Protocoles d'ouverture de testaments qui ont intéressé l'église de Ravenne d'une manière directe ou indirecte, en totalité ou en partie.

l.1 [...24...]o, E[lio] Johanne, Aurelio Verino, Hernilio Bono prin[cipalibus, ...58...
l.2 ...24... sign]atam a testibus mihi credidit commendanda[m, ...66...
l.3 ...18... signacu]lum et superscribtionem suam recognoscunt, [...69...
l.4 ...23... or]dinem recitari faciatis, quo voluntas defuncti p[ossit agnosci. ...41...: Suscipiatur
l.5 carta testamenti, quae offertur], et testibus praesentibus ostendatur, ut, si signa[cula ...65...
l.6 ...26...] suscepta fuisset, et testibus praesentibus esset osten[sa, ...57... agnosco
l.7 signaculum superscribtionem] meam et infra suscribsi. Caesonius vir devotus dixit : M[anifestum est ...52... agnos-
l.8-co signaculum superscribtio]nem meam, sed et infra suscribsi. Elius Johannis [...55... agnosco signacu-
l.9-lum superscribtionem meam necno]n et intrensicus suscribsi. Marcianus vir strenuus dixit : Cum [...66...
l.10 ...24... et inf]ra suscribsi. Petrus vir honestus dixit : In hoc testamento interfui, in [quo agnosco signaculum superscribtionem meam ...25...
l.11 ...27... in] hac voluntate interfui, in qua agnosco signaculum [superscribtionem meam, ...40... : Quid de
l.12 alio teste, cujus signaculum vel sup]erscribtionem in hoc test[am]ento infixum vidimu[s? [...65...
l.13 ...135...
l.14 ...134...
l.15 ...115] ex numerarius inlustris potestatis, sanus sanamente integroque consilio,
l.16 [...104...] qui sus[crib]turi vel signaturi sunt, in hac cartula testamentum
l.17 [feci, ...102... manu] mea suscribsi, claudi, signarique praecipi, quod testamentum
l.18 [meum ...98...] vice codicellorum meorum valere illud volo, hac valeat, ratam-
l.19-[que ...98... conmi]tto, et quod cuique hoc testamento meo dedero, legavero darive jussero
l.20 [...107... v]el voluero, liveri liveraevae sint totae.
l.21 [...111... Tremodi]o Victore, Elio Johanne, Flavio Projecto et Melmin[io
l.22 ...112... comp]leta atque signata a testibus mihi credidit commen[dandam] ;
l.23 [...116...] recognoscunt, singuli dignentur edicere ; deinde ipsa
l.24 [...116...] Florianus quinquennalis et iterum magistratus dixit : Suscipiatur carta testa[menti],
l.25 [...113... dignent]ur edicere. Flavius Gaudentius vir clarissimus dixit : In hoc testament[o]
l.26 [...112... in ha]c voluntate interfuisse, in quo agnosco signaculum anu[li mei]
l.27 [...115...] signaculum su[p]er[s]crib[ti]onem meam e[t] intrensicus suscrib[si].
l.28 [Flavius Apollinaris vir devotus dixit : ...127.... Flavius Constantius vir] devotus dixit : I[n] h[o]c [tes-
l.29-tamento ...30... supe]rscribtionem meam, et infra suscribsi. Quinquennalis et iterum magistratus dixit : Quid de alios testes, cujus signacula vel superscribtiones in hoc testamento infixa vidimus?
l.30 [Flavius Gaudentius ...27...], Flavius Apollinaris et Flavius Constantius viri devoti dixerunt : Constat Petrum et Desiderium una nobiscum in hoc testamento interfuisse, cujus signacula vel
l.31 [superscribtiones recognoscimus, sed nunc] civitate absentes sunt. Quinquennalis et iterum magistratus dixit : Quoniam de agnitis signaculis vel superscribtionibus testium reponsio patefecit, nunc carta testamenti
l.32 [resignetur, linum incidatur, aperiatur et per o]rdinem recitetur. Et inciso lino ex officio recitatum est : Flavio Basilio Juniore viro clarissimo consule, sub die VI kalendarum januariarum, in Classe, castris praetorio, Ravennati. Ego, Colonicus vir reverendus, diaconus
l.33 [...40...] graviter tedians, cogitans humanae condiciones casus, ne, ut adsolit, repentina morte praeveniar, conrogatis mihi testibus numero competenti sub
l.34 [...40... fe]ci, idque et manu mea olografa suscribsi, et valere jussi. Quod si quo casu jure civili aut praetorio hoc testamentum meum valere non potuerit, etiam tanquam
l.35 [ab intestato vice codicellorum meorum imperp]etuum valeat volo, ratamque hanc voluntatem meam esse jubeo. Si qui mihi heredes erit, heredisve erunt, hujus ego fidei, vel horum, omnia conmitto ; cui quod
l.36 [...40...] praestitetur ; quos quas liberos liberevae esse jussero, hii omnes liberi liberevae sint totae. Leone Juniore perpetuo Augusto, sub die pridie nonarum novembrium, Ravennae, apud Pompulium
l.37 [Prejecticium Juniorem et Flavium Projectum magistratus, praesentib]us Aelio Marino, Commodiano Constantio Juniore, Tremodio Victore, Popilio Calomnioso et Melminio Cassiano principalibus, Pascasia honesta femina dixit : Offero carta testamenti
l.38 [...40...] vestrae suscipi jubeatis, testibus praesentibus ostendi, ut, si signacula vel superscribtiones suas recognoscunt, dignentur edicere ; eam resignari praecipiatis, linum in-
l.39-[cidi, aperiri et per ordinem recitari faciatis. Pomp]ulius Prejecticius Junior et Flavius Projectus magistratus dixerunt : Suscipiatur carta testamenti, quae offertur, testibus praesentibus ostendatur, ut, si signacula vel superscribtiones
l.40 [...32.... Cumque c]arta testamenti suscepta fuisset et testibus praesentibus ostenda, Flavius Bonifatius vir devotus, apparitur inlustris potestatis, dixit : In hoc testamento interfui. Agnosco signaculum et superscribtionem meam,
l.41 [...42...] ego in hoc testamento interfui. Agnosco anuli mei signaculum, superscribtionem meam, sed et infra suscribsi. Flavius Probatius vir devotus, apparitor sedis suprascriptae, dixit : In hac voluntate interfui. Agnosco
l.42 [...32... intrensi]cus sus[cribsi]. [M]a[gistratus] dixerunt : Q[ui]d de [a]l[ii]s [testi]b[us, quorum signacu]l[a] h[oc testamento infixa vidimus? Flavii Bonifatius, Probatius, H]eraclius viri devoti dixerunt : Constat una nobiscum Simplicium,
l.43 qui mortuus est, Exuperium virum devotum, Pamonium virum devotum et Georgio viro devoto, qui absentes sunt, in hoc testamento interfuisse, quorum signacula et superscribtiones recognoscimus.
l.44 Magistratus dixerunt : Quoniam de agnitis signaculis vel superscribtionibus testium responsio patefecit, nunc carta testamenti resignetur, linum incidatur, aperiatur, et per ordinem recitetur.
l.45 Et inciso lino ex officio recitatum est : Flavius Constantius vir honestus, tinctor publicus, procedens sanus sana mente integroque consilio, cogitans condiciones humanas et repentini casus, praesenti-
l.46-bus testibus numero competenti in hac cartula testamentum feci, idque scribendum dictavi Domitio Johanni forensi, cuique ipse litteras ignorans subter manu propria signum feci ;
l.47 quod testamentum meum, si quo casu jure civili seu praetorio vel alia quaelibet juris ratione valere non potuerit, etiam ab intestato vice codicellorum meorum valere illud
l.48 volo, hac valeat, ratamque hanc voluntatem meam esse cupio et jubeo. Pascasia honesta femina jugali. Valerio viro clarissimo consule, sub die III nonarum juniarum, Ravennae apud Flavium Florianum virum laudabilem, agentem vices Severi fili sui quinquennalis
l.49 et iterum magistratus, praesentibus Firmano Urso viro laudabili, Melminio Tranquillo viro laudabili pro Johanne filio suo, Studentio viro laudabili et Pompulio Severo viro laudabili pro Melminio Cassiano Juniore principalibus, Seve-
l.50-rus vir spectabilis dixit : Ante hoc ubiubi sanctus ac veneravilis vir Aurelianus, episcopus sanctae ecclesiae catolice Ravennatis, dum ultimis urgueretur, condidit cartulam suae voluntatis, quam a se
l.51 vel a testibus completam atque signatam praesentibus hisdem testibus mihi credidit commendandam, quamquae prae manibus gero ; peto laudabilitatem vestram, uti eandem a competenti
l.52 officio suscipi jubeatis et ostendi, ut, si signacula vel superscribtiones suas recognoscunt, singuli absque sui injuria edicere dignentur ; deinde eam resignari praecipiatis, linum inci[di],
l.53 aperiri et per ordinem recitari faciatis, quo defuncti voluntas possit agnosci. Flavius Florianus vir laudabilis, agens vices Severi fili sui quinquennalis et iterum magistratus, dixit : Suscipiatur carta testamenti, quae offertur, et testes
l.54 praesentes ostendatur. Cumque car[ta test]amenti suscepta fuisset et testes praesentes ostensa, Probinus vir spectabilis dixit : Constat me in hoc testamento interfuisse, in quo agnosco signaculum anuli mei, super-
l.55-[scri]btionem m[eam, et infra suscribsi. Severu]s vir spectabilis dixit : Et me certum est i[n] hoc interfuisse testamento in quo agnosco anuli mei signaculum qu[am] superscribtionem meam, et infra suscribsi. Amatius
l.56 [...7...]ue [...38... in hac voluntate interfuisse, in qua agnosco anu]l[i] me[i signaculum quam sup]erscribtionem me[am, sed et intren]s[i]cus s[us]c[ri]b[si]. [F]l[av]ianus vir devotus dixit : [Mani]fe[stum est]
l.57 me cum aliis viris in hac voluntate interfuisse, in qua agnosco superscribtionem meam, anuli mei signaculum, et infra suscribsi. Constantius vir devotus dixit : In hoc tes-
l.58-tamento et me certum est interfuisse, in quo agnosco anuli mei signaculum, superscribtionem meam, et infra suscribsi. Pompulius Severus vir laudabilis dixit : Cum su-
l.59-prascribtis viris in hoc testamento pariter interfui, in quo agnosco anuli mei signaculum, sed et intrensicus suscribsi. Agens vices quinquennalis et iterum magistratus dixit : Quid de alio teste, cu-
l.60-jus signaculum vel superscribtionem inprexam vidimus? Probinus et Severus viri spectabiles, Amatius, Flavianus et Constantius viri devoti, sed et Severus vir laudabilis dixerunt : Constat
l.61 Petrum virum devotum una nobiscum in hoc interfuisse testamento, in quo agnoscimus anuli ejus signacula, superscribtionem, sed nunc absens est. Agens vices quinquennalis et iterum magistratus dixit :
l.62 Quoniam de agnitis signaculis vel superscribtionibus testium responsio patefecit, nunc carta testamenti resignetur, linum incidatur, aperiatur et per ordinem recitetur.
l.63 Et inciso lino ex officio recitatum est : Caelius Aurelianus vir venerabilis, episcopus sanctae ecclesiae catolicae Ravennatis, cogitans casus fragilitatis humanae, sana mente sano-
l.64-que consilio hoc testamentum meum Agnello viro honesto forensi scribendum dictavi propria manu suscribturus cum testibus conrogatis numero competenti. Quod si jure
l.65 civili vel praetorio aut cujuslibet novellae legis interventum forsitan valere niquiverit, ab intestato vice codicellorum meorum valere volo. Quod cuique
l.66 hoc testamento dedero, legavero, darivae jussero sive constituero, id ut detur, fiat, fidei heredes meae conmitto ; quos quas liberos liberas esse jussero ac voluero,
l.67 liberi liberique sint. Te itaque, sanctam ecclesiam catolicam Ravennatem, in cujus servitio crevi, heredem mihi ex axe esse jubeo ac volo. Undecies post consulatum Basili Junioris viri clarissimi, sub die iduum januariarum,
l.68 Ravennae, apud Melminium Andream virum clarissimum, defensorem civitatis Ravennatis, et Pompulium Bonifatium quinquennalem et iterum magistratum, praesentibus Melminiis Cassiano viro clarissimo, Bonifatio, Theodosio, et Pompulio Plauto
l.69 viris laudabilibus principalibus, Ammonius vir clarissimus argentarius dixit : Dum Georgius quondam, clarissimae memoriae vir, ol[osiricop]rata civitatis Ravennatis, suam conderit vol[u]ntatem, s[us]cribta a testibus ac [sig]natam mihi eam c[o]ram ipsis
l.70 [credidit commendandam ...50... p]rae m[ani]bus gero ; peto laudabilitatem vestram], optimi defensoris [......]c[ti]ssimi] magistratus, ut[i] [ea]dem a c[o]m-
l.71-petenti officio suscipi jubeatis et testibus praesentibus ostendi, ut, si signacula vel superscribtiones suas recognoscent, singuli edicere non morentur ; tunc
l.72 demum ipsam cartulam testamenti resignari praecipiatis, linum incidi, aperiri et per ordinem recitari faciatis, ut intrensicus possit agnosci voluntas defuncti.
l.73 Melminius Andreas vir clarissimus, defensor civitatis Ravennatis, et Pompulius Bonifatius quinquennalis et iterum magistratus dixerunt : Primitus suscipiatur carta testamenti, quae offertur, et testibus praesentibus
l.74 ostendatur. Cumque carta testamenti suscepta fuisset et testibus praesentibus ostensa, Johannis vir clarissimus proemptor dixit : In hac voluntatem interfui, in qua agnosco anuli
l.75 mei signaculum quam superscribtionem meam, et infra suscribsi. Vitalis vir clarissimus, argentarius, dixit : Et ego interfui huic testamento, in quo agnosco mei anuli signaculum quam
l.76 superscribtionem meam, et infra suscribsi. Theodolus vir clarissimus olosiriscoprata dixit : Pleriquae et ego interfui in hac voluntate, in qua agnosco anuli mei signaculum, super-
l.77-scribtionem meam grecis litteris, et infra suscribsi. Ammonius vir clarissimus, argentarius, dixit : Manifestissimae et ego interfui in hoc testamentum, in quo agnosco mei anuli signaculum
l.78 quam superscribtionem meam, necnon et intrensicus suscribsi. Laurentius vir honestus, gunnarius, dixit : Et ego cum antetaxatis viris interfui huic voluntati, in qua agnosco anuli
l.79 mei signaculum quam superscribtionem meam, sed et intrensicus suscribsi. Georgius vir clarissimus, argentarius, dixit : Et me constat unacum supradictis viris interfuisse huic testamento, in quo
l.80 agnosco mei anuli signaculum, superscribtionem meam, verum etiam et infra suscribsi. Theodorus vir honestus argentarius dixit : Certum est et me cum suprascriptis viris interfuisse in hac voluntate,
l.81 in qua agnosco anuli mei signaculum quam superscribtionem meam, quique et intrensicus suscribsi. Defensor, quinquennalis et iterum magistratus dixerunt : Quoniam de agnitis signaculis vel superscribti-
l.82-onibus testium responsio patefecit, nunc carta testamenti resignetur, linum incidatur, aperiatur et per ordinem recitetur. Et inciso lino ex officio recitatum est : Imperante domino nostro Justiniano perpetuo Augusto
l.83 anno X[XV], unde[ci]es post consulatum Basili Junioris viri clarissimi, sub die III non[a]rum januariarum, indictione quintadecima, Ravennae. Providae suae disponet ar[bi]trium, qui mentes sui corporis integritate consistens voluntatis suae arcana prodederit,
l.84 [...13...] e[g]r[i]tudine[m] morbi[s m]ens sol[i]dum non potest habere [ju]d[i]cium. Itaque ego [G]eorg[iu]s [vir] devotus, olosiricoprata civitatis Ravennatis, filius quondam Juliani de civitate Anthiocia, sanam habens mentem sed et
l.85 lingua vel sensum gravi egritudine detentus, agnoscens tamen in omnibus introeuntes et exeuntes ad meam visitationem, metuens emergentes casus humanos, timens ne me in-
l.86-ordinatum occupet mors, hoc meae voluntatis condidi testamentum, quem etiam Deusdedit forensi civitatis Classis Ravennatis, noto amico quoque meo, scribendum dictavi, in quo subter, postequam
l.87 ad singula, quae jussi scribsi, ab eodem scribtorem mihi relicta fuissent, diligenter intelligens, faciente nequissima egritudine polagrae, quia suscribere non potui, signum tamen
l.88 be[at]ae crucis, ut potui, coram testibus inpressi. Testium quoque rogatorum numero competenti ad hanc tantum causa, scientium quur venirent, uno tempore eundeque in loco sub meo-
l.89-rum visione conspectuum suscribtionibus signaculisque firmavi, quem claudi signarique praecipi, et valere jussi. Quod testamentum meum, si quo casu jure civili seu praetorio vel novel-
l.90-larum legum aut nuper datarum, vel alia qualibet juris ratione valere niquiverit, etiam ab intestato vice codicellorum meorum valere volo hac jubeo, praemisso in omnibus capite
l.91 generari, quam ratam, firmam stabilemque ac voluntatem meam imperpetuum omnibus esse praecipi. Quisquis mihi heredes erit, heredisve erunt, ego eorum omnia fidei conmitto.
l.92 Quod cuique hoc testamentum meum dedero, legavero, darive jussero, fieri mandavero fideivae conmisero, ut id ut detur, fiat, praestitur, fidei heredum meorum conmitto.
l.93 Quoscumque autem liberos esse jussero vel voluero, hii liberi sint toti fiantque. Si quos codicellos in carta, membrana aliavae qua materia conscribturus reliquero, rati, firmi
l.94 stabilisque sint totae, eosque perpetuam optinere desidero de legibus firmitatem. Te itaque, sanctam catolicam matrem Ravennatem ecclesiam, in qua omnes populus cristianus exorat
l.95 remedia peccatorum, in decem unciis susbtantiae meae heredem constituo.
l.96 Flavius Aurelianus vir gloriosissimus, praefectus praetorio per Italiam, Petrus Taurinus et Johannis dixerunt : Quae lecta sunt, gesta suscipiant. Quid autem aliud adstantes defensores fieri desiderant,
l.97 prosequantur.
l.98 Domesticus, primicerius notariorum, et Thomas secundocirius idem notariorum, unacum Cypriano et Thomate defensoribus ecclesiae sanctae catholicae Ravennatis,
l.99 per unum ex se, Thomatem secundocirium, dixerunt : Gratias agimus gloriosae pote stati vestrae, quia petitionem nostram ad effectum congruum per-
l.100-duxistis. Nunc petimus, ut ex his, quae acta sunt, gesta nobis edi propitii censeatis.
l.101 Flavius Marianus Micahelius Gabrihelius Petrus Johannis Narses Aurelianus Limenius Stefanus Aurelianus vir gloriosissimus, praefectus praetorio per Italiam, Petrus Taurinus et Johannis dixerunt : Gesta vobis
l.102 ex his, quae [a]cta sunt, competens ex more edere curavit officium. [croix] Edantur.
l.103 [croix] Flavius Severus exceptor pro Bonila praerogativario edidi.
l.104 [E]d[antur].

CHARTAE LATINAE Antiquiores, Olten, puis Zurich, 1954-, t. 17, p. 23-59, n° 653 (fac-similé p. 27, 29, 31-33, 35-38, 40-43, 45-48, 50-53, 55-59).

TJÄDER (Jan-Olaf), Die nichtliterarischen lateinischen Papyri Italiens aus der Zeit 445-700, 3 vol., Lund, 1955 - Stockholm, 1982 (Acta Instituti Romani regni Sueciae, 4°, 19), t. 1, p. 198-217, 410-419, n° 4-5.