IRHT

Enquêtes menées sous les derniers capétiens

> Echange entre le roi et Albéron, seigneur de Monfrin

Archives nationales, JJ 37, n°98

Enquête

[1]

Permutatio sive escambium factum inter d. regem et d. Alberonnum d. Monfrini ex pluribus locis et rebus in litteris istis contentis

Ph. Dei gracia Franc. rex notum facimus universis tam presentibus quam futuris nos quoddam instrumentum publicum vidisse formam continens infrascriptam :

In nomine Domini. Amen. Anno Incarnationis millesimo trecentesimo quinto, et XVIII kl. octobris, d. Ph. rege Franc. regnante, noverint universi presentes et futuri quod, cum ex parte illustrissimi d. n. regis Franc. fuissent d. Johanni de Varenis, militi ejusdem d. regis, senescallo Bellicadri, presentate quedam littere regis patentes, sigillo cereo ejusdem d. regis pendenti sigillate, cum requesta nobilis viri d. Albaroni, d. Montisstrini, nunc militis, tunc domicelli, sub contrasigillo ejusdem d. regis interclusa, quarum quidem litterarum et requeste tenores inferius continentur, dictus d. senescallus, quia tunc, pluribus negociis occupatus, non posset intendere personaliter ad explicandum ea que in dictis litteris regiis continentur, nec se posset super eis personaliter informare plene, idcirco commisit vices suas super contentis in litteris et requesta per suas patentes litteras magistro Hugoni de Porta, procuratori regio in senescallia Bellicadri, de cujus fidelitate et legalitate plenam gerebat fiduciam, precipiendo eidem ut de valore eorum jurium que d. rex habebat vel habere posset in posterum in locis infrascriptis cum cura et sollicitudine quanta posset seu deceret se informaret, ipsi d. senescallo quicquid super hiis fecisset quam cito commode posset adportaret vel mittere sub suo sigillo fideliter interclusum, prout hec plenius continentur in litteris patentibus dicti d. senescalli quarum tenor inferius continetur. Hinc est quod dictus magister Hugo, procurator regius, volens parere et intendere sollicite et diligenter dictis commissioni et mandato sibi factis per dictum d. senescallum, accedens personaliter ad castrum Montisfrini, dictam informationem fecit, vocatis ad se Jacobo Enguilrand, vicevicario Volobricensi et Guillelmo Fasterii, bajulo regio Montisfrini, et Johanne Fabro, bajulo de Medanis et P. Vigilatoris, bajulo regio de Thosseriis et Ulpelleriis et pluribus aliis hominibus dictorum locorum et dictam informationem dictus procurator regius sub suo sigillo interclusam nobis Guiraudo de Telleto, militi et legum doctori, tenentem locum d. B Jordani de Insula, militis d. regis, senescalli Bellicadri et Nemausi, personaliter presentavit, et eandem informationem per eumdem procuratorem regium fecimus apperiri, in qua jura que dictus d. n. rex habet in dictis locis inventa sunt et que sequntur, videlicet in Monteffrino 5 s. 1 p.t. in pecunia numerata.

Item 16 d. pro Salvataria.

Item inter taschas et census bladi sex sextaria bladi communis.

Item habet d. rex altam et bassam jurisdictionem in sex hospiciis suis in castro Montisfrini, in quorum tribus morantur homines, et in aliis tribus non, qui communiter extimantur valere in redditibus 18 s., scilicet 3 s. pro quolibet foco.

Item habet d. rex altam et bassam jurisdictionem in flumine Gardonis et ejus alveo et in molendinis, a loco vocato La Roqueta usque ad Cours et in garriga Montisfrini et fuit extimata dicta jurisdictio 30 s. annui redditus.

Item sunt in villa seu castro de Monteffrino 294 foci, in quibus d. [rex] habet cognitionem criminum homicidii et proditionis.

Item quod si bona amitterentur, remanerent penes d. Albaronum et extimatur dicta jurisdictio 14 l. 14 s., scilicet 12 d. pro quolibet foco.

Item in castro de Busanicis habet d. altam et bassam jurisdictionem excepto banno, et sunt in dicto loco 10 foci et extimata jurisdictio 30 s. annui redditus.

Item in castro de Modanis habet d. rex cognitionem et punitionem criminum proditionis et homicidii, ita quod si amitterent bona delinquentes, bona hominum dicti militis remanerent penes dictum d. Albaronum et sunt in dicto castro 80 foci, tamen non invenitur quod d. rex unquam habuerit aliquid ratione jurisdictionis, sed extimatur dicta jurisdictio 4 l. 12 d. pro quolibet foco.

Item in castro de Thoseriis et de Ulpelleriis habet d. rex in redditibus 12 d. item 3 sext. ordei censualia et 3 sext. bladi micadena pro tachis, item 3 civaderias et terciam partem unius civaderii avene censuales, et faciunt 16 civaderii sextarium. Et habet d. rex in castris predictis dationem tutelarum et curarum et cognitionem et punitionem criminum homicidii et proditionis, ita quod si delinquentes amitterent bona, bona hominum d. [vo] Albaroni remanerent d. Albarono. Et sunt in dicto castro 120 foci quorum jurisdictio extimatur 6 l., 12 d. pro quolibet foco.

Tenor vero litterarum dicti d. senescalli talis est :

Johannes de Varennis, miles, d.n. Francie regis, senescallus Bellicadri et Nemausi, discreto viro magistro Hugoni de Porta, procuratori regio senescallie nostre, salutem et dilectionem.

Litteras regias recepimus sub hiis verbis :

Ph. Dei gratia Franc. rex senescallo Bellicadri salutem. Mitimus vobis requestam Albaroni d. Montisfrini sub nostro sigillo interclusam mandantes vobis quatenus utiliter nostrum comodum faciendo, vocato procuratore regio, nobis et successoribus nostris, salvo et retento ressorto, contractum de quo fit mentio in eadem requesta de locis in ipsa expressis cum dicto Albarono pertractetis et perficiatis, nostra in omnibus voluntate retenta. Que autem per vos gesta fuerint, Parisius curie nostre quam cicius comode poteritis cum atione veritatis tocius negocii sub vestro sigillo remittatis interclusam. Actum Parisius die lune post festum beati Martini hyemalis, anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo sexto.

Item requestam dicti d. Albaroni, nunc militis, recepimus sub hac forma :

Regie majestati significat Albaronus, domicellus, dom. castrorum de Monteffrino, de Medanis, de Thesoriis et de Ulpelleriis, quod ipse omnem habet altam et bassam justiciam in dictis castris et eorum tenementis, hoc salvo quod in castris de Monteffrino et de Medanis et de aliis supradictis d. rex habet tantummodo crimina proditionis et homicidii si unus de hominibus dicti domicelli alterum de suis hominibus interficeret, bonis tamen remanentibus penes dictum domicellum, cetera omnia et singula pertinent ad ipsum domicellum.

Item in dictis castris de Theseriis et de Ulpelleriis omnino altam et bassam justiciam et in eorum tenementis habet dictus domicellus, salvo quod d. rex utitur ibidem de dationibus tutelarum minorum.

De quibus omnibus predictis que d. rex habet in dicto castro et eorum tenementis, salva d. regi sua superioritate quam in terris baronum senescallie Bellicadri, dictus domicellus qui secundum usum et consuetudinem senescallie pro premissis castris d. regi de duobus equis armatis paratus est d. regi majus competens servicium facere pro supradictis juribus que d. rex, ut premittitur, habet in castris supradictis et pro duobus focis seu ignibus hominum quos d. rex habet in castro de Monteffrino et pro justicia alta et bassa quam d. rex habet in loco dicto Barsanegues.

Hinc est quod pluribus aliis occupati vobis committimus et mandamus quatenus tenoribus littere regie et requeste pradictarum diligenter attentis, de valore eorum jurium que d. rex habet vel habere posset in posterum in locis predictis, salvo eidem et retento ressorto in terra militis supradicta, necnon est de majori servicio competenti quod d. regi obtulit se facturum, vocatis super hoc evocandis cum cura et sollicitudine quanta decet vos informetis et quicquid super hiis feceritis nobis quam cito commode poteritis apportetis vel mittatis sub sigillo vestro fideliter interclusum. Redd. litteras. Datum Rupemaura die jovis ante festum Purificationis beate Marie Virginis, anno Domini millesimo trecentesimo secundo.

Qua quidem informatione aperta et diligenter inspecta, fuimus requisiti per dictum militem d. Albaronum, d. Montisfrini, ut procederemus ad contractum de quo fit mentio in litteris regiis antedictis, offerens se dictus d. Albaronus dari nobis dicto locum tenenti et procuratori regio, pro juribus predictis que dictus d. rex habet in dictis locis et eorum territoriis, redditus majores ex causa permutationis seu escambii, videlicet unum treczenium ex duobus treczenis que habet d. Bermundus de Aramone, miles, in leuda Nemausi, que percipitur et levatur in peccunia in ponderis domo d. regis pro valore et estimatione 30 l. annui redditus, item unam seczenam et dimidiam quam habet et habere et levare consuevit d. Petrus de Aramone, in leuda Nemausi, tam in leuda bladorum quam leudarum minutarum et macelli Nemausi et in leudis mercatorum loci ejusdem pro extimatione 10 l. annui redditus.

Nos igitur G. de Telleto, miles et legum doctor, tenens locum d. senescalli supradicti, volentes parere et prorsus obedire jussionibus et mandatis dicti d. regis et ipsius utilitatem et commodum procurare, invenientes per dictam informationem utile esse eidem d. regi recipere ex causa escambii seu permutationis ea que dictus d. Albaronus nobis presentavit, cum per dictam inquestam, invenerimus quod predicti redditus consueverunt arrendari ad plus ad 4 l. et 2 s. annuos, processimus, presentibus, consentientibus, et consulentibus, dicto procuratore regio et d. P. Johannis, advocato regio, ad perfectionem dicti contractus cum predicto d. Albarone, ut sequitur, nos, inquam, dictus locum tenens, cedimus et transferimus ex causa permutationis seu excambii vobis dicto d. Albarone, militi, Montisfreni et aliorum locorum predictorum domino, presenti et recipienti pro vobis et successoribus vestris census taschas et alios redditus supradictos necnon et alia jura supradicta quos et qua dictus d. n. rex habet seu habere visus est in locis predictis et territoriis eorundem, retentis d. n. regi in dictis locis superioritate ressorti et duobus equis armatis quos facere tenebimini ipsi d. regi una cum servitio communi pro locis [fol. 32] predictis que in feudum tenetis a d. n. rege. Et ego dictus Albaronus, miles, predicta jura et predictos redditus et cessionem eorundem et jura percipiendi eosdem redditus et dicta jura accipiens ex causa dicte permutationis seu escambii do et quasi trado seu concedo presentibus, volentibus et expresse consentientibus predictis dominis Petro et Bermundo de Aramone, fratribus, predictum treczenum et dictam seyzenam prout supra sunt specificata, vobis, predicto locum tenenti, presenti et recipienti nomine d. n. regis. Et nos predicti P. et Bermundus de Aramone, milites, fratres, scientes et agnoscentes dictum d. Albaronum de nostra voluntate et expresso consensu dedisse et transtulisse in d. n. regem seu in vos, dictum locum tenentem dicti d. senescalli, presentem et recipientem vice et nomine d. n. regis cedimus, remittimus et desemparamus penitus vobis, dicto d. locum tenenti, presenti et recipienti vice et nomine d. n. regis et heredum et successorum suorum quicquid juris habemus in dictis treczeno et seyzena et dimidia. Predicta inquir facimus nos dictus locum tenens, salva et retenta in omnibus voluntate dicti d. n. regis. Et incontinenti dictus d. locum tenens et d. Albaronus predictus et predicti d. Petrus et Bremundus predicta receperunt et sibi ad invicem se servaturos promiserunt.

Actum Nemausi in prato juxta cameram dicti d. locum tenentis in aula regia. Testes interfuerunt d. Guillelmus de Romanis, utriusque juris consultus d. Richardus de Lexio, juris peritus, d. Poncius de Aramone et plures alii et magister Guiraudus de Moguerio, notarius publicus regius qui de predictis omnibus et singulis debuit conficere publicum instrumentum de cujus nota non viciata, non cancellata, nec in aliqua sui parte suspecta ego Remondus Mazalani, publicus dicti d. regis notarius, vice ejus et mandato auctoritate viri nobilis et discreti d. Guiraudi de Tolleto, militis et legum doctoris, locumque tenentis predicti hoc instrumentum sumpsi fideliter et abstraxi scripsi et signo meo signavi. Et nos Guirardus de Taleto, miles, legum doctor locumque tenens predictus in fidem et premissorum omnium testimonium, sigillum nostrum presenti et publico instrumento duximus apponendum.

Nos autem permutationem seu excambium hujusmodi et omnia alia et singula supradicta rata habentes et grata, ea volumus, laudamus, approbamus et auctoritate nostra regia confirmamus, salvo in aliis jure nostro et in omnibus quolibet alieno. Quod ut ratum et stabile perpetuo perseveret presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Actum Lugduni anno Domini Mo CCCo quinto.

Comment citer cette notice

Elisabeth Lalou, Xavier Hélary. "Echange entre le roi et Albéron, seigneur de Monfrin (Archives nationales, JJ 37, n°98)", dans Enquêtes menées sous les derniers capétiens, Elisabeth Lalou, Christophe Jacobs, éds, Paris : Centre de ressources numériques TELMA, 2007. (Ædilis, Publications scientifiques, 4). [En ligne] http://www.cn-telma.fr/enquetes/enquete98/ .

Mentions légales | Colophon | Contacts | Haut de page