< Notice 8>

Ordo d’un chapitre provincial des célestins


Identification

Référence : Paris , Bibliothèque Mazarine , ms. 4311, pièce n° 21 .

Usage : Célestins de la province de France  ?

Datation : XVIe s (début).

Post : 1500

Ante : 1510

Description

Codicologie

Longue pièce de parchemin, montée sur onglet, écrite sur une seule face, 575 x 137 mm. — 85 longues lignes (just. 105 mm de large), piqûres, réglure à l’encre jaune. — Minuscule gothique « textualis libraria ». — Initiales champies sur fond alternativement rouge et bleu, hautes d’une ligne. — Cette pièce a été visiblement conçue comme un élément indépendant (« feuille volante »).

Relevé

  • Ceremonie regentis capitulum provinciale. Cf. infra, édition intégrale.

Edition

Édition intégrale du feuillet.

Ceremonie regentis capitulum provinciale.

Prima die capituli, cantata missa de Sancto Spiritu. Regens capitulum, exuta casule, indutus capa, incipiat alta voce ‘Veni creator Spiritus’. Finito hymno, subjungat versu « Emitte spiritum tuum et creabuntur. »

  • « Oremus. »
  • « Deus, qui corda fidelium Sancti Spiritus illustratione docuisti, da nobis in eodem Spiritu [recta] sapere et de ejus semper consolatione gaudere. »
  • « Actiones nostras, quesumus, Domine, aspirando preveni et adjuvando prosequere, ut cuncta nostra oratio et actio a te semper incipiat, et per te cepta finiatur. Per Christum. »

Orationibus finitis, omnes conveniunt ad capitulum et, petita benedictione a lectore, preses dicat : « Dies et actus nostros in sua pace disponat, etc. »

Lecto martirologio et dicto ‘Preciosa’ ab hebdomadario cum orationibus consuetis, et lecto capitulo de ordinando abbate et capitulo constitutionum, preses incipiat psalmum ‘Ad te levavi’, quem omnes prosequantur, in fine addentes ‘Gloria Patri’. Quibus finitis subjungat preses :

  • « Deus, cui omne cor patet et omnis voluntas loquitur, et quem nulum latet secretum, purifica per infusionem Sancti Spiritu cogitationes cordis nostri, ut te perfecte diligere et digne laudare mereamur. »
  • « Pretende, Domine, fidelibus tuis dexteram celestis auxilii, ut te corde perquirant et que digne postulant consequi mereantur. »
  • « Auxilium tuum, quesumus, Domine, nobis placatus impende et, intercedente beata Maria cum omnibus sanctis, fac nos ab omni adversitate liberari et in eterna leticia gaudere cum illis. Per Christum. »

Recitatis nominibus benefactorum religionis superstitum, preses dicat ‘Kyrieleyson’, ‘Pater noster’, deinde orationes pro papa :

  • « Deus, omnium fidelium pastor et rector, famulum tuum N., quem pastorem Ecclesie tue preesse voluisti, [propicius respice] ; da ei, quesumus, verbo et opere quibus preest prodesse, ut ad vitam una cum grege sibi credito perveniat sempiternam. »
Et pro cardinalibus :
  • « Omnipotens sempiterne Deus, miserere famulis tuis cardinalibus et dirige eos secundum tuam clementiam in viam salutis eterne, ut te donante tibi placita cupiant et tota virtute perficiant. »
Et pro rege :
  • « Quesumus, omnipotens Deus, ut famulus tuus rex noster, qui tua miseratione suscepit regni gubernacula, virtutum etiam omnium percipiat incrementa. Quibus decenter ornatus, vitiorum monstra devitare hostesque superare, et ad te, qui via, veritas es et vita, gratiosus valeat pervenire. »
Et pro omnibus generaliter :
  • « Deus, qui charitatis dona, per gratias Sancti Spiritu, tuorum cordibus fidelium infudisti, da famulis et famulabus tuis, pro quibus tuam deprecamur clementiam, salutem mentis et corporis, ut te toto corde perquirant, et que digne postulant consequi mereantur. Per Christum. »

Recitatis nominibus benefactorum religionis defunctorum, dicit preses : ‘Kyrieleyson’, ‘Pater noster’.

  • « Oremus. »
  • « Inclina, Domine, aurem tuam ad preces nostras, quibus misericordiam tuam supplices deprecamur, ut animas famulorum famularumque tuarum, quas de hoc seculo migrare missisti, in pacis ad lucis regione constituas, et sanctorum tuorum jubeas esse consortes. »
  • « Omnipotens sempiterne Deus, cui nunquam sine spe misericordie supplicatur, propiciare animabus famulorum famularumque tuarum benefactorum nostrorum, ut qui de hac vita in tui nominis confessione decesser[un]t, sanctorum tuorum numero facias aggregari. Per Christum. »

Recitatis nominibus fratrum defunctorum religionis nostre, dicat presidens : ‘Kyrieleyson’, ‘Pater noster’.

  • Oratio.
  • « Deus, venie largitor et humane salutis amator, quesumus clementiam tuam ut nostre congregationis fratres, qui ex hoc seculo transierunt, beata Maria semper Virgine intercedente, cum omnibus sanctis tuis ad perpetue beatitudinis consortium pervenire concedas. »
  • « Fidelium, Deus omnium conditor et redemptor, animabus famulorum famularumque tuarum remissionem cunctorum tribue peccatorum, ut indulgentiam quam semper optaverunt, piis supplicationibus consequantur. Qui vivis et regnas in secula seculorum. Amen. »

Historique

Chiffre (?) écrit par le copiste à la fin du texte : ACI (?).

Inséré dans un recueil de pièces dont quelques-unes proviennent du fonds des célestins de Paris (pièces no 21bis, 24, 26 et 27).

Bibliographie

Lebigue (Jean-Baptiste), « Les cérémoniaux manuscrits à la fin du Moyen Âge », dans Les cérémoniaux catholiques en France à l’époque moderne : une littérature de codification des rites liturgiques, dir. Cécile Davy-Rigaux, Bernard Dompnier et Daniel-Odon Hurel, Turnhout : Brepols, 2009 (Église, liturgie et société dans l’Europe moderne, 1), p. 49-50.

Auteur de la notice

Notice rédigée le 2006-06-24 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).

Comment citer cette notice

Lebigue , Jean-Baptiste . " Ordo d’un chapitre provincial des célestins ( Paris , Bibliothèque Mazarine , ms. 4311, pièce n° 21 )", dans , Jean-Baptiste   Lebigue , Benjamin   Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 8 / . Notice modifiée par Jean-Baptiste   Lebigue le 2007-01-11 .