Sources

Cic., Dom., 82.

Commentaire

Cette loi fut la conséquence de la précédente. Popillius ayant choisi l’exil avant même d’être condamné (Plut., C. Gr., 4, 3καὶ Ποπίλλιος μὲν οὐχ ὑποστὰς τὴν κρίσιν ἔφυγεν ἐξ Ἰταλίας· τὸν δ᾽ ἕτερον νόμον Γάιος αὐτὸς ἐπανείλετο, φήσας τῇ μητρὶ Κορνηλίᾳ δεηθείσῃ χαρίζεσθαι τὸν Ὀκτάβιον ; cf. Cic., Cluent., 95Optimis hercule temporibus, tum cum homines se non iactatione populari sed dignitate atque innocentia tuebantur, tamen nec P. Popilius neque Q. Metellus, clarissimi uiri atque amplissimi, uim tribuniciam sustinere potuerunt, nedum his temporibus, his moribus, his magistratibus sine uestra sapientia ac sine iudiciorum remediis salui esse possimus ; Cic.,Rep., 1, 6Nam uel exilium Camilli uel offensio commemoratur Ahalae uel invidia Nasicae uel expulsio Laenatis uel Opimii damnatio uel fuga Metelli uel acerbissima C. Marii clades principum<que> caedes uel eorum multorum pestes, quae paulo post secutae sunt ; Cic.,Leg., 3, 26Quodsi is casus fuisset rerum, quas pro salute rei publicae gessimus, ut non omnibus gratus esse<m>, et si nos multitudinis furentis inflammata inuidia pepulisset tribuniciaque uis in me populum, sicut Gracchus in Laenatem, Saturninus in Metellum incitasset, <id> ferremus, o Quinte frater, consolarenturque nos non tam philosophi qui Athenis fuerunt (qui hoc facere <iu>bent), quam clarissimi uiri qui, illa urbe pulsi, carere ingrata ciuitate quam manere in improba maluerunt ; Cic.,Brut., 128,P. Scipio, qui est in consulatu mortuus, non multum ille quidem nec saepe dicebat, sed et Latine loquendo cuiuis erat par et omnis sale facetiisque superabat. Eius conlega L. Bestia bonis initiis orsus tribunatus – nam P. Popillium ui C. Gracchi expulsum sua rogatione restituit –, uir et acer et non indisertus, tristis exitus habuit consulatus. Nam inuidiosa lege [Mamilia quaestio] C. Galbam sacerdotem et quattuor consularis, L. Bestiam C. Catonem Sp. Albinum ciuemque praestantissimum L. Opimium, Gracchi interfectorem, a populo absolutum, cum is contra populi studium stetisset, Gracchani iudices sustulerunt ; Diod. Sic., 34/5, 26Ὅτι ὁ Πόπλιος μετὰ δακρύων ὑπὸ τῶν ὄχλων προεπέμφθη ἐκβαλλόμενος ἐκ τῆς πόλεως. οὐ γὰρ ἠγνόει τὸ πλῆθος τὸ τῆς ἐκβολῆς ἄδικον, ἀλλὰ τῇ κατ᾽ αὐτοῦ δωροδοκίᾳ δεκαζόμενον ἀπεστέρητο τῆς μισοπονηρούσης παρρησίας. Ὅτι ἑπτακαίδεκα φυλαὶ τὸν νόμον ἀπεδοκίμαζον, ἄλλαι δὲ ταύταις ἴσαι παρεδέχοντο· τῆς δὲ ὀκτωκαιδεκάτης διαριθμουμένης μία ψῆφος ὑπερῆρε τῶν κυρούντων τὸν νόμον. τῆς δὲ τοῦ δήμου κρίσεως εἰς οὕτω μικρὰν ῥοπὴν συγκλειομένης, ὁ Γράκχος ἠγωνία ὡς ὑπὲρ τοῦ ζῆν κινδυνεύων, τῇ δὲ προσθήκῃ μιᾶς γνώμης μαθὼν ἑαυτὸν νικῶντα μετὰ χαρᾶς ἀνεφθέγξατο, Τὸ μὲν ξίφος ἐπίκειται τοῖς ἐχθροῖς, περὶ δὲ τῶν ἄλλων ὡς ἂν ἡ τύχη βραβεύσῃ στέρξομεν ; Schol. Bob., p. 111 St.Conparatione facta reditus sui cum P. Popilio, qui C. Graccho cesserat, et cum Q. Metello, cui Apuleius Saturninus causa exilii fuerat, ostendit se maiorem glo<riam consecutum>), C. Gracchus fit passer contre lui un pl. sc. d’interdictio (Cic., Dom.). Il fut abrogé en 121 ou 120 par L. Calpurnius Bestia (notice n° 84).