Nom de la loi

Loi Aelia décidant l'envoi d'un secours à Thourioi (pl. sc.?)

Date

probablement 286/5 av. J.-C.

Thèmes

Sources

Plin., Nat., 34, 32
Publice autem ab exteris posita est Romae C. Aelio tr. pl. lege perlata in Sthennium Stallium Lucanum, qui Thurinos bis infestaverat. Ob id Aelium Thurini statua et corona aurea donarunt. Iidem postea Fabricium donavere statua liberati obsidione, passimque gentes in clientelas ita receptae, et adeo discrimen omne sublatum, ut Hannibalis etiam statuae tribus locis visantur in ea urbe, cuius intra muros solus hostium emisit hastam.

Bibliographie

  • Beloch, K. J., Römische Geschichte, Berlin, 1926, 460-1
  • Bleicken, Volkstribunat, 45-6
  • Broughton, MRR, I, 187
  • Eckstein, Senate and general. , 91
  • Elster, GMRR, 132-133
  • Klebs, E., « s.u. Aelius », RE I, n°5, col. 489
  • Niccolini, FTP, Milan, 1934, 83-4
  • Pais, Ricerche, III, 13
  • Salmon, E. T., Samnium and the Samnites, Cambridge, 1967, 282 n. 1
  • De Sanctis, St. Rom., II2, 356 et n. 90

Commentaire

Selon Pline, Thourioi éleva une statue au tribun de la plèbe C. Aelius, lege perlata in Sthennium Stallium Lucanum, qui Thurinos bis infestauerat, puis à C. Fabricius, qui libéra la cité assiégée. Ce pl. sc. serait donc antérieur à l'action de Fabricius (282) et nécessairement postérieur à la loi Hortensia (287). On l'a mis en rapport avec une indication figurant à la fin de Per. Liv., 11Cum Fabius Gurges cos. male adversus Samnites pugnasset et senatus de removendo eo ab exercitu ageret, Fabius Maximus pater deprecatus hanc fili ignominiam eo maxime senatum movit, quod iturum se filio legatum pollicitus est, id que praestitit. Eius consiliis et opera filius consul adiutus caesis Samnitibus triumphavit; C. Pontium, imperatorem Samnitium, ductum in triumpho, securi percussit. cum pestilentia civitas laboraret, missi legati, ut Aesculapi signum Romam ab Epidauro transferrent, anguem, qui se in navem eorum contulerat, in quo ipsum numen esse constabat, deportaverunt; eo que in insulam Tiberis egresso eodem loco aedis Aesculapio constituta est. L. Postumius consularis, quoniam, cum exercitui praeesset, opera militum in agro suo usus erat, damnatus est. Pacem petentibus <Samnitibus> foedus quarto renovatum est. Curius Dentatus cos. Samnitibus caesis et Sabinis, qui rebellaverant, victis et in deditionem acceptis bis in eodem magistratu triumphavit. Coloniae deductae sunt Castrum Sena Hadria. triumviri capitales tunc primum creati sunt. Censu acto lustrum conditum est. Censa sunt civium capita C'C'L'X'X'I'I'. Plebs propter aes alienum post graves et longas seditiones ad ultimum secessit in Ianiculum, unde a Q. Hortensio dictatore deducta est; is que in ipso magistratu decessit. Res praeterea contra Vulsinienses gestas continet, item adversus Lucanos, contra quos auxilium Thurinis ferre placuerat. (res praeterea... aduersus Lucanos, contra quos auxilium Thurinis ferre placuerat), ce qui convient à une datation du tribunat d'Aelius en 286 (Pais, Niccolini) ou 285 (Klebs, De Sanctis, Broughton). Eckstein a fait un rapprochement intéressant entre la loi Aelia et les événements de 264, mais dans ce dernier cas la loi décidant de secourir les Mamertins fut prise sur proposition des consuls. Que l'envoi d'une force armée ait pu être décidé par un pl. sc. si peu de temps après le vote de la loi Hortensia ne manque pas d'être surprenant, et certains ont supposé une erreur de Pline : pour Beloch, le pl. sc. serait postérieur à l'assujettissement des Lucaniens (272), et Sthennius Stallius aurait agi à son propre compte, comme le Samnite Lollius en 269 (Zon., 8, 7, 1 [= 2, 193, 1-12 D.]Τῷ δ' ἑξῆς ἔτει Λόλιός τις ἀνὴρ Σαυνίτης ὁμηρεύων ἐν Ῥώμῃ καὶ ἐκδρὰς δύναμιν συνελέξατο, καὶ χωρίον τι καρτερὸν ἐν τῇ οἰκείᾳ καταλαβὼν ἐλῄστευεν. ἐφ' ὃν Κύιντός τε Γάλλος καὶ Γάιος Φάβιος στρατεύσαντες αὐτὸν μὲν καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ σύγκλυδας καὶ ἀόπλους τοὺς πλείονας ὄντας συνέσχον, χωρήσαντες δ' ἐπὶ Καρκίνους, παρ' οἷς τὴν λείαν ἐκεῖνοι ἀπετέθειντο, πράγματα ἔσχον. καὶ τέλος νυκτὸς ὑπ' αὐτομόλων ὑπερβάντες πῃ τοῦ τείχους ἐκινδύνευσαν ἀπολέσθαι διὰ σκότος, οὐχ ὡς ἀσελήνου τῆς νυκτὸς οὔσης, ἀλλ' ὅτι σφοδρότατα ἔνιφεν· ἐκφανείσης δὲ τῆς σελήνης ἀθρόον ἐκράτησαν τοῦ χωρίου. ) ; pour Bleicken et Salmon, le personnage honoré par Thourioi serait en réalité C. Aelius Paetus, consul en 286.

Comment citer cette notice

Jean-Louis Ferrary. "Loi Aelia décidant l'envoi d'un secours à Thourioi (pl. sc.?)", dans Lepor. Leges Populi Romani, sous la dir. de Jean-Louis Ferrary et de Philippe Moreau. [En ligne]. Paris:IRHT-TELMA, 2007. URL : http://www.cn-telma.fr/lepor/notice310/. Date de mise à jour :17/11/19 .