Donation à Marmoutier par l'évêque d'Angers Hubert du moutier d'Aia consacré à saint Vincent, sis à Chalonnes, que des moines de Saint-Serge, s'estimant privés d'un de leurs biens, dévastent. L'abbé de Saint-Serge, Bougrin, s'engage à en réparer les dégâts devant l'évêque Eusèbe, successeur d'Hubert, qui en confirme la possession à Marmoutier.

l.1 Noverint cuncti futuris nobis temporibus successuri, Andecavensem quendam episcopum nomine Hubertum, sancto Martino eique famulantibus monachis
l.2 Monasterii ut nuncupatur Majoris dono dedisse quoddam oratorium, in pago civitatis supradictȩ juxta castrum Calunnense in beatȩ Dei genitricis
l.3 et semper virginis MARIAE sancti quoque martyris Vincentii memoriam constructum. Monasterium Aiae vulgaris hoc appellavit antiquitas. Visum est autem quibusdam non rectȩ
l.4 mentis hominibus licet sub habitu monachico apud eandem urbem in monasterio Sancti Sergii degentibus, juris illud sui esse calumniosis profiteri clamoribus. Et quia cupiditatis
l.5 illorum iniquitatem, majoris iniquitatis restabat crimine cumulari, ad hunc eos finem ut de quibusdam impiis ait scriptura perduxit digna necessitas, ut cum apud semetipsos in-
l.6-justitiȩ suae conscientia rei, publici pro sua parte sententiam non possent expectare judicii, ad invidentiȩ malivolentiam devoluti, profanȩ tandem mentis nequitiam in opus
l.7 sacrilegum impio furore proferrent. Dei namque sanctorumque ejus remoto metu, spraeta reverentia, judicio contempto, severitate despecta, vindictȩ vacante pavore, cum appara-
l.8-tu bellico locum illum aggressi, orantem primo de oratorio monachum cum multis injuriis [e]xpulerunt, dehinc ab altario reliquias suprascripti martyris Vincentii sacrile-
l.9-gis manibus extraxerunt. Tum sacrȩ ipsius ȩdiculȩ fabricam omnem evertentes, terrȩ coaequarunt. Ad ultimum quȩcunque circa locum illum monachi quibus
l.10 fuerat datus possidere videbantur, dissipaverunt, vastaverunt, rapuerunt. Jam episcopus ille Hubertus, humanȩ conditioni morte satisfecerat. Successor ejus
l.11 Eusebius nomine talia comperiens, improbanda non approbavit. Prȩerat tunc temporis monachis illis tanti facinoris auctoribus abbas nomine Vulgrinus, Majoris
l.12 et ipse Monasterii monachus, et non ante multum tempus abbatiȩ illi regendȩ concessus. Mox igitur Majus Monasterium nuncii hujus horror intravit, ad episcopum Andecaven-
l.13-sem atque ad Vulgrinum abbatem duo directi sunt fratres, percontaturi cur tantum fuisset crimen admissum. Quibus abbas ille coram episcopo suo cum multa satisfactione
l.14 respondens, sacrilegii illius conscium se non fuisse professus est. Porro monachos suos homines esse perversissimos, et districtionis ac sȩveritatis suȩ satis incuri-
l.15-osos. Postremo quicquid illi destruxerant, se ante etiam quam commissi judicium agitaretur iterum constructurum. Tunc suam hanc pollicitationem absque dila-
l.16-tione guadiavit implendam. Quid vero de illius sacrilegii reatu publicis fuerit judiciis actum, huic notitiȩ non putavimus inserendum. Id ea tantum posteris nostris
l.17 notificare curavimus, quod illatis dudum calumniis ad nichilum redactis, Martino sanctissimo suisque famulis justitiȩ sententia favit, ita dumtaxat ut aecclesiȩ beati
l.18 Maurilii quam in vico castri superius memorati abbatia Sancti noscitur possidere Sergii oblationes debitas, vel quoslibet consuetudinarios reditus, seu quicquid
l.19 parechiȩ suȩ ministrare vel ab ea sperare eadem consuevit ecclesia, oratorii de quo sermo ducitur non impediret occasio. Quicquid vero quocunque tocius anni
l.20 tempore, festo privatove die ecclesiȩ illius jure quod prelibavimus servato, spontanea illuc christianȩ devotionis attulerit religio, livida contradictione ca-
l.21-rebit. Itaque sȩpedictum oratorium ab abbate Vulgrino sicut spoponderat reformatum, prefatus Eusebius Andegavensis episcopus cum clericis suis et quibusdam Majoris Mo-
l.22-nasterii monachis magna populi undique concurrente frequentia in honore sanctorum quorum prius fuerat dedicavit. Sumptas etiam de propria ecclesia reliquias brachii
l.23 sȩpememorati martyris Vincentii in altario unde priores illas homines abstulerant irreligiosi reverenter collocans, sigillo bullavit atque locum illum omni
l.24 deinceps frustrata calumpnia in possessionem ȩternam sancti Martini monachorumque Majoris Monasterii sua auctoritate firmavit. Tocius rei gestȩ testium
l.25 non omnium qui affuerunt sed quorum apud plurimos videbatur excellere notitia, subter inserta sunt nomina.
l.26 EUSEBIUS EPISCOPUS. [colonne1] Fulcodius capellanus, Albericus presbiter, Gualterius frater ejus, Marcoardus nepos Girardi cantoris, Haimo clericus, Radulfus Burgundio, [colonne2] Adraldus prepositus episcopi, Bernardus prepositus, Teelinus filius ejus, Giraldus Pictavensis, Hubertus frater ejus, Hubertus pontonerius, Amalbertus, Tetgerius, Seinfredus miles, Berno homo Guidonis, Aimericus de monasterio Aiȩ, Laurentius.

MARCHEGAY (Paul), Chartes angevines des XIe et XIIe siècles, in Bibliothèque de l'Ecole des Chartes, 36 (1875), p. 380-441, p. 389-391, n° 5A.

GUILLOT (Olivier), Le comte d'Anjou et son entourage au XIe siècle, 2 vol., Paris, 1972, 1 : Etude et appendices. 2. Catalogue d'actes et index, t. I, p. 245, note 187 et p. 266, note 311.