Diurnal célestin
Identification
Référence : Nîmes , bibliothèque municipale , ms. 5 .
Usage : Célestin, ordre
Datation : Sud de la France, XVe siècle.
Post : 1240
Ante : 1260
Description
Codicologie
Parchemin. — Initiale ornée haute de 10 lignes associée à un encadrement orné (f. 15 : début du temporal) ; initiale ornée haute de 5 lignes associée à une antenne marginale peinte ornée (f. 94v : propre de la Pentecôte) ; initiale partie filigranée haute de 8 lignes (f. 118 : début du Psautier), de 7 lignes (f. 260 : début du sanctoral) ; initiales parties, rarement filigranées, hautes de 3 à 6 lignes (début de certains articles et d’hymnes, sections du psautier) ; initiales de couleur hautes de deux lignes (début des pièces), d’une ligne (subdivisions et versets) ; encadrements et bouts-de-lignes de couleur (f. 246-250 : litanies).
Relevé
-
Propre des heures diurnes, dans lequel sont insérées quelques
pièces de matines (invitatoires, antiennes, hymnes et versets)
in diebus privatis
pour les différents temps liturgiques. -
F. 3-14v : Calendrier.
Severini ep. et conf.
(8 janv.) ;Leucii ep. et conf.
(11 janv.) — f. 3v :Paule vidue
(27 janv.) — f. 4 :Austroberte virg. et mart.
(7 fév.) ;Savini ep. et conf.
(9 fév.) ;Translatio s. Petri conf.
(15 fév.) — f. 4v :Barbati ep. et conf.
(19 fév.) ;Romani abb.
(28 fév.) — f. 5v :Benedicti abb.
(21 mars) ;Oct. s. Benedicti, semiduplex minor
(28 mars) — f. 7 :Christinciani mart.
(13 mai) — f. 7v :Petri conf. ; Potenciane virg.
(19 mai) ;Eustachii et sociorum ejus mart.
(20 mai) ;Oct. s. Petri, semiduplex major
(26 mai) ;Restitute virg. et mart.
(27 mai) — f. 8 :Vincencii et Benigni mart.
(6 juin) — f. 8v :Nicander et Martiani mart.
(17 juin) ;Febronie
(23 juin) — f. 9 : [ajouté par une autre main contemporaine :]Petri Luxemburgensis
(5 juil.) — f. 10 :Eupli dyaconis et mart.
(12 août) — f. 11 :Anthonini mart. ; Zenonis et sociorum ejus mart.
(2 sept.) — f. 11v :Jeronimi presb. duplex minor ; Sophie et filiarum ejus mart.
(30 sept.) — f. 12 :Reparate virg. et mart.
(8 oct.) ;Dedicacio ecclesie
(10 oct.) — f. 12v :Oct. dedicacionis, semiduplex major
(17 oct.) ;Dimittrii mart.
(26 oct.) ;Germani ep. et conf. ; Maximi mart.
(30 oct.) ;Cesarii mart.
(31 oct.) — f. 14 :Sabbe abb. et conf.
(5 déc.) — f. 14v :Gregorii mart.
(23 déc.). -
F. 15 :
In nomine Domini nostri Jhesu Christi ejusque gloriosissime matris... Incipit diurnale officium secundum usum celestinum.
-
F. 15-117 :
Temporal (contenant le sanctoral de
Noël à l’Épiphanie)
Sabbato primo adventus [VERIF].
— f. 25v :Nativitas Domini nostri Jhesu Christi, duplex major
— f. 35v :Epyphania Domini, duplex major
— f. 50 :Sabbato in Septuagesima
— f. 53v :Feria quarta [in] capite Jejunii
— f. 79v :Dominica sanctum Pasche, duplex major
— f. 90 :Ascencio [sic] Domini nostri Jhesu Christi, duplex major
— f. 98v :Festum sancte Trinitatis, duplex major
— f. 112v :Dominica xxiiii.
-
F. 118-250 : Psautier (comprenant les cantiques bibliques et
évangéliques,
Te Deum
, symbole de saint Athanase) avec antiennes, versets, lectures brèves et répons brefs ordinaires, suivi de la litanie (f. 246-250), dans laquelle on relèvesancte Petre confessor
(f. 248) parmi les confesseurs. -
F. 250v :
Suffrage pour prime.
Hec oratio dicitur diebus dominicis ad primam diei post ‘Quicumque’
-
F. 251-257v :
Office des morts.
Incipit officium mortuorum.
-
F. 257v-258v :
Secuntur preparationes misse.
-
F. 258v-259 :
Secuntur gratiarum actiones.
-
F. 260-345 :
Sanctoral.
Incipit proprium sanctorum. Et primo Andree apostoli, duplex minor.
— f. 261v :Sabbe abbatis
— f. 264 :S. Gregorii mart.
;S. Severini ep.
— f. 268 :Paule vidue
;Purificatio b. Marie Virginis, duplex major
— f. 270v :Austroberte virg.
— f. 271 :Savini ep. et conf.
— f. 271v :Translacio b. Petri conf., duplex major
— f. 273v :Barbati ep. et conf., omnia fiant de confessore
— f. 276v :S. Romani abb., conf. non pontificis
— f. 277 :In festo s. Benedicti abb., duplex major
— f. 290 :Cristinciani
— f. 290v :In festo s. Petri confessoris, duplex major
— f. 293v :Eustachii et sociorum ejus mart., festum xii lectionum
— f. 294 :Octava b. Petri confessoris, semiduplex major. Omnia fiunt sicut in die
—In s. Restitute virg. et mart.
—In s. mart. Vincencii et Benigni
— f. 295v :In s. mart. Nichandri et Marciani
— f. 296 :In s. Febronie virg.
—Nativitas s. Johannis Baptiste, duplex major
f. 318 :Eupli diaconi
— f. 318v :Assumptio b. Marie virg., duplex major
— f. 324v :De s. Antonino, festum xii lect.
— f. 330v :Et fit commemoratio s. Sophie et filiarum ejus
— f. 331 :Reparate virg. et mart.
— f. 331v :Dedicacio ecclesie, duplex major
— f. 336 :In s. Diniteri [sic] mart.
— f. 336v :In s. Germani ep. et conf., festum xii lect.
— f. 337 :Et fit commemoratio de s. Cesario
—In s. Maximi
—In festo omnium sanctorum, duplex major
— f. 345 :Saturnini, Sisini.
F. 346-357 : Commun des saints.Incipit commune sanctorum
— f. 357 :Explicit commune sanctorum. Orate pro me. A.
F. 357v-361v : Office de la Vierge du vendredi [sic]Incipit devotissimum officium precelse Virginis Marie, omni feria sexta anni dicendum, excepta sexta feria parasceves, sed ad partem ex singulari ipsi Virgini devotione est persolvendum.
Edition
F. 42 :
Commemoratio fundatorum mortuorum et omnium
fratrum, familiarium, propinquorum et benefactorum
defunctorum ordinis nostri.
Rubriques générales.
-
F. 50v :
Si aliquid festum duodecim lectionum venerit in hoc sabbato [in Septuagesima], a capitulo fit de dominica, et commemoratio de festo, exceptis purificatione beate Marie et translatione beati Petri, in quibus totum vesperum fit de eis.
-
F. 55v :
Quodcumque festum hoc sabbato [primo in Quadragesima] venerit, a capitulo fit de dominica, et commemoratio de festo, etiam si fuerit duplex major. Hodie incipimus dicere vesperas immediate post missam usque ad feriam quartam Majoris Ebdomada. Dominica capud Quadragesime.
-
F. 68v :
Ab hoc sabbato [in Passione] usque ad Pacha, ad responsoria tam brevia quam longa, non dicitur ‘Gloria Patri’, sed loco ejus reincipitur a capite ; et nec etiam ad ‘Venite’. Et non fit commemoratio de cruce ab hoc sabbato usque ad octavas Pasche, nec de Trinitate usque ad octavas Cor[f. 69]poris Christi. Dominica in Passione.
-
F. 73 :
Quodcumque festum hoc sabbato [in Ramis palmarum] venerit, a capitulo fit de dominica et commemoratio de festo. Dominica in Ramis palmarum.
-
F. 76v :
Et nota quod [in triduo] psalmi incipiuntur ab uno tantum in istis vesperis, nec in orationibus procumbunt. Et tantum dicuntur due collecte post orationem principalem. Nec dicitur officium mortuorum usque ad octavas Pasche. Sed completorium de beata Maria dicitur, sed deinceps usque ad octavas Pasche non dicitur. Et psalmi dicuntur sine ‘Gloria Patri’ per omnes horas diei.
-
F. 81v :
Nota quod [f. 82] infra octavas [Pasche], nichil fit de aliquo festo duodecim lectionum, sec post recuperatur.
-
F. 91v :
Quodcumque festum venerit in vigilia Ascensionis vel Penthecostes, etiam si duplex major fuerit, totum vesperum fit de vigilia, et commemoratio de festo.
-
F. 97v :
Infra octavas Penthecostes, non fit de aliquo festo, sed post octavas celebrantur.
-
F. 104 :
De festis duodecim lectionum que infra ipsas octavas [festi Eucharistie] venerint, nichil fit tunc, sed post octavas recuperantur.
Historique
F. 362 : Office ajouté [xve s.].F. 382v : Oraison ajoutée [xve s.].F. 2 : Suffrage ? [xvie s. ?]. Novum sydus, Ecclesiæ lucerna,
nostris pedibus roga Christum pro famulis, ut nostris adsit
mentibus et in æterna requie suis jungat agminibus. Alleluya.
Alleluya. Ora pro — — —. Omnipotens sempiterne Deus qui ve.
F. 1 : Titre [xviiie s.]. Breviarium monasticum, diurnales secundum usum
Celestinorum.
Bibliographie
Leroquais (Victor), Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, Paris, 1924, t. II, p. 109-111.
Auteur de la notice
Notice rédigée le 2008-06-03 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).
Comment citer cette notice
Lebigue , Jean-Baptiste . " Diurnal célestin ( Nîmes , bibliothèque municipale , ms. 5 )", dans , Jean-Baptiste Lebigue , Benjamin Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 68 / .