Bertrand II, comte et marquis de Provence, donne à Saint-Victor de Marseille l'église Saint-Promace de Forcalquier et de nombreux biens alentour. Géraud, évêque de Sisteron, restitue à Saint-Victor de Marseille les églises Saint-Martin de Cruis et Saint-Promace de Forcalquier. L'acte notifie aussi de nombreuses autres donations.

l.1 [Omnipotens factor omnium Deus, ineffabilis sophiȩ suȩ disposicione condens cuncta, hominem fincxit ex terra, quem flaminis vivifici inspiratione animatum in paradiso constituit. Qui apostatȩ angeli invidia, heu ! hac velle proprio in culpam actus, a patria paradisi pulsus, immortalitatis gloria exutus, hanc convallis lacrimarum gemens peregrinationem subiit. Qui auctor bonorum piȩtatis studio subvenire dignatus est lapso, redemptionis prebens munera quo adire possit cȩlestia, qui exigente propria culpa, amiserat paradisiaca gaudia, tradita videlicet sibi humo et quȩque subsistentia in ea vel ex ea. Quapropter ego Bertrannus, auctore Deo, marchio sive comes Provinciȩ, non immemor ejus beneficiorum ac territus meorum immanitate scelerum, animatus ȩciam piorum ipsius promissionum, quibus subvenire dignatur miseris jam anima in interitum lapsis, inquiens per prophetam : Date hȩlemosinam, et ecce omnia munda sunt vobis et : Ut aqua extinguit ignem, ita hȩlemosina extinguit peccatum memor ȩciam Jhesu Christi Domini benignissimȩ hac desiderantissimȩ promissionis, qua in fine dicturus est suis : Quamdiu fecistis uni ex minimis meis, mihi fecistis et : Venite, benedicti patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi tactus divino amore et cupiens restaurare locum in comitatu Sigisterico situm, territorio castelli quod nominatur Forcalcherium, in onore sancti Promasii consecratum, ad utilitatem et servicium servorum Dei monachorum, pro remedio, animȩ meȩ, uxoris ac filiorum et genitoris mei Willelmi sive genitricis meȩ ; eundem locum atque ȩcclesiam, cum burgo et terris quȩ sunt meȩ possessionis, jure paternȩ hȩreditatis, in circuitu ipsius ȩcclesiȩ, sicut habentur termini eodem loco positi, cum campis et vineis, uglatis et garricis, terris cultis et incultis, atque omnino omnibus ad memet pertinentibus, et quȩcumque ullo unquam tempore eidem loco collata fuerint ; fidelium largitione, omnipotenti Domino ejusque monasterio, apud Massiliam, in honore domini nostri Jhesu Christi, simul et ejus genitricis ac beatorum martirum Victoris ejusque sociorum fundato, et abbati Isarno, ac monachis evi presentis et semper permanentis, jure hȩreditario reddo et dono, ac possidenda in perpetuum trado, ut nostri semper sint memores et apud Deum intercessores. Namque predictum locum sancti Promasii et quȩdam quȩ nunc cedo Massiliensi cȩnobio antiquitate jam perdiderat ac funditus amiserat. Dono itaque ei, in territorio quod supra, mansum unum optimum ; quem excoluit Pontius Cannella, cum campis et vineis et omnibus ad eundem mansum pertinentibus. Dono et feus quod dicitur de Allialdo et omnia quȩ ad ipsum feus pertinet, videlicet cum mansis, campis, vineis, ortis, pratis, terris cultis et incultis, et omnibus ab integro rebus quȩ ad eundem feus pertinent ubique. Et insuper dono ac reddo terras vel villam quȩ dicitur Flitignana, cum mediȩtate decimi et cum omnibus appendiciis suis, et cum omnino omnibus rebus quȩ ad eandem villam pertinent, excepto manso sancti Marii. Similiter ȩciam, in Sujone, quicquid ad me pertinere videtur dono ac reddo, cum campis et vineis, et cum mediȩtate decimi et cum omnibus ab integro rebus in eodem loco ad me pertinentibus. Hȩc suprascripta omnia Massiliensi cȩnobio jam superius dicto dono ac reddo atque transfundo, habenda sive tenenda et perpetuo possidenda, ut ibidem manentes monachi atque abbates, futuri et presentes, sint pro nobis orantes Deumque supplicantes, ut a peccatis solvamur quibus vincti tenemur. Notum autem esse volo omnibus nostrȩ dicionis hominibus hȩdificare et construere me velle locum ȩcclesiȩ Sancti Promasi, pre cȩteris qui sunt in mea potestate, ad servicium omnipotentis Dei, ut superius dixi, sive pro pace et quiȩte ac moderamine potestatis a Deo nobis comissȩ, et hoc precipue commonemus ac precipimus vicecomitibus, vicariis, fidelibus, sive omnibus fiscalibus nostris, ȩcclesiastici ac secularis ordinis, ut nȩc ego neque filii mei, sive aliquis successorum meorum vel qualiscumque umquam opposita persona, hanc hȩlemosinam devocionis nostrȩ inrumpere, inquiȩtare valeat vel audeat, ullo umquam tempore, aut aliquam vim inferre moliatur in ȩcclesia, loco aut burgo sancti Promasi, neque per arbergariam neque per tollementum ; et ut infra terminos, qui sunt positi in circuitu ȩcclesiȩ, nullus homo sive ulla persona aliquem assalliat aut predam faciat, pro ulla umquam culpa. Quod qui fecerit, nisi infra XV dies ad emendationem venerit, ad altare et monachos, ejusdem loci legem sacrilegi, id est DCLXX solidos, et eversores pacis incurrat, id est ut exilium subeat, omnipotentis Dei et sanctorum omnium maledictionem accipiens, et cum Juda, traditore Christi, atque cum Arrio et Sabellio, simul ȩtiam cum Antichristo ejusque ministris, a regno Dei extraneus pereat in ȩternum dampnatus, donatione hac firma et stabili permanente. Et, ut hȩc hȩlemosina sive oblatio meȩ devotionis firmiter inconvulsa permaneat, manu propria firmo, et archiepiscopos atque episcopos sive nobiles viros ut firment libentissime rogo. Facta donatio hec anno incarnationis dominicȩ millesimo XLIIII, indicione XII, Heienrico rege regnante. Bertrannus, marchio sive comes, donator firmavit. Raiambaldus, Arelatensis arciepiscopus, firmavit. Hismido, Hebredunensis archiepiscopus, firmavit. Petrus, archiepiscopus Aquensis, firmavit. Stephanus, episcopus Aptensis, firmavit. Franco, episcopus Carpentoracensis, firmavit. Petrus, episcopus Vasensis, firmavit. Udulricus, Tricastrensis episcopus, firmavit. Geraldus, episcopus Gisistericensis, a domno Nicolao, papa Romano, benedictus, multis post dictam donationem expletis diebus, hujuscemodi cartam sancto Victori suisque donavit et firmavit. Berengarius vicecomes firmavit. Miro vicecomes firmavit. Raiambaldus de Nica firmavit. Rostagnus vicecomes firmavit. Wantelmus de Oppeda firmavit. Rostagnus Sigisteriscensis firmavit. Pontius, filius Ascherii, firmavit. Isnardus de Nuazellas et Vilelmus, frater ejus, firmaverunt. Garnerius de Drullia firmavit. Berardus et Autrannus, filii ejus, firmaverunt. Autbertus, filius Ingirberti, et Isnardus, frater ejus, firmaverunt. Cotaronus de Forcalcher firmavit. Petrus Avitus firmavit. Rostagnus de Poio Alto firmavit. Rostagnus Carbonellus et Rostagnus Almeradus firmaverunt. Volveradus miles Arelatensis firmavit. Nevolongus firmavit. Acta puplice in concilio apud Barbarbaras. Ego quoque Vilelmus et ego Gauzfredus, comites sive marchiones Provinciȩ, filii prefati Bertranni, hoc supradictum donum sive reddicionem, quam pater noster fecit, libenter ac voluntarie monasterio sanctȩ Mariȩ et sancti Victoris Massiliensis monachisque ejus propriis manibus firmamus, et sub[s]criptos testes firmare mandamus. Berengarius, filius Berengarii vicecomitis, donavit et firmavit. Vilelmus de Venasca firmavit. Bermundus Gauntelmus firmavit. Aldierius de Alingno firmavit. Rodulfus Cotaronus et Aicardus de Sadula firmaverunt. In nomine sanctȩ et individue Trinitatis. Ego Geraldus, gratia Dei, episcopus, hanc donationis pronunciandȩ privilegio prescribo noticiam fidelibus omnibus, tam presentibus quam futuris, et maxime clericis ȩcclesiȩ nostrȩ videlicet Sistericensis, filiis. Si loca sacra possesionesque terrenas, fidelium usibus a Deo placitȩ orationis quietem singulariter asscriptas, fideliter procurare potuero, et episcopalem exercere videor dignitatem, et me ob hoc postmodum in Christi regno remunerandum fore non dubito. Postulat ȩciam id ipsum beatȩ memoriȩ domni papȩ Nicholai inevitabilis jussio, quod oboediendum mihi, cum episcopum absque ulla symoniaca, Deo gratias, factione sacraverit, principaliter indixit. Quocirca, et si omnia quȩ ad me pertinent redintegrare ad priorem statum procul dubio non possum, saltim quandam ȩcclesiam, in honore sancti Martini consecratam, a regulari tramite kannonicȩ vitȩ, ad quod scilicet a primo constructa est, longe alienam, in territorio castri cui vocabulum est Crois consitam, quoniam ad clericalem regulam, quia in nostris partibus prevaricabilior est, recuperare non valeo, quantum tamen est in me, Deo reddere non tardabo. In hoc igitur juvamen, sociȩtatemque domni Durandi, abbatis Massiliensis, ejusdemque cȩnobii congregationis eligens, prescriptam ȩcclesiam sancti Martini, cum omnibus altaribus quȩ ibidem sunt et in ejus possessionibus construi possunt, domino Deo et sanctȩ virgini Mariȩ sanctoque Victori, glorioso martiri, et sociis ejus, atque abbatibus monachisque omnibus ibidem degentibus, tam presentibus quam futuris, absque ullo temporali munere, stabili donatione concedo et firma concessione dono ; quatinus, prout eis divina piȩtas dederit et secularium oppresiones plurimum nocivas pacificaverit, Deo servientes ibi monachos mittant, qui ad servicium omnipotentis Dei, omni tempore predictum locum possideant, habeant et venerentur. In omnibus enim hunc locum, videlicet Massiliense monasterium, potissimum augere vel stabilire volens et ardentissima dilectione complectens, ȩcclesias omnes et acquitos honores, quecumque a decessoribus meis vel a quibuscumque, in ȩpiscopatu meo, ejus incolȩ hactenus habuerunt, prompto animo et spontanea voluntate, libere modo legaliterque Deo et sancto Victori dono et propria auctoritate confirmo : ȩcclesiam videlicet sancti Promasii, apud castrum Forcalcherium, cum altaribus quȩ ibi sunt et in ejus possesionibus construi possunt, atque cum possesionibus omnium defunctorum qui ibidem sepelire se fecerint vel de suo aliquit eidem loco dereliquerint ; et ȩcclesiam Sancti Mauricii, in territorio Sancti Maximi vel Forcalcherii, et ȩcclesiam Sancti Marcellini ad Nuazellas, et ȩcclesiam Sancti Saturnini, in territorio castri qui dicitur Rocha Amaritudinis, ȩcclesiamque Sanctȩ Mariȩ apud Manoaskam, cum cȩteris ȩcclesiis et possessionibus quȩcumque, ut dictum est, in episcopatu meo actenus sancti Victoris monachi abuerunt et quȩcumque ab hodie; meo consilio, conquisierint, nullius temporalis doni cupiditate, sed cȩlestis retribucionis amore, domni ȩciam pape Nicolai qui me signavit auctoritate, prescripta confirmo donatione. Breve de covenientia quam habuit domnus abbas Petrus de sancto Victore, cum Pontio, monacho de Salagone, de tenemento et territorio de villa quam vocant Flictignana, et cum Adberga et filio suo Martino, et cum Constantia, sorore ipsius Pontii monachi. Tale fuit convenimentum cum eis, ut, quamdiu vivunt, et teneant et possideant ; post obitum, vero eorum, revertatur pars uniuscujusque ad sanctum Victorem. Nam, dum advixerint, non poterunt vendere neque ullo modo alienare, neque ad hominem vel feminam vel ad alios sanctos dare. Memoria de una pecia de terra, quam donavit Franca ad sanctum Victorem Massiliensem, in comitatu Sistericense, in castro Forcalcherio. Et est sita in loco quod nominant Carronicas, et habet ipsa terra consortes et terminationes : de uno latus via publica quȩ pergit in monte Briconia ; de alio, terra Michahelis ; de superiori vero fronte, terra Udolonis Mandone ; et de alio, pecia una de terra, quam ipsa Franca dedit filiolo suo Pontio Matarone. Si autem ulla umquam persona irrumpere vel inquiȩtare voluerit, non valeat, sed componat auri obtimi libras III, et, insuper maledictionem Dei omnipotentis incurrat. Signum Franca firmavit. Cotaronus firmavit. Pontius et Umbertus, fratres, firmaverunt. Rodulfus, filius Inguilberti firmavit. Wilelmus monachus scripsit. Isnardus presbiter firmavit. Hȩc est donatio sive vestitio, quam fecit Pontius Mataronus de sua ereditate sancto Victori, de hoc quod in presenti habet et quod in antea adquisierit, in tali conventione, ut, post mortem suam, omnia sua remaneant sancto Victori et habitatoribus ejus. Franca, amita sua, similiter firmavit et hȩreditatem sui nepotis sancto Victori roboravit. Ego Pontius Mataronus donator firmo. Breve de alodio quod donavit Franca ad nepotem suum vel filiolum suum Lautardus Incleu, quartarada una meliorata. Consortes : de una parte, vinea de Unia ; de aliis, vineis de Ricard ; de alio, via puplica. In Carronicas, unam peciam terrȩ, in tali coventia, quamdiu vivet, teneat ; post autem, revertatur ad sanctum Victorem. In nomine sanctȩ et individuȩ Trinitatis. Ego Rostagnus, episcopus Avinionis, filius Berengarii vicecomiti, dono Deo et altari sanctȩ Mariȩ sanctique Victoris martiris fundato in monasterio Massiliensi, et Bernardo abbati, et omnibus successoribus ejus atque monachis, habitatoribus ejusdem monasterii, tam presentibus quam futuris, quandam condaminam, quȩ est sita prope castellum quod dicitur Forcalcherium, juxta ȩcclesiam videlicet et sancti Probacii, ad orientem posita, et a fronte, de parte orientis, in terra de dominico ; de meridie, in via puplica quȩ vadit de ȩcclesia Sancti Probacii ad aliam viam ; de occidente, in via qua egreditur ab ȩcclesia sancti Probacii usque ad viam puplicam de Roma ; de aquilone, in prato sancti Martini, sicut vadit ipsum pratum usque in terra de dominico. Quantum istȩ afrontaciones includunt, dono vel potius reddo sanctȩ Mariȩ et sancto Victoris monasterio et advocarios ejus, ut habeant et possideant omni tempore. Et, propter hanc donationem imo pocius reddicionem, accepi ab eis LX solidos denariorum octonicorum. Si autem ego aut aliquis homo vel femina hanc donationem infringere aut inquietare voluerit, non hoc valeat facere, sed componat in duplo hanc donationem, et postea firma et stabilis permaneat omni tempore. Rostagnus episcopus firmavit. Raimundus et Vilelmus, Laugerius et Berengarius, fratres, omnes isti firmaverunt. Cotaronus et Rodulfus filius ejus, firmaverunt. Willelmus Baltugatus firmavit. Laugerius de Mediculo firmavit. Laugerius de Mornaz, Gofredus de Gravesons, Bonefacius, Willelmus Isarnus, Willelmus Malvizinus, Lautoardus, Petrus de Crosa, Stephanus presbiter, Dominicus, Boso presbiter, Gunbertus, Tassilo, Villelmus et Nevolongus et frater ejus Bonus Pars, Pontius Aldebrannus et fratres ejus, omnes isti firmaverunt.

La transcription reprend le texte de l'édition de Guérard (et donc, du cartulaire), l'original étant en très mauvais état.