< Notice 117>

Bréviaire à l’usage des ermites de saint Augustin


Identification

Référence : Paris , Bibliothèque nationale de France , ms. 1050 .

Usage : Ermites de saint Augustin

Datation : Italie, 1479.

Post : 1478

Ante : 1480

Description

Codicologie

Parchemin, 424 f. Initiales historiées.

Relevé

  • Cf. catalogue de Leroquais.

Edition

F. 661 : Office de saint François. In sancti Francisci confessoris.

  • Ad vesperas.
  • ‘Franciscus vir catholicus | et totus apostolicus, | Ecclesie teneri | fidem romane docuit, | presbiterosque monuit | pre cunctis revereri.’
  • Ps. ‘Dixit Dominus’ cum reliquis. In fine psalmi ‘Laudate Dominum omnes gentes’.
  • Ant. ‘Cepit sub Innocentio, | cursumque sub Honorio | perfecit gloriosum ; | succedens hiis, Gregorius | magnificavit amplius | miraculis famosum’.
  • Ant. ‘Hunc sanctus preelegerat | in patrem, quando preerat | ecclesie minori ; | hunc, spiritu prophetico | provisum, apostolico | predixerat honori.’
  • Ant. ‘Franciscus evangelium [sic] | nec apicem vel unicum | transgreditur nec iota ; | vel virgo[sic] Christi suavius, | huic honere nil levius | in hujus vite rota.’
  • Ant. ‘Hic creaturis imperat, | qui nutui subjecerat | se totum Creatoris ; | quicquid in rebus reperit | delectamenti, regerit | in gloriam sanctoris [sic].’
  • Capitulum ‘Fratres, mihi autem absit gloriari nisi in cruce Domini nostri Jhesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo.’
  • Hymnus. ‘Proles de celo’.
  • V. [f. 661v] ‘Ora pro nobis, beate Francisce’ R. ‘Ut digni’.
  • Ad Magnificat ant. ‘O stupor et gaudium, | o judex homo mentium, | tu nostre militie | currus et auriga ; | ignea presentibus | transfiguratum fratribus | in solari specie | vexit te quadriga. || In te signis radians, | in te ventura nuntians, | requievit spiritus | duplex prophetarum ; | tuis et asta posteris, | pater Francisce miseris, | nam increscunt gemitus | ovium tuarum.’
  • Oratio. ‘Deus, qui Ecclesiam tuam meritis fetu nove prolis amplificas, tribue nobis ex ejus imitatione terrena despicere et celestium donorum semper participatione gaudere. Per.’
  • Ad matutinas.
  • Invitatorium ‘Regi, que fecit opera | Christo confiteantur, | cujus in sancto vulnera | Francisco renovantur.’
  • Ps. ‘Venite’.
  • Ymnus ‘In celesti collegio’.
  • In primo nocturno.
  • Ant. ‘Hic vir in vanitatibus | nutritus indecenter, | divinis carismatibus | preventus est clementer.’
  • Ps. ‘Beatus vir’.
  • Ant. ‘Excelsi dextere gratia | mirifice mutatus, | dat lapsis spem de venia | cum Christo jam beatus.’
  • Ps. ‘Quare fre.’
  • Ant. ‘Mansuescit sed non penitus | in primis per langores, | qui captis armis celitus, | ad plenum mutat mores.’
  • Ps. ‘Domine, quid ml'’.
  • V. ‘Amavit eum Dominus’.
  • Lectio prima. ‘Apparuit gratia Dei Salvatoris nostri diebus istis novissimis in servo suo Francisco, quem pater misericordiarum et luminum in tam largam dulcedinis benedictionem prevenit, quod sicut ex vite ipsius de cursu luculenter apparet.’
  • R. ‘Franciscus ut in publicum | cessat negociari, | in agrum mox dominicum | secedit meditari, | inventum evangelicum | thessaurum vult mercari. V. Deum, quid agat, unicum | consultans, audit celicum | insigne sibi dari. Inventum.’
  • Lectio secunda. ‘Non solum de mundialibus tenebris eduxit in lucem, sed et perfactis efficitur virtutum prerogativis et meritis celebrem, necnon et preclaris circa eum crucis ostensis misteriis insignitum demonstravit illustrem.’
  • R. ‘In Dei fervens opere | statim ut pauperibus impendere pecunias intendit, | que gravi suo pondere | cor liberum offendit. V. Quam, formidante paupere, | presbitero recipere | abjectam vilipendit. Que.’
  • Lectio tertia. ‘Hic nimirum de vallis Spolitane partibus, civitate [f. 362] Assisii trahens originem, primumque Johannes vocatus a matre, dehinc Franciscus a patre nominationis quidem paterne vocabulum tenuit et rem materni nominis non reliquit.’
  • Responsorium ‘Dum pater hunc persequitur, | latens dat locum ire ; | constanter post aggreditur | in publicum prodire ; | squalenti vultu cernitur, | putatur insanire. V. Luto, saxis impetitur, | sed patiens vir nititur | ut surdus pertransire. Squalenti.’
  • In secundo nocturno.
  • Ant. ‘Pertractum domi verberat | plus cunctis furens pater, | obvirgat [sic], vincit, carcerat ; | quem furtim solvit mater.’
  • Ps.‘Cum invocarem’.
  • Ant. ‘Jam liber, patris furie | non cedit effrenati, | clamans se voluntarie | pro Christo mala pati.’
  • Ps. ‘Verba mea’.
  • Ant. ‘Ductus ad loci presulem, | sua patri resignat ; | nudusque manens esulem [sic] | in mundo se designat.’
  • Ps. ‘Domine, Dominus’
  • V. ‘Os justi’.
  • Lectio quarta. ‘Licet enim inter vanos fuerit hominum filios, juvenili etate nutritus in vanis, et post aliqualem litterarum noticiam lucrativis mercationum deputatus negociis.’
  • R. ‘Dum seminudo corpore | laudes decantat gallice | zelator nove legis, | latronibus in nemore | respondit sic prophetice : | preco sum magni regis.’ V. ‘Audit, in nivis frigore | projectus : jace rustice ! | futurus pastor gregis.Respondit.’
  • Lectio quinta. ‘Superno tamen sibi assistente presidio, nec inter lascivos juvenes, post carnis petulantiam abiit, nec inter cupidos mercatores speravit in pecunia et thesauris.’
  • R. ‘Amicum querit pristinum | qui spretum in cenobio | tunicula contexit ; | conceptu [sic] gaudens hominum | leprosis fit obsequio, | quos antea despexit.’ V. ‘Sub tipum trium ordinum | tres, nutu Dei previo, | ecclesias erexit. Leprosis.’
  • Lectio sexta. ‘Inerat namque juvenis Francisci precordiis divinitus indita, cum lenitate mansuetudinis quedam ad pauperes miseratio liberalis, que secum ab infancia crescens, tanta cor illius benignitate repleverat, ut jam evangelii non surdus auditor, omni proponeret se petenti tribuere, maxime si divinum allegaret amorem’.
  • R. ‘Audit in evangelio | que suis Christus loquitur | ad predican[f. 362v]dum missis ; | hoc, inquid, est quod cupio. | Letanter hiis innititur | memorie commissis.’ V. ‘Non utens virga, calceo, | nec pera, fune cingitur, | duplicibus dimissis. Letanter.’
  • In tertio nocturno.
  • Ant. ‘Cor verbis nove gratie | sollicitus apponit, | verbum penitencie | simpliciter proponit.’
  • Ps. ‘Domine, quis habita.’
  • Ant. ‘Pacem, salutem nuntiat | in spiritus virtute, | vereque paci sociat | longinquos a salute.’
  • Ps. ‘Domine, in virtute’.
  • Ant. ‘Ut novis san[c]ti merita | remunerantur natis, | his nova tradit monita, | viam simplicitatis.’
  • Ps. ‘Domini est terra’.
  • Lectio VII ‘In ipso quippe juventutis flore, firma se Domino sponsione constringens, quod numquam si possibilitas afforet petentibus pro amore Domini se negaret.’
  • R. ‘Carnis spicam contemptus aurea [sic], | Franciscus, frangens, terens terrea, | granum purum, excussa palea, | summi Regis intrat in horrea.’ V. ‘Vivo pani, morte victus, | vita vivit, vita fun[c]tus. Granum.’
  • Lectio VIII ‘Cum promissum tam nobile usque ad mortem servare non destitit, ad copiosora in Domini dilectionis et gratie incrementa pervenit.’
  • R. ‘De paupertatis horreo | sanctus Franciscus satiat | turbam Christi famelicam, | in via ne deficiat ; | iter pandit ad gloriam | et vite viam ampliat.’ V. ‘Pro paupertatis copia | regnat dives in patria, | reges sibi substituens, | quos hic ditat inopia. Iter.’
  • Lectio IX. ‘Verum, licet jugiter in corde ipsius divini amoris ingeretur ingniculis ignorabat adhuc adolescens curis terrenis implicitus celestis allocutionis archanum, donec facta manu Domini super eum.’
  • R. Sex fratrum pater septimus, | absor[p]tus luce celitus, | futura contemplatur. | Inter minores minimus, | quis parve gregis exitus | preclare speculatur.’ V. ‘Quadrans quoque novissimus | culparum sibi celitus | dimiti revelatur. Quis.’
  • Ad laudes et per horas.
  • Ant. ‘Sanctus Franciscus, previis | orationum studiis, | quod faciat instructus, | nisi sibi soli vivere, | sed aliis proficere | vult, Dei zelo ductus.’
  • Ps. ‘Dominus regnavit’ cum reliquis.
  • Ant. ‘Hic predicando circuit | et que[m] non homo docuit | fit doctus [sic] in [f. 263] stuporem. | Virtutum verba loquitur, | novumque nova sequitur | militia ductorem.’
  • Ant. ‘Tres ordines hic ordinat : | primumque fratrum nominat | minorum, pauperumque | fit dominarum medius, | sed penitentum tertius | sexum capit utrumque.’
  • Ant. ‘Doctus doctrine gratia, | doctus experientia | que sunt perfectionis, | hic fratres docet omnia | tam factis quam frequentia | melliflui sermonis.’
  • Ant. ‘Laudans laudare monuit, | laus illi semper affuit, | laus, inquam, Salvatoris ; | invitat aves, bestias | et creaturas alias | ad laudem Conditoris.’
  • Capitulum ‘Fratres, mihi autem’.
  • Ymnus ‘Plaudet turba’.
  • V. ‘Ora pro nobis, beate Francisce.’
  • Ad Benedictus ant. ‘O martyr desiderio, | Francisce, quanto studio | compatiens hunc sequeris, | quem passum librum [sic] reperis | quem aperuisti. | Tu continens in aere | seraphym in cruce positum, | ex tunc in palmis, latere | et pedibus effigie[m] | fers plagarum Christi. | Tu gregi tuo provide, | qui post felicem transitum | dure prius et livide | glorificate speciem | carnis pretendisti.’
  • Oratio ut supra.
  • Ad tertiam capitulum ‘Fratres mihi autem’.
  • Ad sextam capitulum ‘Et quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos et misericordia, et super Israel Dei.’
  • Ad nonam capitulum ‘De cetero nemo mihi molestus sit, ego enim stigmata Domini Jhesu in corpore meo porto. Gratia Domini nostri Jhesu Christi cum spiritu vestro, fratres. Amen.’
  • Ad vesperas.
  • Ant. ‘Sanctus Franciscus’ cum reliquis de laudibus.
  • Ps. ‘Dixit Dominus’ cum reliquis. In fine Ps. ‘Laudate Dominum omnes generationes’.
  • Cap. ‘Fratres, michi autem’.
  • Ymnus ‘Decus morum’.
  • Ad Benedictus [sic] ant. ‘O virum mirabilem | in signis et prodigiis, | languores cum demoniis | quoslibet pellentem. | Dat aurem suis avium | predicans silvestrium | verbis intendentem. O vitam laudabilem, | qua fidem sic magnificat ; | sed et multos vivificat | mortuos defunctus. | Francisce, nos celestium | fac et consortes civium | quibus es conjunctus.’
  • Oratio ut supra.

Historique

Non renseigné.

Bibliographie

Leroquais (Victor), Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, Paris, 1934, t. III, p. 47.

Auteur de la notice

Notice rédigée le 2009-07-17 par Jean-Baptiste Lebigue (CNRS-IRHT).

Comment citer cette notice

Lebigue , Jean-Baptiste . " Bréviaire à l’usage des ermites de saint Augustin ( Paris , Bibliothèque nationale de France , ms. 1050 )", dans , Jean-Baptiste   Lebigue , Benjamin   Suc , éds, Orléans : Institut de recherche et d’histoire des textes , 2006-2009 . (Ædilis, Publications scientifiques, 7). [en ligne :] http://www.cn-telma.fr/liturgie/notice 117 / .