Notice d'un accord entre les abbayes de Marmoutier et de Bonneval à propos de Saint-Hilaire-la-Gravelle et de l'église du castrum de Fréteval.

l.1 Quoniam rerum utiliter gestarum memoria per longa temporum intervalla mente
l.2 solet excidere, et ad redivivam rursus controversiam earundem oblivio discor-
l.3-dantium animos facile renovare, provida satis atque utillima consideratione, ab antiquis
l.4 pacisque amatoribus repertum est atque statutum eorum seriem quȩ consulte geruntur, et sua posset
l.5 ignorantia plurimorum quietem in seditionis et litis discordiam excitare, ad posterorum no-
l.6-ticiam qualiter gesta sint, litterarum apicibus annotare. Quorum nos Majoris videlicet Monas-
l.7-terii fratres auctoritatem exemplaque secuti, ad omnium fidelium, maximeque successorum nostrorum
l.8 Christo in hoc loco famulantium volumus noticiam pervenire, quo tandem fine, quave concordia,
l.9 controversia illa sive discordia quȩ diu inter nos et Bonȩ Vallis monachos versata est,
l.10 domino quieverit pacificante. Erat autem adversum nos eorum talis quȩrela. Calumniantibus quippe
l.11 nobis jam olim adversus eos sȩpiusque reclamantibus quȩdam in obȩdientia Sancti Hilarii quȩ
l.12 dicitur de Gravella, necnon et in ȩcclesia castri Fractȩ Vallis quȩ tunc ipsi tenebant, ventum
l.13 est inter nos et ipsos ad hujus concordiȩ finem. Dimiserunt namque nobis, et bona pace concesserunt
l.14 totam illam Sancti Hilarii de Gravella obȩdientiam, simulque omnia que in ȩcclesia sive ad eam pertinenti-
l.15-bus jamdicti castri Fractȩ Vallis habebant. Jam enim ejusdem ȩcclesiȩ dimidiam partem, et alterius dimi-
l.16-diȩ sextam partem possidebamus, quoniam hȩc adversus eos in capitulo Carnotensi ante deraisnave-
l.17-ramus, nosque eis vice [transac]tionis quandam nostram obȩdientiam, quȩ dicitur Roboretum, non totam
l.18 videlicet villam, [ipsam] neque enim nostra tunc tota erat, sed quantum in ea die illo ex dono jam
l.19 Sanzonis possidebamus, dedimus atque concessimus, litterasque nostras quas hinc habebamus eis tradidimus.
l.20 Quȩ nimirum concordia, qui eam fecerant monachis nostris viventibus, rata et inconcussa utrin-
l.21-que permansit. Illis autem viam universȩ carnis ingressis, surrexerunt monachi Bonȩ Vallis,
l.22 dicentes in litteris suis contineri, quod eis totam illam Roboreti villam debebamus acquietare, necnon et
l.23 aliam terram nostram de Nogento, et quandam iterum terram Vileellum, in illa eis concordia pacti
l.24 fueramus donare. Rursus etiam adversum nos conquerebantur, quod ipsam quoque jamdicti ȩcclesiam Roboreti
l.25 reliquiis, et quibusdam aliis ut dicebant ornamentis, priusquam eis tradidissemus, expoliassemus. Cumque nos tali-
l.26-bus inquietare cȩpissent quȩrelis, quas non ita se habere sicut dicebant, quin potius omnia eis quȩ
l.27 in illa pepigeramus concordia plene nos executos fuisse, sufficienti ratione ostendere possemus,
l.28 jurgia tamen litesque sicut decet monachos declinare malentes, terram nostram quȩ dicitur Paissole-
l.29-tum, sicut eam tres obȩdientiȩ nostrȩ, Puteolum scilicet, Vileellum, et Nantulfi Villa tenebant,
l.30 insuper eis augentes donavimus, promittentes, quod omnes illos qui nobis eam concesserant, eis semel tantum
l.31 concedere faceremus. Quod cum ita coram Carnotensi episcopo tunc domno Gaufredo de Leugis ab utraque
l.32 fuisset parte concessum, et in eorum capitulo sollemniter confirmatum, litterasque nostras ejusdem terrȩ quas
l.33 habebamus eis tradidissemus, hoc ipsum sicut convenerat omnes fere qui nobis concesserant, plurima
l.34 erogata pecunia, eis concedere fecimus. Cum itaque nos finem rei tandem adeptos taliter putaremus,
l.35 rescinditur rursus concordia, et peracta prius placita replicantur. Postulabant etenim immo
l.36 violenter cogere supra prioris tenorem pactionis nitebantur, quatinus cuidam Aurelianis decano, cujus
l.37 in hac re jus eatenus non audieramus, simulque cuidam leproso, concedere faceremus, cum hoc ipsum
l.38 nulli prorsus prȩter ipsos qui nobis concesserant, nos concedere facturos promisissemus. Sed quoniam in
l.39 hac jam causa diu multumque laboraveramus, plurimumque ab eis gravatos nos tam privatis quam
l.40 etiam generalibus placitis sentiebamus, rem ipsam perficere et omnino finire cupientes, ad hunc tan-
l.41-dem cum eis pacis et concordiȩ finem, ex supradictis omnibus querelis, bona pace, domino favente, pervenimus.
l.42 Dedimus enim eis ut petierunt centum solidos prȩter illa quȩ prius pepigeramus, sexaginta scilicet Car-
l.43-notensium, et Dunensium quadraginta, necnon et annonȩ sextarios novem, quos hinc se perdidisse di-
l.44-cebant, eis restauravimus. Et hȩc sibi sufficere dicentes, cum hoc solummodo quod jam in Roboreto a nobis
l.45 habuerant, seu die illo habebant, sopitis prorsus retroactis inter nos et ipsos hac de causa quere-
l.46-lis, et quȩ inde contigerant omnino sedatis discordiis, sȩpefatam unanimiter concordiam prius coram
l.47 abbate et quibusdam tam ex nostris, quam ex eorum monachis, in ipsius camera perlocutam atque concessam, bona pace
l.48 in suo generaliter capitulo ratam in perpetuum concesserunt, prȩsidente ipso eorum abbate domno
l.49 Bernerio, considentibus etiam ibique presentibus de monachis nostris Fromundo priore, Herveo Car-
l.50-notensi priore, Rotberto Sparnonensi priore, et Rainaldo de Castro Gunterii notario, qui omnes
l.51 vice nostra quicquid datum a nobis in hac eis concordia fuerat, similiter concesserunt. Hoc autem
l.52 solummodo retinuerunt, quod si calumnia eis ab aliquo deinceps de terra illa Paissoleti surrexerit, ubi
l.53 eis cujuslibet hominis nostri testimonio opus sit, ejus dumtaxat qui in ipsis quas inde a nobis habuerunt
l.54 litteris inventus fuerit, ipsum eis transmittemus quando petierint, et cum eo ex monachis nostris
l.55 quem nobis placuerit, qui pro eis testimonium perhibeat, absque ullo suo vel nostro expenso, tanquam
l.56 pro nobis. Actum Bonȩ Valli, anno ab incarnatione Domini M°C°X°VIII°, V idus januarii,
l.57 et in eorum ut dictum est capitulo sollemniter confirmatum. De monachis nostris istis presentibus: [colonne1] Fromundo priore, Herveo Carnotensi priore, Rotberto Sparnonensi priore, Rainaldo notario. De famulis nostris: Pagano Beliardo, Rainberto famulo, Guiardo Sparnonensi famulo. [colonne2] Ex parte ipsorum, de famulis eorum: Fulcodio, Tetbaldo de Pomeio, Richardo sacrista, Harduino de Sartrino, Erardo de Sartrino, Gosberto druione, Bernardo corduanario.
l.58 Rainaldus quoque Caro de Vacca cum monachis nostris illuc perrexerat, sed non fuit tunc
l.59 in capitulo, quia equos eorum in hospitio custodiebat.

1

MABILLE (E.), Cartulaire de Marmoutier pour le Dunois, Châteaudun, 1874, n° 171.

METAIS (C.), Marmoutier, Cartulaire Blésois, Blois, 1889-1891, p. 130-133, n° 137.