< Notice 58>

Cérémonial et statuts de Chezal-Benoît


Identification

Référence : Paris , Bibliothèque nationale de France , ms. latin 12786 .

Usage : Chezal-Benoît, congrégation (O.S.B.)

Datation : 1617.

Post : 1616

Ante : 1618

Description

Codicologie

Papier, [I] + 130 f., 271 x 174 mm ; collation des cahiers impossible. — À longues lignes, sans réglure. Foliotation à l’encre bistre contemporaine de la copie du texte, révélant une lacune de 2 feuillets entre les f. 93 et 96. — Essais de plumes sur le f. de garde en papier ancien. — Reliure moderne (datée au dos en caractères dorés « J. WEBER 1854 »), demi-chagrin rouge ; contre-gardes et premières gardes marbrées, feuillets de garde en papier moderne. Chiffre « N » doré au dos. Titre au dos en lettres dorées : « CEREMONIÆ ET STATUTA CASALINA  » ; et « BIBLIOTHÈQUE IMPÉRIALE ».

Relevé

  • F. 1-1v : Prologue. Prologus ceremoniarum nigrorum monachorum ordinis sancti Benedicti de societate Cassalis Benedictif. 1v : Finis prologi.
  • F. 2-72 : Cérémonial. Intitulé des chapitres :
    • f. 2 : Ceremoniarum cassalinarum capitulum primum. Qua disciplina quave reverentia opus Dei peragendum sit.
    • f. 4 : Quid opus Dei dicatur quidve ad ipsum pertineat. Capitulum 2.
    • f. 4v : Quibus horis quove ordine divina officia agantur. Capitulum 3.
    • f. 6v : Quo loco opus Dei peragatur. Capitulum 4.
    • f. 7 : De officio beatæ Mariæ Virginis. Capitulum 5.
    • f. 8v : De officio defunctorum. Capitulum 6.
    • f. 10 : De septena penitentiali, seu psalmis pœnitentialibus. Capitulum 7.
    • f. 10v : De ordine legentium et canentium [f. 11]. Capitulum 8.
    • f. 12v : De nocturnis vigiliis [f. 13]. Capitulum 9.
    • f. 20 : De matutinis laudibus. Capitulum X.
    • f. 21v : De officio primæ regularis. Capitulum XI.
    • f. 24v : De capitulo culparum. Capitulum XII
    • f. 27 : De privatis missis et qualiter sacerdos vel ministri se habere in eisdem debeant. Capitulum XIII.
    • f. 29 : Preparatio sacerdotis ante missæ celebrationem. Capitulum XIIII.
    • f. 32 : Qualiter se habere debeat sacerdos ad evangelium usque canonem. Capitulum XV.
    • f. 33v : Qualiter se habere debeat sacerdos in canone et deinceps. Capitulum XV[I].
    • f. 40v : De benedictione salis et aquæ necnon aspersionis [sic] aquæ benedictæ, et hora regulari que missam conventualem diei dominice precedit. Capitulum X[V]II.
    • f. 43v : Quomodo se agant ministri ad missas conventuales. Capitulum X[V]III.
    • f. 51v : Qualiter se habere debet conventus ad missas conventuales. Capitulum 19.
    • f. 54 : De minori missa conventuali in qua unus tantum minister servit. Capitulum XX.
    • f. 54v : De hora regulari que summam missam sequitur. XXI.
    • f. 55v : De collatione capitulari que precedit completorium. Capitulum XXII.
    • f. 56v : De completorio et his que sequuntur. Capitulum XXIII.
    • f. 57v : De recollectione et oratione peculiari. Capitulum XXIIII.
    • f. 57v : De diversis solemnitatibus quomodo agantur. Et primum in summis. Capitulum XXV.
    • f. 61 : De hora regulari que missam precedit in solemnitatibus eisdem. Capitulum XXVI.
    • f. 62 : De processione. Capitulum XXVII.
    • f. 64 : Quomodo agantur duplicia majora festa. Capitulum XXVIII.
    • f. 64v : Quomodo agantur festa duplicia minora. Capitulum XXIX.
    • f. 65 : Quomodo agantur semi-duplicia [f. 65v]. Capitulum XXX.
    • f. 65v : Quomodo agantur festa simplicia duodecim lectionum. Capitulum XXXI.
    • f. 65v : De privatis diebus. Capitulum XXXII.
    • f. 66 : De pulsibus. Capitulum XXXIII.
    • f. 67 : De luminibus. Capitulum XXXIIII.
    • f. 68 : De libris per anni circulum in refectorio legendis. Capitulum XXXV.
    • f. 69v : Qualiter lectiones in dominicis aut aliunde intitulentur. Capitulum XXXVI.
    • f. 71 : Ordo librorum in refectorio legendorum.
    • f. 71v : Table des chapitres du cérémonial. Index capitulorum ceremoniarum congregationis Cassalis Benedicti.
    • f. 72 : Forma professionis fratrum chori.
  • F. 72v-130v : Statuts. Statuta congregationis Cassalis Benedicti. Une main contemporaine à celle du texte a apposé dans les marges de nombreuses notes auxquelles renvoient des lettres ou des signes ajoutés entre les lignes du texte : ces notes précisent en particulier la date des différents statuts compilés ici.
    • f. 72v : De capituli generalis celebratione. Capitulum 1.
    • f. 73 : De electione discreti. Capitulum 2.
    • f. 74 : De modo prosequendi in articulis faciendis. Capitulum 3.
    • f. 75v : Quomodo debeant fratres ad capitulum generale vel ad patrem visitatorem scribere. Capitulum 4.
    • f. 76 : Qualiter se gerere debeant priores abbatibus ad capitulum profectis. Capitulum 5.
    • f. 76 : De ordinatione patrum et discretorum. Capitulum 6.
    • f. 76v : De modo celebrandi capitulum generale. Capitulum 7.
    • f. 77 : De electione presidentis, difinitorum et scribarum capituli generalis. Capitulum 8.
    • f. 78v : De provisionibus et destitutionibus abbatum. Cap.
    • f. 80v : Lettres de edist du roi de France pour l’abé nouvellement institué.
    • f. 81v : De superioribus monasteriorum in quibus sunt abbates commendatarii. Capitulum 11.
    • f. 84v : De his qui petunt suas abbatias univi nostræ congregationis. Capitulum 12.
    • f. 85 : De visitatore congregationis. Capitulum 13.
    • f. 88 : De prioribus claustralibus. Capitulum 14.
    • f. 88v : De sindicis congregationis. Capitulum 15.
    • f. 91v : De ordinationum capituli generalis publicatione et officiariorum absolutione. Capitulum 16.
    • f. 92 : De prioratibus conventualibus. Capitulum 17.
    • f. 92v : De decanis seu senioribus monasterii. Capitulum 18.
    • f. 93 : De officiariorum institutione. Capitulum 19.
    • f. 93v : De depositariis. Capitulum 20. Incomplet de la fin par lacune matérielle. Les deux feuillets manquants entre les f. 93 et 96 expliquent aussi l’absence des chapitres numérotés 21 à 23, du dernier desquels ne subsistent que les 3 dernières lignes en tête du f. 96.
    • f. 96 : Contra vicium proprietatis. Capitulum 24.
    • f. 96 : De elemosinis faciendis. Capitulum 25.
    • f. 96v : De cellerario et subcellerario. Capitulum 26.
    • f. 97v : De redenda ab omnibus ratione. Capitulum 27.
    • f. 98 : De thesaurario monasterii. Capitulum 28.
    • f. 98v : Ubi debeant conservari privilegia nostre congregationis. Capitulum 29.
    • f. 98v : De mensa abbatis. Capitulum 30.
    • f. 98v : De hospitibus suscipiendis. Capitulum 31.
    • f. 99v : De fratribus in viam directis. Capitulum 32.
    • f. 100v : De sollicitatoribus process[u]um et aliis fratribus qui ad alia monasteria mittuntur. Capitulum 33.
    • f. 102 : De hostiario monasterii. Capitulum 34.
    • f. 102v : Quod non debeat monachus litteras acipere. Capitulum 35.
    • f. 103 : De artificibus monasterii. Capitulum 36.
    • f. 103 : De studio librorum. Capitulum 37.
    • f. 103v : De opere manuum quotidiano. Capitulum 38.
    • f. 104 : De feramentis. Capitulum 39.
    • f. 104v : De vestimentis et calciamentis fratrum. Capitulum 40.
    • f. 105v : De dormitorio et modo cubandi. Capitulum 41.
    • f. 106v : De infirmis fratribus. Capitulum 42.
    • f. 107 : De obitibus patrum, fratrum, parentum et associatorum nostræ congregationis. Capitulum 43.
    • f. 108v : De obitibus Quatuor temporum anni. Capitulum 44.
    • f. 108v : De novitiis recipiendis. Capitulum 45.
    • f. 110v : De fratribus conversis. Capitulum 46.
    • f. 112 : De sacerdotibus ad regularem vitam transire volentibus. Capitulum 47.
    • f. 112v : De stabiliendis. Capitulum 48.
    • f. 113 : De monachis nostre congregationis qui alibi stabilitatem facere intendunt. Capitulum 49.
    • f. 113v : De promotione fratrum ad sacras ordines. Capitulum 50.
    • f. 113v : De ordine congregationis. Capitulum 51.
    • f. 114 : De taciturnitate. Capitulum 52.
    • f. 115 : De capitulo particulari. Capitulum 53.
    • f. 116 : De correctione culparum. Capitulum 54.
    • f. 117 : De calumniatoribus injuriosis, contumacibus et factiosis. Capitulum 55.
    • f. 117v : De servitoribus in latere refectorii. Capitulum 56.
    • f. 118 : De mensa ciborum. Capitulum 57.
    • f. 119 : De mensa potus. Capitulum 58.
    • f. 119v : De jejuniis. Capitulum 59.
    • f. 120 : De mandato seu pedum ablutione. Capitulum 60.
    • f. 121 : De significanda hora operis Dei. Capitulum 61.
    • f. 122 : De his qui ad opus Dei vel mensam tarde occurrunt. Capitulum 62.
    • f. 122v : De modo psallendi. Capitulum 63.
    • f. 123 : De oratione. Capitulum 64.
    • f. 123v : De confessionibus. Capitulum 65.
    • f. 124 : De confessionibus monalium [sic] et ingressu monasteriorum eorumdem. Capitulum 66.
    • f. 125 : De communione. Capitulum 67.
    • f. 125v : De missis. Capitulum 68.
    • f. 127 : De sanctorum festis. Capitulum 69.
    • f. 127v : De indulgentiis. Capitulum 70.
    • f. 128v : De unione et associatione congregationis Monti Cassini, alias alias [sic] sanctæ Justine de Padua, cum nostra. Capitulum 71.
    • f. 128v : Finis. F. J. Testee scripsit, anno Domini 1617.

Edition

Non renseigné.

Historique

F. 128v : Colophon du frère J. Testee, datant le volume de 1617 (cf. Relevé).

F. 1 : Ex-libris et anciennes cotes de Saint-Germain-des-Prés. Sancti Germani a Pratis. Olim 871. N. 696.

Bibliographie

Non renseigné.

Auteur de la notice

Notice rédigée le 2007-07-11 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).

Comment citer cette notice

Lebigue , Jean-Baptiste . " Cérémonial et statuts de Chezal-Benoît ( Paris , Bibliothèque nationale de France , ms. latin 12786 )", dans , Jean-Baptiste   Lebigue , Benjamin   Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 58 / .