Testament de saint Rémi, évêque de Strasbourg, en faveur du monastère fondé par lui dans l'île d'Eschau.

l.1 [croix][croix] In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Sub die idus martii, anno decimo regni domni nostri gloriosissimi Karoli regis. Ego itaque Remigius, etsi peccator vilissimus servus
l.2 servorum Dei, gratia Dei episcopus Argentinensis urbis, sana mente sanoque consilio hoc testamentum, quod ego plena devotione et unita voluntate condidi, quod ego ipse dictavi et manibus meis
l.3 scripsi et subscripsi adhibitis legitimi numeri testibus, qui a nobis rogati subter subscripserunt vel signacula manibus suis roboraverunt. Quod testamentum volo ut ad vicem omnium codicellorum plenis-
l.4-simam obtineat firmitatem, et si causa juris civilis pretorium aliquis tamquam intestatum velit infirmare, et ut id non valeat, dentur testes huic heredi meȩ sacrosanctae ȩcclesiȩ ac domnȩ meȩ Mariȩ
l.5 genitrici Dei domini nostri Jhesu Christi Argentinensi, ubi me peccatorem pietas Dei vel misericordia sanctȩ Mariae honorem pontificatus habere precepit. Propterea dulcissima domna mea sancta Maria te esse con-
l.6-stituo heredem meam et in omnibus eligo atque decerno et fidei tuȩ cuncta, quȩ a me decreta sunt, sub tua protectione commendo, et quȩ subter in hoc testamento conscripta continentur, tu piissima
l.7 et dulcissima domna coram Deo cȩli et terrȩ meam in omnibus voluntatem adimplendam atque perficiendam summam habeas potestatem. Igitur tu dulcissima domna mea sancta Maria, cum me Deus de hac luce
l.8 fragilique corpore sua vocatione jusserit emigrare, tu mihi domina hȩres assistas. Propterea tibi, dulcissima domna mea heres mea sancta Maria, tibi dono donatumque in perpetuum esse volo in ea ratione,
l.9 ut dum mihi Deus spacium dederit ad vivendum et Scolasticȩ neptȩ meȩ vel Raderamno abnepoti meo, quicquid visus sum habere in pago Alsacense in insula, quȩ vocatur Hascgaugia, super fluvium
l.10 Illa; et est ipsa insula in marcha Blabodsaime et in marcha Quibilisheime cum basilica superposita, quam ego a novo ȩdificavi vel consecravi, ubi condidi domnam meam sanctam Sophiam preciosissimoque cor-
l.11-pori ejus locum sepulturȩ dedi, quam domnus Adrianus papa pontifex summus mihi dedit ad serviendum et ego ipse ab urbe Rome in hanc regionem super humeros meos cum ministris meis cum magno
l.12 decore transtuli. Propterea, dulcissima domna et hȩres mea sancta Maria, tibi dono corpus sanctȩ Sophiȩ; commendo et ipse ipsam ȩcclesiam, quam in honore sancti Trophimi dedicavimus, ubi ipsa sancta Sophia
l.13 preposita in corpore requiescit, cum ipsa insula Ascgaugia, quam Roduna religiosa Dei et Adala abbatissa earum portiones de ipsa insula nobis vel sanctȩ Sophiȩ tradiderunt vel condonaverunt seu cartas coram
l.14 testibus firmaverunt. Propterea tibi, dulcissima, dono, et hȩres mea sancta Maria, tibi trado ipsam insulam pro animȩ meȩ remedio vel pro ȩterna retributione, ut apud pium dominum veniam merear adipisci
l.15 sempiternam. Et tu piissima domina mea pro me dominum Jhesum Christum, quem tu in utero meruisti portare, deprecari digneris, ut mihi peccatori veniam sempiternam donet. Ideoque dulcissima domna et hȩ-
l.16-res mea, tibi ipsam insulam supranominatam Ascgaugiam trado cum omni integritate vel soliditate, cum basilicis, cum domibus, aedificiis, curtis, pomiferis, mancipiis, vineis, silvis, pratis, campis, terris,
l.17 proterrariis, faranariis, pascuis, peculiis utriusque tam majoris quam minoris sexus vel mancipiorum vel peculiorum, aquis aquarumque decursibus, vel quicquid dici aut nominari potest et mea ibi-
l.18-dem legitima hodie videtur esse possessio, vel quicquid ad ipsum locum sanctum aspicere videtur vel a bonis hominibus per series scripturarum ibidem condonatum fuit, vel quicquid ego ibidem conquisivi aut
l.19 mihi traditum fuit, vel per comparationis titulum conquisivi; et ego iterum per donationis titulum ad ipsum locum sanctum delegavi tibi, dulcissima domna mea sancta Maria, in ea ratione, sicut superius conscrip-
l.20-simus, tradimus atque transfundimus, ut tu ipsa pro peccatis meis exorare digneris, ut veniam merear accipere et molem peccaminum meorum minuere. Similiter tibi dono, dulcissima domna et hȩres
l.21 mea, in alio pagello Aragougense monasteriolum, quod dicitur Werith, super fluvium Araris, et est ipsa insula in fine Grezzinbach, quod Rapertus episcopus a novo opere ȩdificavit et ipse mihi per suum cultellum
l.22 coram testibus tradidit, et iterum germani ipsius Raperti his nominibus Erlulfus et Cundbertus ipsum monasteriolum requisierunt, et ego ipsos exinde revestivi; sed postea gratias Deo et intercedentibus bonis ho-
l.23-minibus et xenio meo, quod ego dedi, vel beneficium meum, quod ego illis per precariam beneficiavi, dum ipsi adviverent et exinde nobis censum solverent, et post eorum obitum in nostram revocaremus domina-
l.24-tionem, et ipsum beneficium hoc est, quod Raperti proprietas fuit ex alode; et pro hoc ipsius germani Raperti ipsum monasteriolum nobis iterum tradiderunt coram testibus, seu et cartulam traditionis nobis fecerunt, et de ipso
l.25 monasteriolo nobis revestierunt, et per festucam sibi exinde de ipso monasteriolo exiti fecerunt coram testibus, sicut lex Alamannorum fuit. Propterea tibi, dulcissima et heres mea sancta Maria, dono tibi ipsum
l.26 monasteriolum, quod dicitur Werith et est in honore sancti LEODEGARII martyris in fine Grezzinbaccense in insula super fluvium Ararim, tam pro salute animȩ meȩ quam pro remedio animȩ Raperti episcopi, ut tu
l.27 ipsa intercedas pro nobis, ut mereamur a Deo adjuvari, ut deleantur delicta nostra et veniam sempiternam apud pium dominum mereamur accipere. Propterea tibi, dulcissima et hȩres mea sancta Maria, dono ipsum
l.28 monasteriolum superius denominatum cum omni integritate vel soliditate, cum basilicis, cum domibus, ȩdificiis, cum omnibus adjacentibus vel appenditiis, cum villis, curtibus, curtiferis, mansionaribus, terris, proterra-
l.29-riis, mancipiis, campis, pratis, silvis, vineis, farinariis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, peculiis utriusque sexus tam majoris quam minoris, mobile et inmobile, quicquid dici vel nominari potest, vel
l.30 quicquid hodie visus sum possidere, et quod ad ipsum monasterium pertinet vel a bonis hominibus per cartulas traditionis vel concessionis vel venditionis ad ipsum locum sanctum sancto Dei Leodegario delegatum fuit;
l.31 tibi, dulcissima et heres mea sancta Maria, hȩc omnia superius denominata tibi trado atque transfundo in ea ratione, sicut superius diximus. Quod ego ipse et Scolastica nepta mea et Raderamnus
l.32 abnepos meus, dum advivimus, per tuum beneficium domna mea et successores mei, qui tunc temporis esse videntur, habere debeamus sub usu fructuario, et censum annis singulis ad festivitatem sanctae
l.33 Mariȩ in dedicatione ipsius altaris, quod modo dedicavimus, solidos XX in argento dare debeamus; et hoc volumus, ut ipsos solidos illic clerici nostri canonici in nostra elymosina recipiant, ut
l.34 ipsos melius delectet die noctuque Deo et sanctae Mariȩ deservire et pro nobis dominum exorare, et ut nomina nostra scripta sint in libro vitȩ et ut corpusculum meum in illa cripta, quam novo opere feci, requiescat.
l.35 Volo ego et precor et rogo successoresque meos contestor, ut per nullam occasionem licentiam habeatis Scolasticȩ neptȩ meȩ nec Raderamno abnepoti meo de ipso beneficio, [......] quod ego dedi, eicere foras,
l.36 hoc est illa cella sanctȩ Sophiȩ in insula Aschaugia et illo monasteriolo in Aragaugia, quod dicitur Werida; et si ista contempneritis aut aliud facere vultis, nisi quod ego superius conscripsi, ante tribunal Christi exinde
l.37 deducatis rationem et hoc non valeatis facere, et quandoquidem cum ego Remigius et Scolastica et Raderamnus jam fati munus impleverimus, tum sacrosancta ȩcclesia sancta Maria agentesque tui totum ad integrum,
l.38 sicut a nobis fuit possessum, in vestram revocetis potestatem atque dominium, et tibi perpetualiter, sancta maria heres nostra, proficiat in augmentum. Et hoc volumus et supplicamus, ut post nostrorum quoque discessum nullus ho-
l.39-mo illas cellulas Ascgaugiam et Werida, quas ego ad sanctam Mariam dedi, nullo tempore in beneficio habeat. Si quis vero vel quȩcumque persona quolibet tempore quocumque ingenio contra hoc testamentum, quod
l.40 ego spontanea voluntate inspirante divino magisterio feci et ego ipse scripsi, venire aut agere temptaverit aut contrarius esse voluerit aut minuere aut irrumpere conaverit, in primis iram Dei incur-
l.41-rat et ab antistite, qui tunc temporis est, coram Deo et sancta Maria excommunicatus existat et illa die tremenda, cum districtus examinator advenerit, reus et judicatus discedat, et insuper inferat sanctorum actoribus
l.42 sacrosanctȩ ȩcclesiȩ sanctȩ Mariȩ hȩredi meȩ unacum sacratissimo fisco auri libras V, argenti pondera XXV coactus exsolvat, et quod repetit vindicare non valeat, et nihilominus presens pagina testamenti
l.43 firma stabilitate debeat permanere cum stipulatione subnixa. Actum Argentina civitate. Notavi diem et annum quem supra.
l.44 Ego, in Dei nomine, Remigius, peccator gratia Dei episcopus, hoc testamentum a me factum in amore sanctȩ Mariae, quod ego ipse manibus meis scripsi et superius scribere rogavi, relegi. Et ego Gilbertus
l.45 acsi peccator episcopus [ruche]. Ego Willibaldus episcopus subscripsi. Signum Garibaldi. Ego Wiumadus episcopus. Ego in Dei nomine Waldericus vocatus episcopus [ruche].
l.46 Ego Walachus vocatus episcopus [ruche]. Signum Zullino. Signum Lantfridi. Signum Ballone. Signum Harbaldi. Signum Friderichd. Signum Rashinfridi, qui et ipse consensit pro parte uxore sua
l.47 Harilandae. In Dei nomine Remigius peccator episcopus feci hoc testamentum in honore domini et sanctȩ Mariȩ Argentoratinse de Aschagia, quȩ est in Vuibilesheim marcha seu et in
l.48 Bladbotesheime marcha, pro animȩ meȩ remedio unacum ipso corpore sancto sanctae Sophiae similiter et in alio loco, qui dicitur Werida monasteriolo, quod est in marcha Grezzinbach, pro animae
l.49 meȩ remedio et pro anima Ratberti episcopi. Signum Anteneri. Signum Licenzio. Signum Erineneberti. Signum set Anteneri. Signum Raderamno. Signum Vualdegysi. Signum Venantiȩ. Signum Scolasticȩ.
l.50 Signum Erinenegundȩ. Signum Maurind. Signum Aginone. Signum Audeberti. Signum Widerici. Signum Adone. Signum Aribio. Signum Anausoni. Signum Berngro.
l.51 Signum Alione. Signum Hardrino. Signum Rotmundi. Signum Apponi. Signum Alaholfo. Signum Scaione. Signum Haimone. Signum Vuanhaldo. Signum Hildibrandi. Signum Vuolfgrimo.
l.52 Signum Leoboino. Signum Audrico. Signum Erhusto clerico. Signum Hilderici clerici. Signum Gervuigo clerici. Signum Adalmanno. Signum Nandvuigo clerici. Signum Hildimano. Signum Hildiberti.
l.53 Idus martii.
l.54 Carta quam fecit Remigius episcopus ad sanctam Mariam de Aschaugia et de Werida monasteriolis.

WIEGAND (Wilhelm), Urkundenbuch der Stadt Strassburg, 7 vol., Strasbourg, 1879, t. 1, p. 11-14, n° 16.

BRUCKNER (Albert), Regesta Alsatiae aevi merovingici et karolini, 496-918, t. 1 : Quellenband, Strasbourg-Zurich, 1949, p. 169-171, n° 271.

Chartes originales du Bas-Rhin in Cahiers du CRAL, n° 35, p. 10-14.