Angers, AD Maine-et-Loire, H 62 fol. 2

<< < / > >>

Numéro3651

Fiabilité de l'actenon suspecté

Genrecharte

Date1104(fiabilité :texte)

Lieunon identifié

DiocèseAngers

RégionPays-de-la-Loire

Supportparchemin

Chirographienon

Sceau non scellé

Etat de la traditioncopie

Hauteur à gauche577   mm

Hauteur à droite583   mm

Largeur en haut450   mm

Largeur en bas454   mm

AuteurGirard, abbé  de  SAINT-AUBIN d'ANGERS

BénéficiaireAbbaye  de  SAINT-AUBIN d'ANGERS

Regeste

L'abbé Girard raconte qu'il allait obtenir du comte Foulques la restitution de la forêt de Pruniers quand il est supplanté par les moines de Saint-Nicolas. L'évêque Geoffroi convoque les deux parties devant son tribunal. Les moines de Saint-Aubin ayant produit une charte incontestable, l'évêque tranche en faveur de ceux-ci (1098, veille des Ides). À la suite, charte de Raoul, archevêque de Tours, à l'adresse de l'abbé Girard, faisant connaître que cet accord fut dénoncé par un moine fugitif qui prétendait la charte fausse. Le tribunal confirme son jugement, l'abbé ayant attesté l'authenticité de la charte.

Texte

l.1 PLACITUM PRIMUM INTER MONACHOS SANCTI ALBINI ET SANCTI NICHOLAI.
l.2 EGO frater GIRARDUS abbas Sancti ALBINI cum peroptarem revocare ad pristinos usus monasterii nostri ea quae secularis potestas et violenta dominatio alienaverat, cȩpi suggerere domno
l.3 Fulchoni Andecavensium comiti, ut silvam illam quae adjacet loco qui dicitur PRUNARIUS, quam predecessores sui patribus nostris crudeli potentia abstulerant, domino Deo et sancto ALBINO patrono
l.4 nostro et suo redderet. Quod cum iterum atque iterum, sepe et sepe, tam per me quam per alios familiares nostros monendo eum monuissem, pollicitus est aliquando nobis, se revera cogitaturum quonam pacto
l.5 petitionibus nostris assensum preberet. Quae pollicitatio ejus in tantum processit, ut aliqua dierum ipse cum quibusdam suis ad silvam illam pergeret, adhibitis Helinanno priore monasterii nostri,
l.6 et Fromundo de Viriaco, et Alerico monachis nostris, qui ei juris illius nostri designarent quantitatem. Dum haec ita aguntur, monachi Sancti NICHOLAI, fratres antea et familiares nostri venerunt
l.7 fraudulenter, et supplantaverunt nobis benedictionem, effeceruntque apud comitem, ut jus nostrum quod repetebamus, eis potius sub nomine elemosinȩ daret, non minimam pacti quantitatem pecuniȩ.
l.8 Verum cum cognovissemus id agitare jacobitas illos, ante ipsam emptionem eorum misimus ad eos ex partibus nostris duos monachos nostros, Dadonem et Alericum optimi testimonii viros, qui scilicet
l.9 jus ipsum monasterii nostri eis calumpniarentur. Qui postquam se in claustra eorum receperunt, offenderunt in camera sua Lambertum abbatem loci illius, et Gosbertum priorem cum aliis sex aut pluribus con-
l.10-gregatos. Ibique cum ab abbate illo totius capituli audientiam postulassent, dicentes se habere aliquid ibi dicere ex parte nostra, respondissetque abbas satis se cum eo suorum numero, presertim illo in loco
l.11 capituli vicem tenere, addiderunt nostri missos se a nobis, rogare eos et exhortari ne silvam illam quae locum nostrum contingebat ullo pacto invaderent. Quod si facerent, id nos calumpniari vehementer. Respondit
l.12 abbas et qui cum eo erant, benigne se accipere quȩ illi dicerent, cepitque jurare et detestari, se nunquam scienter facturum nobis aliquid injuriȩ. Vix pauci admodum dies transierant, cum ecce nuntiatum est nobis,
l.13 monachos Sancti Nicholai occupasse universam silvam nostram. Contristati valde et commoti, cepimus eos primo quidem per nos, deinde per amicos nostros et suos, ad ultimum per ipsius nostrȩ matris ecclesiȩ antistitem et menbra
l.14 ejus corripere. Quod ubi non processit, judicavimus eos inter ethnicos et publicanos. Perseveravitque inter nos et illos jugis illa discordia, anno integro et plusquam dimidio. Exarsit vero tandem zelo justi-
l.15-tiȩ domnus Gaufridus episcopus noster, convocatisque nobis ait, non ultra se passurum tam detestabilem duorum in episcopio suo monasteriorum dissensionem, congregaturum potius sublimem curiam, et sicut opor-
l.16-tebat sub districto judicio querelam utriusque partis potestative terminaturum. Quod postquam licet inviti et meticulosi suscepimus, denominavit nobis diem et locum. Congratulati sunt huic ejus dispositioni
l.17 adversarii nostri, qui diu multumque in curiam ejus nos invitaverant, utpote qui benivolum sibi noverant animum ipsius, et pene totius cleri, atque universi populi, et quod gravius nos ledebat ipsius comitis,
l.18 cui facile erat adscribere et proscribere quod liberet. ANNO itaque ab incarnatione Domini MXCVIII, indictione VIa, pridie idus martii, celebratum est placitum hoc inter nos et monachos Sancti Nicholai, in domibus
l.19 episcopalibus juxta Sanctum Mauritium Andecavorum matrem ȩcclesiam. Affuimusque ibi ex parte nostra, ego GIRARDUS abbas Sancti Albini, Helinannus prior noster, Hubertus, Guiddo de Matefelono, Dado, Fromundus de Viriaco,
l.20 Archembaldus, Gilduinus, Alericus, Audulfus, et alii monachi nostri. Clerici quoque Heudo Blancardus, Gaufridus Cayphas, Rainaldus Capra Canuta, Paganus Bovetus. Laici etiam, Hamo Guischardus,
l.21 Giraldus Andefredi, Gaufridus Lunellus, Rainaldus Burgevinus, Tetbertus prepositus Sanctȩ Mariae. Ex alia parte, ipse Lambertus abbas Sancti Nicholai, Gosbertus prior ejusdem loci, Ingelbaudus senex, Thomas,
l.22 Roaldus, Savaris, Guarinus de Sancto Petro, et alii plures monachi. Clerici etiam, Willelmus Musca, Gaufridus de Restiniaco, Guarinus de Adzeio. Sed et laicorum numerus ingens, ipse domnus Fulcho comes Andeca-
l.23-vensis, exactor noster, tutor et testis eorum, Rainaldus Burgundus, Adam de Mota, Fulcho de Matefelono, Gaufridus de Brioleto, Lisoius infans, Clarembaldus de Monte Frotmeri, Petrus Rubiscallus, Guarinus Bornius,
l.24 et aliorum infinita multitudo. Affuit etiam domnus Gaufridus filius domni Fulchonis comitis. Dati sunt nobis et judices domnus Gaufridus episcopus noster, Hildebertus episcopus Cenomannensis, Marbodus episcopus Redonensis,
l.25 Bernardus abbas Majoris Monasterii, monachi ejus Hilgotus de Gummeth, Guillelmus Apulus, Willelmus abbas Sancti Florentii, monachi ejus, Mauritius, Fulcho de Fontenellis, Ebrardus abbas Sancti Carileffi,
l.26 Bernardus abbas Sancti Sergii, monachi ejus, Hivo prior, Herveus. De canonicis Sancti Mauritii Andecavensis, Gosbertus decanus, Hubertus cantor, Guarnerius archidiaconus, Guillelmus archidiaconus, et alii plures. De canonicis
l.27 Sancti Juliani Cenomannensis, Gaufridus decanus, Fulchradus cantor, Paganus archidiaconus, et quidam alii. De canonicis Sancti Petri de Curia, Rotbertus cantor, Rotbertus de Balaone, Alexander medicus. In quorum omnium presentiam
l.28 postquam dicere jussi sumus, exposuimus in primis monachos illos usurpasse sibi temerariȩ jus antiquum monasterii nostri supra calumpniam nostram. Diximus etiam velle nos primo de hac re fieri judicium, cum superessent nobis
l.29 et alia multa quae nostris inoportunitatibus diceremus. Ad haec adversii nostri longas quidem de consularibus donis hystorias sed nichil ad rem pertinentes respondent. Cumque postularemur a judicibus proferre si quos haberemus
l.30 testes calumpniȩ nostrȩ, presentaverunt se Dado et Alericus monachi nostri, qui sicut dictum est ex partibus nostris ad calumpniandum missi fuerant. Quorum ratiociniis cum resisteret abbas Lambertus, tanquam hȩsitans confirmare, se ante
l.31 legationem eorum de silva illa investitum, compescuit eum coram omni multitudine comes Fulcho, perhibens et ipse testimonium testibus nostris, quavis adversarius noster et testis eorum in cȩteris. Tum demum protulimus cartham nostram,
l.32 quȩ penes nos erat vetustissima veterum, ac magnȩ fulta antiquitatis auctoritate. Cujus exemplum infra scribendum judicavimus, eo quod in tam generali judicio sit recitata, et ab universis collaudata, a nullo autem
l.33 dampnata vel infirmata. Quibus omnibus diligenter ac studiose consideratis, dederunt judices ex dictis utriusque partis definitam sententiam, quam communi eorum consensu protulit, in medio domnus Gaufridus episcopus dicens, abbatem
l.34 illum et monachos ejus nimis perverse, et contra sanctorum patrum regulas invasisse debitam possessionem nostram, quam quoniam ipse comes domino Deo semel dederat, in jus proprium revocare non posset, nec cuiquam nisi nostro donare vel vendere monasterio.
l.35 CAROLUS rex Francorum vir illuster omnibus nostris tam presentibus quam et futuris, juvante domino qui nos in solium regni instituit. Magnificus vir Gunterus rector de monasterio Sancti ALBINI qui est
l.36 constructum prope muros Andecavis, vel clerici de ipsa ecclesia peculiaris patroni nostri, ad nostram accesserunt presentiam, et suggesserunt quod antecessores nostri, seu etiam domnus ac genitor noster bone memoriae PIPINUS
l.37 rex, per illorum manibus et auctoritatibus subscriptas, ut quasdam villas ejusdem abbatiȩ canonicis ipsius loci deputatas, denuo per celsitudinis nostrȩ auctoritatem eisdem usibus perpetua lege habendas confirma-
l.38-remus. Quarum villarum ista sunt nomina, Maironus cum silva quȩ vocatur Lanthonium, Prunarius cum silva adjacente, quantum tenet unam leugam, quȩ deserviat coquinȩ fratrum, monasterio-
l.39-lum cum silva quȩ deserviat pistrino fratrum, Sabiacus, Multonacus, Litteriacus, piscationem a porta Canciacense usque ad insulam que nuncupatur Jurelista. Unde per presignatum altitudinis
l.40 nostrȩ preceptum hoc fieri jussimus atque firmamus, ut prenominate res cum omni integritate et sine cujuspiam rectorum prefati loci minoratione, usibus et stipendiis Dei servorum in eodem loco Christo famulantium
l.41 deputate habeantur, nullique liceat eas in alios preterquam a nobis constituitur retorquere usus. Precamur quoque pro amore dei et reverentia sanctȩ dei ecclesiȩ et intercessione beati Petri apostoli, omnes successores nostros, sicut
l.42 a nobis constitutum est ita et ipsi conservent, ut cum omnibus sanctis portionem mereantur percipere. Et ut hoc nostrȩ auctoritatis preceptum firmius habeatur, et a successoribus nostris per futura tempora diligentius conservetur, de anulo
l.43 nostro subter jussimus sigillari. [sceau] SIGNUM [monogramme] KAROLI GLORIOSSIMI REGIS. ITERIUS CANCELLARIUS RECOGNOVI.
l.44 Data in mense madio anno primo regnante KAROLO gloriosissimo rege Francorum, indictione VI. Actum Murnaco.
l.45 PLACITUM SECUNDUM.
l.46 RADULFUS dei gratia Turonorum archiepiscopus, dilecto fratri Gerardo abbati congregationique Sancti Albini, eorumque sucessoribus regulariter substituendis in perpetuum. Notum fieri volumus tam futuris
l.47 quam presentibus, concordiam quae inter monachos Sancti Albini sanctique Nicholai facta fuerat, de nemore de Chatiis, quendam Sancti Albini monachum fugitivum voluisse si posset cum suis instigatoribus
l.48 interturbare. Hic vero arte diabolica seductus, instinctu quorumdam clericorum Andecavensium, comitem Fulchonem ejusque filium Gaufridum adiit, cartham illam regiis manibus corroboratam, qua nemus
l.49 prefatum monachi Sancti Albini adquisierant eis furtim sublatam, comitibus presentavit, falsamque se probaturum promisit. Quod comites animadvertentes cupiditate ammoniti, tam abbatem quam mona-
l.50-chos in placitum venit compulerunt, tali occasione ab eis summam pecuniȩ extorquere cupientes. Unde dilectus confrater noster Rainaldus Andecavensis episcopus, cum abbate et monachis, nos cum quibusdam nostris tam episcopis quam
l.51 abbatibus ad placitum convocavit. Nos vero die statuta in presentia comitum affuimus, neminem accusatorem, nec monachum fugitivum, nec alios licet eis sub anathemate preciperemus, ad suȩ falsitatis comprobationem habuimus.
l.52 Nobis vero adhuc conventui illi assidentibus abbas Sancti Albini cum duobus monachis se juraturum cartam illam veram esse obtulit. Nos vero et comites cum toto conventu verba abbatis pro sacramento habentes, eum sedere fecimus,
l.53 et ut deinceps querela illa in perpetuum sopiretur, ex habundanti sacramentum monachorum suscepimus. Unde nos tam suffraganei nostri episcopi quam abbates cartam illam veram esse collaudavimus, et eos qui hanc causam
l.54 ad dampnum Sancti Albini de cetero suscitarent, excommunicavimus, hoc idem comitibus tam patre et filio cum suis qui presentes aderant collaudantibus. Hujus causȩ definitioni, interfuerunt episcopi, Rainaldus Andecavensis,
l.55 Hildebertus Cenomannensis, Marbodus Redonensis, ABBATES, Hilgotus Sancti Martini Majoris Monasterii, Johannes Sancti Juliani Turonensis, Baldricus Burguliensis, Guillelmus Salmuriensis, Walterius Sancti Sergii. De
l.56 ecclesia Sancti Mauricii, Richardus decanus, Stephanus precentor, archidiaconi, Hucbertus, et Guillelmus, Gaufridus magister scolarum, Albericus capellanus. De parte comitum, Hucbertus de Campania, Gaufridus de Briolio,
l.57 Abbo frater ejus, Normannus de Monterevello, Fulco Ursonis filius, Richardus de Sancto Quintino, Burchardus de Graio, Radulfus de Potinaria, et plures alii quorum nomina scribere longum est.
l.58 Actum est Andecavis in ȩcclesia Sancti Laudi anno ab incarnatione Domini millesimo CmoIIIIto, indictione XIIma, regnante Philippo REGE.

Bibliographie

BERTRAND de BROUSSILLON (Arthur), Le Cartulaire de l'abbaye de Saint-Aubin d'Angers, 2 vol., Angers, 1896-1899, t. 1, p. ? n° ?.

HALPHEN (Louis), Le comté d'Anjou au XIème siècle, Paris, 1906, p. 327, n° 284.

GUILLOT (Olivier), Le comte d'Anjou et son entourage au XIe siècle, 2 vol., Paris, 1972, 1 : Etude et appendices. 2. Catalogue d'actes et index, t. 2, p. 249, n° 402, p. 264-265, n° 426.

Responsable

M. Courtois

Comment citer cette notice

Acte n°3651 dans Chartes originales antérieures à 1121 conservées en France , Cédric GIRAUD, Jean-Baptiste RENAULT et Benoît-Michel TOCK, éds., Nancy : Centre de Médiévistique Jean Schneider; éds électronique : Orléans : Institut de Recherche et d'Histoire des Textes, 2010. (Telma). En abrégé, citer : « Charte Artem/CMJS n°3651»[En ligne] http://www.cn-telma.fr/originaux/charte3651/. Date de mise à jour : 29/03/12.