< Notice 63>

Recueil pontifical de cathédrale à l’usage d’Amiens


Identification

Référence : Amiens , bibliothèque municipale , ms. 148 .

Usage : Amiens, cathédrale

Datation : Vers 1260-1270.

Post : 1255

Ante : 1275

Description

Codicologie

Parchemin. Notations musicales pour l’office des morts et l’ordo des funérailles (f. 8-14), ainsi que pour le répons ‘Genti peccatrici’ (f. 95v).

Relevé

  • F. 1-6v : Calendrier de la cathédrale d’Amiens. Inventio s. Firmini [...] (rubr., 13 janv.) ; Valerii ep. et mart., fit (29 janv.) ; Aldegundis virg., fit (30 janv.) ; Transitus s. Ulphie virg., IX lect. (31 janv.) — f. 1v : Ansberti ep. et conf., fit (9 fév.) ; Silvini ep. et conf., fit (15 fév.) ; Honesti presb. et mart., IX lect. (16 fév.) — f. 2 : Johannis conf. (19 mars) ; Montani presb. (26 mars) ; Reguli ep. et conf. (30 mars) ; Balbille [sic] virg. (31 mars) — f. 2v : Wallarici abb. et conf. (1er avr.) ; Eleutherii ep. et conf. (18 avr.) ; Inventio corporum Dyonisii sociorumque ejus, Oportune virg. (22 avr.) — f. 3 : Apostolorum Philippi et Jacobi, IX lect. [rubr.], Acii et Aceoli mart. (1er mai) ; Commemoratio bonorum mart. Acii et Aceoli, IX lect. ; Anastasii ep. et conf. (2 mai) ; Silvani ep. et mart. (4 mai) ; Honorati ep. et conf., IX lect. (rubr., 16 mai) ; Petronille virg. fit ; Cantii, Cantiani et Cantianille mart. (31 mai) — f. 3v : Novati conf., fit (20 juin) ; Inventio s. Fusciani, Victorici et Gentiani mart., fit, IX lect. (27 juin) — f. 4 : [ajouté par une autre main :] Memoria Theobaldi presb. et conf., IX lect. et memoria de octabis (2 juil.) ; Foce ep. et mart., fit (14 juil.) ; Vedasti ep. et conf., fit (15 juil.) ; Hylarini mart., fit (16 juil.) ; Sperati mart. sociorumque ejus, fit (17 juil.) ; Arsenii abb., fit (19 juil.) — f. 4v : Genesi mart., fit [barré par la main qui a ajouté ;] Ludovici regis et conf., IX lect. (25 août) — f. 5 : Firmini ep. et conf., IX lect. (rubr., 1er sept., avec office de l’octave du 2 au 7 sept.) ; De oct. s. Firmini, fit ; Homberti conf. (6 sept.) ; Geremari abb., fit (24 sept.) ; Firmini ep. et mart., IX lect. (rubr., 25 sept., avec vigile et octave) — f. 5v : Oct. b. Firmini mart., IX lect. (2 oct.) ; Dyonisii Ariopagite, fit (barré, 3 oct.) ; Auree virg., fit (4 oct.) ; Dyonisii sociorumque ejus, IX lect. ; Richarii abb., mem. (9 oct.) ; Venantii abb., fit (11 oct.) ; Teophili ep. et conf., fit (13 oct.) ; Wlfranni ep. et conf., IX lect. (15 oct.) ; Translatio b. Firmini mart., IX lect. ; Inventio s. Luciani (16 oct.) ; Plurimorum mart., fit ; s. Tholomei et Lucii (19 oct.) ; Domicii conf., IX lect. ; Gratiani mart., mem. ; Severini ep., mem. ; Romani ep. (23 oct.) ; Commemoratio s. Romani, IX lect. (24 oct.) ; Apostolorum Symonis et Jude, IX lect. [rubr.] ; Salvii ep. et conf. (28 oct.) ; Commemoratio s. Salvii ep. et conf., IX lect. ; Narcisi ep. et conf. (29 oct.) ; Serapionis ep. et conf., fit (30 nov.) — f. 6 : Clari presb. et mart. (3 nov.) ; De oct. b. Martini, fit ; Serapionis mart. (14 nov.) ; Maximi presb. et mart., fit (19 nov.) ; Warlesii et Luxoris, IX lect. (20 nov.) ; Rufi mart., fit ; Columbani abb. (21 nov.) ; Maximi ep. et conf., qui tres mortuos suscitavit, fit (27 nov.) — f. 6v : Claudii et aliorum martyribus (2 déc.) ; Fusciani, Victorici et Gentiani mart., IX lect. (rubr., 11 déc.) ; Walarici abb. et conf. (12 déc.) ; Valeriani ep. (15 déc.) ; [ajouté par une autre main :] Faciei Johannis Baptiste, IX lect. (17 déc.) ; Oct. s. Fusciani, III lect, et reincipitur tertium responsorium (18 déc.) ; Nemesii mart. (19 déc.).
  • F. 7-8 : Exorcisme du sel et de l’eau.
  • F. 8-17v : Ordo de funérailles. In [...] mortuorum.
  • F. 18-38v : Collectes
    • f. 18-28v : Temporal (avec le sanctoral entre Noël et le 29 déc.). Dominica prima in adventu Dominif. 18v : In die Dominif. 19 : In die Epiphanief. 19v : Dominica in SeptuagesimaFeria quarta in capite Jejuniif. 24 : In die Paschef. 25v : In letania majore [sic] [Rogations] — f. 26v : De Trinitatef. 28v : Dominica XXIIIIa.
    • f. 28v-37 : Sanctoral. In natali s. Silvestri conf.Inventio c[orporis] Firmini mart. [13 janv.] — f. 29v : In purificatione b. Marief. 31 : Marie ad martyresS. Honorati ep. et conf.f. 31v : Vigilia s. Johannis Baptistef. 34v : In vigilia assumptionis b. Marief. 35v : Vigilia Omnium Sanctorumf. 37 : S. Fusciani, Victorici et GentianiS. Thome ap.
    • f. 37-38v : Commun des saints.
    • f. 38v : In dedicatione ecclesie.
  • F. 39-43 : Capitules (temporal et sanctoral mêlés). Capitula in adventu DominiVigilia natalis Dominif. 40 : In epyphania DominiIn ferialis diebus ab octavis Pentecost. usque ad adventum Dominif. 40v : In Purificatione capitulumIn Septuagesima capitulumIn capite Jejuniif. 41 : Per totam Resurrectionem capitulaf. 41v : De Trinitate sanctaDe s. Johanne Baptista capitulumIn Assumptione capitulumf. 42 : Commun des saints.
  • F. 43v-88v : Neuvièmes lectures de matines de quelques fêtes du temporal et du sanctoral, correspondant aux fêtes où l’évêque d’Amiens célèbre dans sa cathédrale.
    • f. 43v-45v : Moralitas. Lectio nona. Inc. Moraliter quoque interpretaciones nominum ad nostram edificationem pertinere...
    • f. 45v-46v : Sancti Firmini episcopi et martyris lectio nona. Inc. Nocte vero sequente cum plebs iam...
    • f. 46v-48 : In festivitate omnium sanctorum, lectio prima. Inc. Legimus in ecclesiasticis hystoriis quod sanctus Bonefacius...
    • f. 48-50 : Fusciani, VIctorici atque Gentiani martyrum lectio nona. Inc. Num complessent itaque hanc orationem...
    • f. 50-60v : De nativitate Domini lectio sancti evangelii secundum Johannem. Inc. In principio... [f. 50v] Omelia venerabilis Bede presbyteri de eaem lectione. Quia temporalem mediatoris...
    • f. 60v-62 : In die epiphanie Domini lectio nona. Inc. Quia nimirum judaicus populus...
    • f. 62-65v : In octabis Epyphanie lectio nona. Inc. Natus est Christus, verus botrus...
    • f. 65v-70v : In purificatione sancte Marie, nona. Inc. Merito ergo turtur et columba...
    • f. 70v-72v : De annunciatione lectio nona. Inc. Quod autem futuro tempore dicitur...
    • f. 72v-75v : Dominica Pasche, nona. Inc. Hec, fratres karissimi, pro tanta diei sollempnitate...
    • f. 75v-77 : De ymagine Christi qui beato Honorato mirificum honrem exhibuit, lectio nona. Inc. Nec preterundum esse censemus illud insigne miraculum...
    • f. 77-78v : In die Ascensionis, nona. Inc. Potest etiam omnis creature nomine...
    • f. 78v-80 : In die Pentecostes, lectio nona. Inc. Nostis, plurimi fratres mei, quod greca locutione paraclitus...
    • f. 80-81 : De Trinitate, lectio nona. Inc. Quando autem manducavit manna...
    • f. 81-82v : Sancti Johannis Baptiste. Inc. Recte igitur nativitas celebratur illius...
    • f. 82v-83v : De apostolis Petro et Paulo, nona lectio. Inc. Diversorum autem oppinionibus auditis, Salvator ad discipulos...
    • f. 83v-84v : De Magdalena, nona. Inc. Sed inter hec, nos gemitus cogit quosdam nostri ordinis viros...
    • f. 84v-86 : De Assumptione, lectio nona. Inc. Propterea, karissime, quia iter salutis nostre...
    • f. 86-87 : Decollatio sancti Johannis Baptiste. Inc. Herodes, inquit, tenuit Johannem et alligavit eum. Qui vincula solverat peccatorum...
    • f. 87-88v : Inc. Sancti Firmini confessoris, lectio nona. Interea, cum jam propinquare perfectionis salutarem diem sentiret...
  • F. 88v-107 : Bénédictions ; oraisons rituelles. In purificatione sancte Marie, benedictio candelarumf. 89 : Benedictio cinerumf. 89v : Benedictio palmarumf. 90 : Benedictio ignis — Bénédictions et ordode la vigile pascale — f. 92v : Feria quinta in cena Domni, post sextam fiat absolutio. Ordo d’absolution des pénitents du jeudi saint. — f. 93v : Hic commendacio fidelium si debeat fierif. 94 : Hic commendatio pro corpore presenti debet fierif. 94v : Ad complendumf. 95 : Preces feriales de temporef. 95v : In Quadragesima in crastino ‘Invocabit me’ non fiunt memorie post matutinum, sed dicitur post hoc responsorium : Genti peccatrici... Répons suivi, après les psaumes pénitentiaux, de litanies dans lesquelles on relève : s. Honeste, s. Firmine (bissé), s. Quintine, s. Fusciane, s. Victorice, s. Gentiane, s. Acii, s. Aceole (f. 96) parmi les martyrs ; s. Firmine, s. Honorate, s. Salvi, s. Berhunde, s. Domici, s. Warlesi, s. Luxor [...], s. Bertine, s. Audomare, s. Richari, s. Walarice, s. Sampson, s. Ulfranne (f. 96v) parmi les confesseurs ; sancta Ulphia (f. 96v) parmi les vierges— f. 98v : Psaumes et oraisons après les petites heures en Carême — f. 102 : Sequuntur laudes pro defunctis in anniversariis dupplicibusf. 104v : Benedictio super reconciliatos penitentes, suivie de péricopes bibliques et évangéliques.
  • Aucune mention dans ce recueil ne précise l’officiant auquel il était destiné, même si l’on peut supposer qu’il servait à l’évêque d’Amiens. La série de neuvièmes lectures de matines compilées entre les f. 43v et 88v correspond aux offices marqués cum eo ou sine cum eo dans les calendriers de mss liturgiques à l’usage d’Amiens. Rien dans l’ordinaire de la cathédrale (Amiens, bibl. mun., ms. 184) ne permet d’expliquer le sens de ces formules énigmatiques (même si elles semblent se rapporter aux processions festives), ni désigne un officiant particulier pour lire la neuvième leçon de ces fêtes ou la remployer à un quelconque autre moment de la journée.

Edition

F. 43v : Moralitas. Lectio nona :

  • ‘Moraliter quoque interpretaciones nominum ad nostram edificationem pertinere multis modis noscuntur, sicut Christus ubique salutis nostre gerebat causam, ita et per patriarcharum nomina nostrum designat perfectum. In Abraham, ut patres simus multarum virtutum hereditatem jure multiplicationem bonorum operum possideamus. In Ysaac, gaudium habeamus, ut Apostolus ait : « Gaudete in Domino semper, iterum dico, gaudete ! » In Jacob, ut supplantatores simus vitiorum nostrorum et carnalia desideria ac dyaboli potestatem vivaci pede calcemus. In Juda, ut preveniamus faciem Domini in confessione, et confiteamur nomini ejus, et laudemus eum in secula seculorum. In Phares, ut dividamur ab impiis, actusque nostros ab eorum societate secernamus. In Zara, ut lucifer verus oriatur in cordibus nostris, et sol justicie ubique splendeat in mentibus nostris. In Esrom, ut sagitte simus salutis Domini, ut de nobis dici possit : « Sagitte potentis acute cum carbonibus desolatoriis. » In Aram, ut electi Domini simus, et genus electum regale sacerdo[f. 44]tium Christique excelso merito simus. In Aminadab, ut spontanei simus Domini populus in edificatione corporis sui. In Naason, ut mundanis auguriis gentium derelictis promissis divinis fidem adhibeamus. In Salmon, ut sensibiles, idest ut intellectuales veritatis Dei, et docibiles inveniamur in eo. In Booz, ut confiteamur Deo et viriliter agamus in Christo triumphantes aerias potestates. In Obeth, ut serviamus Domino in leticia per spiritum amoris et dilectione sancta. In Jesse, ut incensum orationum nostrarum in ara cordis offeramus Deo, dicente propheta : « Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo. » In David, ut desiderabiles inveniamur Deo nostro, et fortes manu contra Goliath spiritualem. In Salomonem, ut quantum ex nobis est cum omnibus pacem habeamus, quia « beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. » In Roboan, ut latum caritatis mandatum complentes in latitudine spiritualium donorum gaudeamus. In Abia, ut fratres simus, patrem habentes Dominum, et heredes simus, coheredes quidem Christi. In Asa, ut dirigamus medita[f. 44v]cionem nostram a viciis ad virtutes, a terrenis ad celestia. In Josaphat, ut recte judicemus omni persone, ut supernum sapiamus affectum in Domino sublimes, et nostram habentes in celis conversationem. In Ozia, ut confortemur in Domino et in potencia virtutis ejus. In Joachim, ut perfecta opera faciamus juxta evangelium : « Estote perfecti, sicut et pater vester perfectus est. » In Achaz, ut amemus viam salutis nostre, que Christus est, qui dicit : « Ego sum via et veritas. » In Ezechia, ut laudemus fortitudinem Dei pugnantem pro nobis, et ut ille confortet nos, semper flagitemus. In Manasse, ut obliviosi simus injuriarum nostrarum, ut preterita obliviscentes, semper in antea tendamus. In Amon, ut stemus in fide, in qua possimus tela ignea extinguere. In Josia, ut salutem Domini, quam ille pro nobis prestare dignatus est, tota virtute et fortitudine consequamur. In Jeconia, ut in adventu Domini parati simus vigilantes et orantes, ne incidamus in temptationem. In Salathiel, ut unam peticionem petamus a Deo, ut inhabitemus in domo Domini omnibus diebus [f. 45] vite nostre. In Zorobabel, ut simus magistri veritatis, prohibentes magisteria hereticorum et confusionis. In Abiuth, ut nobis Deus in patrem, et nos illi in filios. In Elyachim, ut resurgamus a morte peccati et vivamus Deo in Spiritu Sancto. In Azor, ut adjuvante Deo inimicos salutis nostre vincamus. In Sadoch, ut justificari mereamur ab eo qui justificat impium. In Joachym, ut fratres Christi, mater et sorores simus in eo, ut faciamus ejus voluntatem. In Eliud, ut nullum habeamus dominum nisi Dominum nostrum Jhesum Christum. In Eleazar, ut confiteamus salutem nostram in Domino Jhesu tantummodo constare. In Mathan, ut donum Sancti Spiritus accipientes, non simus concupiscentes sicut gentes. In Jacob, ut rectores tenebrarum harum cum viciis nostris spirituali fortitudine supplantemus. In Joseph, ut deficiente exteriore homine, interior augmentetur de die in diem, donec spiritualiter formetur Christus in nobis, et per Mariam, idest lumen fidei divine gratie, ducamur ad ineffabilem Dei omnipotentis visionem, in qua gaudentes, ab omni tristicia seculi liberati, in eterna beatitudine [f. 45v] regnabimus cum Christo. Amen.’

F. 45v : Sancti Firmini episcopi et martyris, lectio nona.

  • ‘Nocte vero sequente, cum plebs jam [blanc] Manobrica (?) sese sopori dedisset, ensiferi assunt milites, parati sui nequissimi presidis jussa patrare. Quos conspiciens sacrum et acceptabile Christo holocaustum, alacri exaltacione cordis repletus, magno pregaudio lacrimas cepit fundere et prece supplici exorando decantare : « Gratias tibi ago, Domine Jhesu Christe, bonorum retributor omnium, pastor bone, qui me ad tuorum fidelium vocare dignatus es consortium. Dignare ergo, rex pie, rex clementissime, hos misericorditer custodire, quos ministerio nostro tibi adquirere voluisti ; cunctosque qui tuum per me petierint, juvamen clementer exaudire ; quoniam tuum est regnum et celsa potestas, per immortalia seculorum secula. » His ita dictis, unus militum impiissimo, evaginato gladio, sanctam non timuit ferire cervicem. Sicque martyr Domini est in confessione sancte Trinitatis ef[f. 46]fectus, et in celis gloriose coronatus. Cumque precelsi martyris cadaver jaceret ex anime, Faustinianus, quem jam antea idem preciosissimus testis Christi Firminus baptizaverat, tacite noctu corpus ejus a carcere sublatum eripuit, et in suo cymiterio, quod Abladana dicitur, cum aromatibus et preciosis linteaminibus in monumento novo, in quo nondum quisquam positus fuisse videbatur condidit. Quo in loco sanctus Firminus episcopus et confessor ecclesiam construxit et, ad caput ejusdem gloriosissimi martyris, altare in honore sancte Dei genitricis semperque Virginis Marie beavit. In qua, cum quadam die fungens ante altare sacrificium consecraret, celis apertis, palmam Domini et Salvatoris nostri Jhesu Christi, meritis sui preciosissimi prefati martyris aspexit. Ibi denique, Domino nostro Jhesu Christo cooperante, ad honorem et laudem ejusdem clarissimi testis sui Firmini, crebra et salutifera fiunt miracula. Nam egri venientes a[n]tiquam recipiunt sanitatem, ceci illuminationem [f. 46v], claudi recuperationem, vexati a demonio liberationem. Digne igitur in laude manet eterna, quoniam erogando verbi divini semina ab ipso nostra refulget ecclesia. O quam beatum virum, qui mandata Dei prudenter adimplevit, et ad Christi regnum feliciter pervenit. Erat enim spiritu fervens, Domino serviens, spe gaudens, in tribulatione positis cum hylaritate subveniens : nam, ut Deum sibi faceret propitium, resolvebat inopiam egentium. Propterea est exaltatus super astra, et a christicolis digne glorificatus in terra. Veneranda itaque est preclara illius sollempnitas, qui in confessione vere fidei instanter perseverans, gladium suscepit, et post immanitatem tormentorum, consortio est glomeratus sanctorum. Felix quoque et exultans, triumphat cum Christo in regno celorum, cui est honor, laus et jubilatio indeficens, per infinita seculorum secula. Amen.’

F. 75v : De ymagine Christi qui beato Honorato mirificum honorem exhibuit, lectio nona.

  • ‘Nec pretereundum esse censemus illud insigne miraculum, cui simile nondum apud nos est auditum. Nam dum ab ecclesia vicina in honore apostolorum Petri et Pauli fundata in sedem propriam quodam die sollempni referretur, prefate ecclesie ymago Jesum crucifixum exprimens se toto inclinavit in partem qua Corpus sanc[f. 76]itssimum ferebatur. Hoc autem multorum, tam cleri quam populi, attestatus est aspectus, qui una vocibus elevatis, ad Dominum gratias contulerunt. Ad tantum igitur intercessorem dirigatur nostra devotio, cujus sanctitatis extitit tanta probatio. Cujus honor non solum ab homine vel angelo predicatur, sed ab insensibili comprobatur. Hic compatiens ovibus et carnem affligens, crucem cum Domino sustulit, ut ejus verus esset discipulus, quod crucifixi species approbabit. Pontificalis honorem cathedre sic moderatus est Honoratus in terris, ut rem sui nominis consequeretur in celis. O virum tali dignum officio, cujus mentem nec prospera fecere sublimen, nec adversa depressam, ejus fama non mendicavit dignitatis suffra[f. 76v]gium, cum propriis virtutibus per celebris extitisset. Non enim ipsum dignitas sed sanctitas, non honor sed virtus, Honoratum fecerunt. Extitit doctrina prepotens, signis mirabilis, virtutibus pollens, sapientia preditus, res ecclesie sibi commisse feliciter administrans. Beatas sui temporis censemus oviculas, que tantum gavise sunt habere pastorem. Beatam dicimus Ambianensem ecclesiam, que tanti viri conservat reliquias, sibi Domino prestante comissas. Tantum igitur vigilantissime thesaurum custodiat, tantum veneretur depositum ; per quod in celi curia potentissimum adepta est advocatum. Ad quem unanimiter vota tendamus, ut meritis ejus evecti, stratam celi arduam peragremus, ut cum eo divine majestatis gloriam contem[f. 77]plemur eternam, prestante Domino nostro Jhesu Christo, cui est honor et gloria in secula seculorum. Amen.’

F. 84v : De Assumptione, lectio nona.

  • ‘Propterea, karissime, quia iter salutis nostre in laudibus est Sal[f. 85]vatoris, hortor vos et commoneo in hac sacra sollempnitate genitricis Dei Marie : Nolite cessare a laudibus ! Quod si virgo es, gaude, quia meruisti esse, et tu cum laudas, tantum cura ut sis que digne laudare possis. Quod si continens et casta quam ex gratia Christi, que fuit plenissime in Maria quam laudas ; quod si conjugata certe aut peccatrix, nichilominus confitere et lauda, quoniam inde misericordia omnibus profluxit et gratia, ut laudent ; et quamvis non sit speciosa laus in ore peccatoris, noli cessare. Quia inde tibi promittitur venia, unde et omnibus, ut laudes. Alioquin nisi juxta modulum ingenii nostri, Deum laudare in sanctis suis studeamus, quomodo eum secundum [f. 85v] quod canimus juxta multitudinem magnitudinis ejus laudare poterimus. Omnino quod preter mittendum non est, quod impleturi sumus quandoque secundum quod dicitur : « Beati qui habitant in domo tua, Domine, in secula seculorum laudabunt te. » Interdum vero, quia inmensus est, quod voce non possumus nec facundia valemus, exequamur votis et medullis cordis. Quia magnus et bonus est atque inmensus, tantus ac talis, quantum et qualem ipse novit, ore ac spiritu confiteamur ad justiciam et salutem. Hinc rogo, omnes pariter festivitatem gloriose semper Virginis Marie devotissime celebremus, quia hec dies preclara in qua meruit exaltari super angelorum et pervenire ultra quam nostre humanitatis est natura. Ubi non substancia collitur [f. 86], sed glorie magnitudo monstratur, cum elevatur, in dexteram Patris, ubi Christus pro nobis introivit pontifex, factus in eternum ad celi palatium.’

F. 86 : Decollatio sancti Johannis Baptiste

  • ‘Herodes, inquit, tenuit Johannem et alligavit eum. Qui vincula solverat peccatorum, peccatoris vinculis alligatur, ut vincta venia locum venie non relinquat. Alligavit eum, et posuit in carcerem. Herodes, tu adulterium facis, et in carcerem vadit Johannes ! Sic judicat sedens in loco judicis reus, in loco judicis innocentie persecutor. Rogo ubi rerum facies, ubi forma, ubi pudor, ubi existimatio publici cognitoris, ubi Deus, ubi homo, ubi fas, ubi lex, ubi ipsius jura nature ? Simul omnia sunt, Herodes, te agente, te judicante, te vivente, confusa [f. 86v]. Tenuit, inquit, Johannem, et alligans posuit eum in carcerem. Herodes, te petit causa et arguunt vinc[u]la, te carcer accusat, te divulgat producta in publicum pena : Johannes injuriatur. Causam custodie qui requirit, in te invenit quod puniat, et in Johannem quod doleat. Johannes urbi notus, fame virtute cognitus, celebratissimus sanctitate, cum attrahit ad se inquisitores injurie, facit ut tuus cunctis ignotescat incestus, agit ut te habeat confusio publica, quem corrigere non licuit secreta correptio nec privata. Herodem Johannes monitis non accusatione pulsat, utpote amator castitatis, quem corrigere voluit, non perire. Sed Herodes, facibus libidinis ardens, perire maluit quam redire, et uxorem fratris illicite possidere, et placere captivis criminum [f. 87]. Innocentie inimicis odiosa fit semper libertas. Nam virtus contraria vitiosis, sacrilegis exosa sanctitas, inimica castitas impudicis, corruptis integritas pena, luxuriosis adversa frugalitas, crudelibus dura semper misericordia, impiis pietas non ferenda. Probat hoc evangelista cum dicit : « Dicebat Johannes “Non licet tibi accipere uxorem Philippi, fratris tui”. » Ecce unde Johannes offendit, ecce unde Herodes furit. Qui monet malos, offendit ; incurrit odium, qui arguit criminosos. Dicebat Johannes quod erat legis, quod justicie, quod erat salutis, certe quod erat non odii, sed amoris. Ecce qualem consecutus est ab impio, pro pietate mercedem.’

F. 87 : Sancti Firmini confessoris lectio nona.

  • Interea cum jam propinquare perfectionis salutarem diem sentiret, convocatis discipulis suis, quos [f. 87v] jam et, si non spiritu, corpore tamen incipiebat relinquere orphanos, ita exorsus est ad eos : « Ultimam dilectissimi parvitatis mee audientes sententiam, ultima amatoris vestri gratifica percipite verba. Si me vicaria dilectione amatis, divina jussa adimplere contendite, Jesum semper suspirate, precepta ejus vestris mentibus figite. Si vere mei amatores estis, Christi nomen sicut et ego amate, Dei tremenda judicia jugiter formidate ; quales eritis in die Judicii presentandi, sollicita consideratione pensate. Ego enim secundum eloquia Scripturarum gradior jam viam universe carnis. Commendo ergo in manus vestras hodie salutem animarum vestrarum. Mementote igitur ammonitionum mearum, et cogitate singuli de vobismetipsis. » Hec [f. 88] inter verba supplicibus oculis cum manibus ad celum elevatis, diu tacitam precem fudit. Deinde in vocem prorumpens, ait : « Memento mei, qui solus sine peccato es, Christe, redemptor mundi. Tu semper fuisti protector meus, adjutor meus. In manus tuas, Domine Jhesu, commendo spiritum meum. » Sancta ergo ejus anima sarcina carnis abjecta, atque a terrenis pressionibus liberata, hoc ordine ad suum leta revolavit auctorem. Vixit venerandus presul et magnificus confessor Domini beatus Firminus annos sexaginta septem. Insignis virtutibus et miraculis choruschus, sub die kal. septembris feliciter migravit ad Christum ; sepultusque est magnifico honore in ecclesia Sancte Dei genitricis et perpetue Virginis Marie, quam ipse construxit : ubi recta fide petentibus beneficia illius clarescunt, prestante Deo et Salvatore [f. 88v] nostro Jhesu Christo, cui est, cum eterno Patre et Spiritu Sancto, virtus et honor, gloria et imperium, laus et potestas, per infinita seculorum secula. Amen.

Historique

Non renseigné.

Bibliographie

Lebigue (Jean-Baptiste), « Chapelles livresques et ministres désignés : les véritables destinataires des manuscrits de la liturgie pontificale », dans Gazette du livre médiéval, t. 54 (2009), p. 27-28.

Photographies numériques en ligne et consultables gratuitement sur le site Enluminures (http://www.enluminures.culture.fr/documentation/enlumine/fr/BM/amiens_112-01.htm).

Auteur de la notice

Notice rédigée le 2007-10-02 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).

Comment citer cette notice

Lebigue , Jean-Baptiste . " Recueil pontifical de cathédrale à l’usage d’Amiens ( Amiens , bibliothèque municipale , ms. 148 )", dans , Jean-Baptiste   Lebigue , Benjamin   Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 63 / .