< Notice 68>

Diurnal célestin


Identification

Référence : Nîmes , bibliothèque municipale , ms. 5 .

Usage : Célestin, ordre

Datation : Sud de la France, XVe siècle.

Post : 1240

Ante : 1260

Description

Codicologie

Parchemin. — Initiale ornée haute de 10 lignes associée à un encadrement orné (f. 15 : début du temporal) ; initiale ornée haute de 5 lignes associée à une antenne marginale peinte ornée (f. 94v : propre de la Pentecôte) ; initiale partie filigranée haute de 8 lignes (f. 118 : début du Psautier), de 7 lignes (f. 260 : début du sanctoral) ; initiales parties, rarement filigranées, hautes de 3 à 6 lignes (début de certains articles et d’hymnes, sections du psautier) ; initiales de couleur hautes de deux lignes (début des pièces), d’une ligne (subdivisions et versets) ; encadrements et bouts-de-lignes de couleur (f. 246-250 : litanies).

Relevé

  • Propre des heures diurnes, dans lequel sont insérées quelques pièces de matines (invitatoires, antiennes, hymnes et versets) in diebus privatis pour les différents temps liturgiques.
  • F. 3-14v : Calendrier. Severini ep. et conf. (8 janv.) ; Leucii ep. et conf. (11 janv.) — f. 3v : Paule vidue (27 janv.) — f. 4 : Austroberte virg. et mart. (7 fév.) ; Savini ep. et conf. (9 fév.) ; Translatio s. Petri conf. (15 fév.) — f. 4v : Barbati ep. et conf. (19 fév.) ; Romani abb. (28 fév.) — f. 5v : Benedicti abb. (21 mars) ; Oct. s. Benedicti, semiduplex minor (28 mars) — f. 7 : Christinciani mart. (13 mai) — f. 7v : Petri conf. ; Potenciane virg.(19 mai) ; Eustachii et sociorum ejus mart. (20 mai) ; Oct. s. Petri, semiduplex major (26 mai) ; Restitute virg. et mart. (27 mai) — f. 8 : Vincencii et Benigni mart. (6 juin) — f. 8v : Nicander et Martiani mart. (17 juin) ; Febronie (23 juin) — f. 9 : [ajouté par une autre main contemporaine :] Petri Luxemburgensis (5 juil.) — f. 10 : Eupli dyaconis et mart. (12 août) — f. 11 : Anthonini mart. ; Zenonis et sociorum ejus mart. (2 sept.) — f. 11v : Jeronimi presb. duplex minor ; Sophie et filiarum ejus mart. (30 sept.) — f. 12 : Reparate virg. et mart. (8 oct.) ; Dedicacio ecclesie (10 oct.) — f. 12v : Oct. dedicacionis, semiduplex major (17 oct.) ; Dimittrii mart. (26 oct.) ; Germani ep. et conf. ; Maximi mart. (30 oct.) ; Cesarii mart. (31 oct.) — f. 14 : Sabbe abb. et conf. (5 déc.) — f. 14v : Gregorii mart. (23 déc.).
  • F. 15 : In nomine Domini nostri Jhesu Christi ejusque gloriosissime matris... Incipit diurnale officium secundum usum celestinum.
  • F. 15-117 : Temporal (contenant le sanctoral de Noël à l’Épiphanie) Sabbato primo adventus [VERIF].f. 25v : Nativitas Domini nostri Jhesu Christi, duplex majorf. 35v : Epyphania Domini, duplex majorf. 50 : Sabbato in Septuagesimaf. 53v : Feria quarta [in] capite Jejuniif. 79v : Dominica sanctum Pasche, duplex majorf. 90 : Ascencio [sic] Domini nostri Jhesu Christi, duplex majorf. 98v : Festum sancte Trinitatis, duplex majorf. 112v : Dominica xxiiii.
  • F. 118-250 : Psautier (comprenant les cantiques bibliques et évangéliques, Te Deum, symbole de saint Athanase) avec antiennes, versets, lectures brèves et répons brefs ordinaires, suivi de la litanie (f. 246-250), dans laquelle on relève sancte Petre confessor (f. 248) parmi les confesseurs.
  • F. 250v : Suffrage pour prime. Hec oratio dicitur diebus dominicis ad primam diei post ‘Quicumque’
  • F. 251-257v : Office des morts. Incipit officium mortuorum.
  • F. 257v-258v : Secuntur preparationes misse.
  • F. 258v-259 : Secuntur gratiarum actiones.
  • F. 260-345 : Sanctoral. Incipit proprium sanctorum. Et primo Andree apostoli, duplex minor.f. 261v : Sabbe abbatisf. 264 : S. Gregorii mart. ; S. Severini ep.f. 268 : Paule vidue ; Purificatio b. Marie Virginis, duplex majorf. 270v : Austroberte virg.f. 271 : Savini ep. et conf.f. 271v : Translacio b. Petri conf., duplex majorf. 273v : Barbati ep. et conf., omnia fiant de confessoref. 276v : S. Romani abb., conf. non pontificisf. 277 : In festo s. Benedicti abb., duplex majorf. 290 : Cristincianif. 290v : In festo s. Petri confessoris, duplex majorf. 293v : Eustachii et sociorum ejus mart., festum xii lectionumf. 294 : Octava b. Petri confessoris, semiduplex major. Omnia fiunt sicut in dieIn s. Restitute virg. et mart.In s. mart. Vincencii et Benignif. 295v : In s. mart. Nichandri et Marcianif. 296 : In s. Febronie virg.Nativitas s. Johannis Baptiste, duplex major f. 318 : Eupli diaconif. 318v : Assumptio b. Marie virg., duplex majorf. 324v : De s. Antonino, festum xii lect.f. 330v : Et fit commemoratio s. Sophie et filiarum ejusf. 331 : Reparate virg. et mart.f. 331v : Dedicacio ecclesie, duplex majorf. 336 : In s. Diniteri [sic] mart.f. 336v : In s. Germani ep. et conf., festum xii lect.f. 337 : Et fit commemoratio de s. CesarioIn s. MaximiIn festo omnium sanctorum, duplex majorf. 345 : Saturnini, Sisini. F. 346-357 : Commun des saints. Incipit commune sanctorumf. 357 : Explicit commune sanctorum. Orate pro me. A. F. 357v-361v : Office de la Vierge du vendredi [sic] Incipit devotissimum officium precelse Virginis Marie, omni feria sexta anni dicendum, excepta sexta feria parasceves, sed ad partem ex singulari ipsi Virgini devotione est persolvendum.

Edition

F. 42 : Commemoratio fundatorum mortuorum et omnium fratrum, familiarium, propinquorum et benefactorum defunctorum ordinis nostri.

  • Vers. Requiem eternam dona eis Domine. Resp. Et lux.
  • Psalmi ‘Ad te levavi’, ‘De profundis’, ‘Voce mea’, ‘Lauda anima mea’.
  • Kyrieleyson
  • ‘Pater noster’, etc.
  • Orationes ‘Preces’, ‘Deus venie’ et ‘Fidelium’.

Rubriques générales.

  • F. 50v : Si aliquid festum duodecim lectionum venerit in hoc sabbato [in Septuagesima], a capitulo fit de dominica, et commemoratio de festo, exceptis purificatione beate Marie et translatione beati Petri, in quibus totum vesperum fit de eis.
  • F. 55v : Quodcumque festum hoc sabbato [primo in Quadragesima] venerit, a capitulo fit de dominica, et commemoratio de festo, etiam si fuerit duplex major. Hodie incipimus dicere vesperas immediate post missam usque ad feriam quartam Majoris Ebdomada. Dominica capud Quadragesime.
  • F. 68v : Ab hoc sabbato [in Passione] usque ad Pacha, ad responsoria tam brevia quam longa, non dicitur ‘Gloria Patri’, sed loco ejus reincipitur a capite ; et nec etiam ad ‘Venite’. Et non fit commemoratio de cruce ab hoc sabbato usque ad octavas Pasche, nec de Trinitate usque ad octavas Cor[f. 69]poris Christi. Dominica in Passione.
  • F. 73 : Quodcumque festum hoc sabbato [in Ramis palmarum] venerit, a capitulo fit de dominica et commemoratio de festo. Dominica in Ramis palmarum.
  • F. 76v : Et nota quod [in triduo] psalmi incipiuntur ab uno tantum in istis vesperis, nec in orationibus procumbunt. Et tantum dicuntur due collecte post orationem principalem. Nec dicitur officium mortuorum usque ad octavas Pasche. Sed completorium de beata Maria dicitur, sed deinceps usque ad octavas Pasche non dicitur. Et psalmi dicuntur sine ‘Gloria Patri’ per omnes horas diei.
  • F. 81v : Nota quod [f. 82] infra octavas [Pasche], nichil fit de aliquo festo duodecim lectionum, sec post recuperatur.
  • F. 91v : Quodcumque festum venerit in vigilia Ascensionis vel Penthecostes, etiam si duplex major fuerit, totum vesperum fit de vigilia, et commemoratio de festo.
  • F. 97v : Infra octavas Penthecostes, non fit de aliquo festo, sed post octavas celebrantur.
  • F. 104 : De festis duodecim lectionum que infra ipsas octavas [festi Eucharistie] venerint, nichil fit tunc, sed post octavas recuperantur.

Historique

F. 362 : Office ajouté [xve s.].F. 382v : Oraison ajoutée [xve s.].F. 2 : Suffrage ? [xvie s. ?]. Novum sydus, Ecclesiæ lucerna, nostris pedibus roga Christum pro famulis, ut nostris adsit mentibus et in æterna requie suis jungat agminibus. Alleluya. Alleluya. Ora pro — — —. Omnipotens sempiterne Deus qui ve. F. 1 : Titre [xviiie s.]. Breviarium monasticum, diurnales secundum usum Celestinorum.

Bibliographie

Leroquais (Victor), Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, Paris, 1924, t. II, p. 109-111.

Auteur de la notice

Notice rédigée le 2008-06-03 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).

Comment citer cette notice

Lebigue , Jean-Baptiste . " Diurnal célestin ( Nîmes , bibliothèque municipale , ms. 5 )", dans , Jean-Baptiste   Lebigue , Benjamin   Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 68 / .