Henri IV, roi, définit les droits de l'avoué et des gens de l'abbaye Saint-Maximin de Trèves.

l.1 [chrisme] IN NOMINE SANCTAE ET INDIVIDUAE TRINITATIS, HEINRICUS, DIVINA FAVENTE CLAEMENTIA QUARTUS ROMANORUM REX.
l.2 Si aecclesiarum Dei utilitatibus contra perversorum hominum malivolentiam regiae defensionis patrocinio digne consulimus, divinitus nos inde remunerari procul dubio non diffidimus. Quapropter noverit universitas fidelium [nostrorum] tam presentium scilicet quam et futurorum, qualiter venera-
l.3-bilis THEODERICUS abbas ex monasterio Sancti MAXIMINI, quod in suburbio TREVIRORUM situm est, nostram rȩgalem adivit clȩmentiam postulans, ut more piissimi genitoris nostri HEINRICI augusti atque CHUONRADI avi nostri aeque invictissimi imperatoris augusti
l.4 necnon predecessoris sui HEINRICI piȩ memoriȩ augusti nostro confirmationis renovaremus conscripto, quibus lȩgibus vel juri servientes aut familia sancti MAXIMINI subjacere deberent, quot placita vel jura advocati in eadem abbatia habituri essent, quatinus per succedentia temporum
l.5 curricula eidem sacratissimo loco priora jura et instituta per omnia conserventur illȩsa. Cujus petitioni per interventum dilectissimȩ genitricis nostrae AGNETIS videlicet imperatricis augustȩ et ANNONIS Coloniensis, EBERHARDI Trevirensis, ADELBERTI Ham-
l.6-maburgensis venerabilium archiepiscoporum, ELLENHARDI quoque Frisingensis et THEODERICI Virdunensis venerandorum episcoporum, OTTONIS marchionis, GERHARDI et GODEFRIDI ducum aliorumque fidelium nostrorum, CHUONRADO etiam comite et ejusdem loci advocato
l.7 annitente et summopere petente, assensum prebentes et paternȩ traditioni per omnia consentientes hoc nostrȩ auctotatis preceptum pro immunitatis atque tuitionis ejusdem familiȩ gratia fieri decrevimus, per quod volumus atque precipimus, ut, sicut piissimus genitor noster aliique predecessores sui
l.8 prenominati lȩges et jura prefatȩ familiȩ per juramenta distinxerant et suis privilegiis confirmaverant, ita deinceps firmata et ejusdem loci hominibus stabilita semper et inconvulsa permaneant. Constituimus etiam atque jubemus, ut advocati in abbatia illa non nisi
l.9 ter in anno tantum placitare debeant et illi, qui hunnones in quibusdam locis dicuntur, tercio tantum anno, nisi recens furtum fuerit aut ex parte abbatis vocati fuerint, placitum habeant. In illis ergo placitis advocatorum vel hunnonum, quicquid clam aut aperte, retro vel ante, in via
l.10 illuc vel inde eundo vel redeundo quisque reus vadiaverit, secundum arbitrium abbatis ac prepositorum aut villicorum suorum et meliorum, qui in curtibus sunt, juxta modum culpȩ et facultatis uniuscujusque hominis disponatur, inde duȩ partes abbati, tercia advocatis tribuatur. Si propter census
l.11 sui neglegentiam vel ob quamlibet aliam culpam mansus aut possessio alicujus hominis in placito abbatis publicatum sive dominicatam fuerit, totum abbatis erit, nisi, quod absit, bonis eisdem, postquam villicis in custodiam commendantur, se quilibet temere intromiserit. Bonorum vero,
l.12 quȩ in placitis advocatorum publicata fuerint, duȩ partes abbatis, tercia advocati erit et tercia pars frugum in eodem tantum anno, amplius vero ad eos non pertinebit, qui abbas per villicos suos inde disponere velit. Servitia, quȩ in quibusdam curtibus advocatis tribuuntur,
l.13 cum villicis et scavionibus accipere et non emittere debent vel vendere, quia ad hoc eis donantur, ut quicquic abbati vel familiȩ adversitatis contigerit, quantotiens studeant corrigere. Quod si non fecerint et bis vel ter aliquid a familia, unde dampnum habet
l.14 abbas, eis denunciatum vel accusatum fuerit et non correxerint, tamdiu ab abbate servitio suo constringantur, donec ea, quȩ in binis aut tribus placitis suis accusata sunt, ad correctionem perducantur. Quisquis propter furtum vel latrocinium dampnatus fuerit, omnis sub-
l.15-stantia sive possessio illius abbatis erit, advocatis vero de homine, quod sibi et comprovincialibus suis melius visum fuerit, agere licebit. Si quis ex familia interfectus fuerit, precium illius, id est weregelt, totum abbatis [erit, si autem per] advocatum quȩsierit, terciam partem sibi dabit.
l.16 Servientes vero qui scaremanni dicuntur nulli advocato pro quibuscumque culpis aut rebus respondeant, nulli eorum serviant, nisi beneficia ab eis habeant aut abbas pro necessitate et utilitate monasterii cum illis [eos alicubi] ire jubeat. Prebendarii autem, qui fratribus infra claustrum
l.17 serviunt sive in ipso loco aut in cellulis illuc pertinentibus Apula vel Tavena vel qui foris ad curtes dagescalci vel piscatores aut pistores dicuntur, nulli advocato vel hunnoni subjaceant, sed tan[tum abba]ti sicut censuales vel cȩreales pro quibuscumque rebus respondeant.
l.18 Si villani debitum censum abbati volunt denegare, pri[mum per] alios judices, deinde in ipso principali loco Treveris per illos judices ac ministros, qui scaremanni dicuntur, ad viam reducantur, si possunt ; sin autem, [per cartam] et advocatum, ad ultimum vero per manifestum judicium, in quo
l.19 si convicti fuerint, omnibus bonis suis carebunt et jus, quod abbas eis postea concesserit, habebunt. Si quis ex mansionariis, qui circa urbem vel in aliis longe vel prope positis curtibus commanent, censum debitum, qui ad usum fratrum cotidianum pertinet, statuto die vel tempore non dederit,
l.20 statim sequenti die vadimonium de domo ipsius sine advocato villicus abbatis tale accipiat, cum quo illud, quod ipse ad servitium fratrum daturus erat, persolvat, cȩterum vero servitium ejus in curte, qua habitat, prout justum est, ab eo exigendo requirat. Nusquam nisi inter se villani aut
l.21 mansionarii nubant aut uxorem ex familia sancti Petri nostro consensu accipiant, ita tamen ut alteri aecclesiȩ altera dampnum non inferat, sed per successiones filiorum aut filiarum utrique aecclesiȩ, quod suum est, ad ultimum redeat ac remaneat. Si homo in hominem
l.22 verbis aut factis deliquerit, advocatus in rationem id ponere non debet, quia utrumque et judex et rector esse non poterit, nisi presens sit aliquis, qui alium accusaverit, vel res talis sit, de qua inter se inimici clam aut aperte pacificati fuerint : ibi culpa utrorumque parebit.
l.23 Advocatus vero CHUONRADUS sive successor ipsius, qui bannum a regia manu habuerit, proxima die post festum sancti MAXIMINI super predia et mancipia eorum, qui ministri vel scaremanni dicuntur, a prima usque ad nonam placitabit, ita tamen si celebre festum vel jejunium
l.24 ea die non fuerit, et quicquid ibi placitando acquisierit, duas inde partes abbas, terciam ipse habebit. Ad servitium vero suum, si placitaverit et, quȩ corrigenda sunt, scavionum judicio correxerit, duos modios panis, quatuor oves et amam vini abbas dabit,
l.25 si amplius necesse habet, de placito habebit. Sicut omnes aecclesias et salicas decimationes ad susceptionem hospitum et peregrinorum abbatem habere decrevimus, ita sine dubio de omnibus silvis sive nemoribus in sancti MAXIMINI fundo jacentibus decimam partem tam
l.26 in arboribus quam de precio porcorum sive utilitate apium eum per omnia habere volumus atque firmamus tam in Kilivualde quam in silva juxta curtem Stenseila vel circa castrum Liuzelenburc adjacente necnon in silvula quȩ Hart vel Waber juxta Talevanc dicitur
l.27 consistere, in suis autem silvis, quas adhuc in manibus habet, potestatem ei damus, quicquid sibi placuerit exceptis feris bannitis libere disponere. Potestative vero per abbatiam placita exceptis tribus debitis [hab]ere vel de curte in curtem, de domo in domum ire aut hospi-
l.28-cia vel servitia a rusticis sive villicis abbatis et fratrum violenter exigere aut inscisionibus vel petitionibus eos gravare et vi pecora illorum aut parafredos tollere et reditus ab ipsis extorquere tam comitibus quam advocatis hac nostra regali auctoritate omnimodis
l.29 interdicimus, quia, sicut in privilegiis HEINRICI piȩ memoriȩ augusti cȩterorumque progenitorum nostrorum HEINRICI atque CHUONRADI piissimorum imperatorum inspeximus, sex milia septingenti quinquaginta et [amplius mansi], unde abbas in militiam ire vel predecessoribus nostris vel
l.30 nostrȩ regalitati in secundo semper anno servire debuit, ad hoc beneficiati sunt diversis fidelibus nostris ducibus scilicet atque comitibus, ut cȩtera, quȩ ad prebendam fratrum remanserant, absque omnium advocatorum inquietudine exceptis tribus placitis libere et quiete possideant.
l.31 Et ut hȩc jura prefati monasterii et familiȩ sancti MAXIMINI ab ista die et deinceps nullus infirmare audeat vel infringere, cartam hanc inde conscriptam manu propria subtus firmavimus et sigilli nostri impressione insigniri jussimus.
l.32 SIGNUM DOMNI HEINRICI QUARTI REGIS [monogramme]. SIGEHARDUS CANCELLARIUS VICE SIGEFRIDI ARCHICANCELLARII RECOGNOVI [sceau].
l.33 Data anno dominicȩ incarnationis millesimo LXV, indictione III, anno autem ordinationis domni HEINRICI quarti regis XIIo, regni vero VIIIIo. Actum TREVERIS. In Dei nomine, fȩliciter. Amen.

1