IRHT

Enquêtes menées sous les derniers capétiens

> Enquête sur Raoul de Breuilly et Pierre de Latilly (09)

Archives nationales, J 1033, n°9

Enquête

[1]

Alte Ripe i. pro consulibus

Isti sunt testes producti ex parte consulum de Alta Ripa contra dominos P. de Latilhiaco et dominum Radulphum de Brulhiaco jurati in presentia dominorum, examinati per magistros Symonem Suavis, cantorem ecclesie Agennensis et Johannem Antonii judicem ordinarium Caturcensem super articulis qui secuntur anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo octavo.

Intendunt probare consules de Alta Ripa contra magistrum Petrum de Latilhiaco et dominum Radulphum de Brulhiaco quod a nonnullis consulibus predecessoribus ipsorum consulum supplicationem et a multis dicte universitatis hominibus per clericos seu servientes suos vel alios immoderatas exactiones et indebitas extorserunt usque ad summam centum triginta et quatuor s. t.

Item quod ipsi P. et R. aliquos ex predecessoribus consulum qui nunc sunt per incarcerationem seu arrestationem personarum aut per potenciam sine ratione officii publici seu per probabilem metum vel alias illicite per se vel alios ad faciendum compositionem seu afinationem indebitam, ineficacem seu intollerabilem usque ad tria milia l.t. super casalagiis, homagiis seu aliis articulis induxerunt seu eciam compulerunt, licet ipsa universitas esset in possessione libertatis plenaria et gauderet statu ingenuitatis et plenarie libertatis et etiam non obstante quod predecessores dictorum consulum supplicantium allegabant quod universitas supradicta suberat et subest immediate juridictioni nobilium virorum dominorum Guilaberti de Monte Alto et Rotgerii de Monte Alto, et Raimondi Mascaronis militum, dominorum predicti castri seu ville in plena proprietate, resorto tantum predicti castri seu ville ad dictum dominum regem pertinente.

I. Arnaldus Lombardi, carnifex de Alta Ripa, comorans et uxoratus ibidem, etatis quadraginta annorum et amplius, ut dixit, juratus in presentia dominorum die veneris post festum beati Dyonisii, examinatus die sabbati post festum beati Martini yemalis, testis productus ex parte consulum de Alta Ripa contra dominos P. et R., diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die circa festum Apparitionis Domini ultimo preteritum, de die tamen certa non recolit, ivit Raymundus Durandi cum Symoneto serviente et cum multis aliis servientibus quorum ignorat nomina ad villam de Alta Ripa, ut quosdam homines dicte ville conpelleret seu conpelli faceret ad solvendum questas ut dicebat dictis hominibus inpositas et ut eos pignoraret pro homagiis que a quibusdam hominibus dicte ville petebantur et pro receptione monete prohibite et pro exercitu domini regis non suficienter sequto, ut dicebat dicti Raymundus Durandi et Simonetus, et tunc dixerunt testi qui loquitur Berengerius d'en Phelip et Bernardus de Caussidieras quod ipsi deferebant vinginti (sic) solidos tholosanorum ad solvendum dictis Raymundo Durandi et Symoneto et aliis servientibus.

Item dixerunt eidem quod ipsi debebant solvere expensas dictorum R. et S. et eorum servientum que ascendebant usque ad 14 s.t. vel circa, prout audivit dici a predictis hominibus, aliter dixit se nescire, Dixit eciam quod illo tempore non fuerunt dicti homines pignorati et quod predicta facta fuerunt ante quam fieret compositio de qua hic agitur. Item dixit quod post factam compositionem venerunt ad villam predictam Petrus de Lauserant cum quinque aliis servientibus, prout sibi videtur, in diebus pascalibus, aliter de certa non recolit, pro pignorandis hominibus dicte ville seu conpellendis, ad solvendum mille ducentos et quinquaginta solidos tholosanarum qui debebantur pro primo termino conpositionis et tunc habuerunt dicti servientes a consulibus dicte ville vinginti solidos thol. ut dixerunt testi qui loquitur Guillelmus Durandi, Petrus Raymundi de Pinu et Micael Olerii, consules dicte ville, aliter nescit, ut dixit.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod die predicta qua Raymundus Durandi cum aliis servientibus fuit apud villam de Alta Ripa, ut supradictum est, fecit jurare dictus R. consules dicte ville, videlicet Johannem de Barta, Bernardum Appamiarum, Berengarium Felicis, textoris, et ipsum testem qui loquitur, item Petrum de Bosco et Petrum Raymundi de Gibello et quosdam alios de dicta villa, ut ipsi venirent Tholosam et quod inde non exirent quousque fecissent voluntatem dominorum P. et R. super articulis supradictis, videlicet super homagiis, casalagiis etc.

Interrogatus qualiter dictus Raymundus eos compellit ad jurandum ut dictum est, dixit quia dictus Raymundus Durandi dicebat es quod ipse bona eorum caperet et blada eorum venderet et guarnisiones poneret in eorum domibus quia ad hoc dicebat se habere potestatem, nisi pacificarent cum dominis P. et R. super hiis que petebantur ab eis. Post que dicti consules et homines supradicti venerunt Tholosam et loquti fuerunt cum dictis dominis P. et R. in capella Beati Martini juxta aulam domini regis Tholose, qui domini petierunt a predictis consulibus et hominibus centum milia solidorum tur. et cum dicerent dicti consules dictam villam non posse sustinere nec solvere dictam financiam que petebatur ab eis, ex causis predictis prohibuerunt dicti domini P. et R. predictis consulibus et hominibus ne exirent Tholosam suis pedibus vel alienis quousque pacificassent cum eisdem super causis predictis et sic dicti consules et homines remanserunt arrestati in dicta villa per octo dies vel circa prout sibi videtur.

Interrogatus de tempore quo ita fuerunt arrestati, dixit quod post Natale Domini proximo preteritum, de die tamen nec de septimana certius non recolit, de loco dixit ut supra.

Interrogatus de presentibus, dixit quod dicti consules et alii prenominati homines de Alta Ripa, item dominus R. de Brulhiaco et magister Guilhelmus de Gauderiis et plures alii quorum nomina dixit se ignorare, tandem dictus dominus R. dixit dictis consulibus et hominibus quod ipse pro ipsis rogatus fuerat per bonos homines et quod ipsi solverent domino regi tria milia l.t.

Interrogatus quid tunc dixerunt dicti consules et homines, dixit quod nichil, ymmo tacuerunt et recesserunt abinde.

Interrogatus quare faciebant compositionem generalem pro omnibus hominibus dicte universitatis cum a quibusdam tantum et particulariter petebantur a quibusdam queste, a quibusdam casalagia vel aluqui aliud, ex causis predictis dixit quod ipsi non fecerunt aliquam compositionem nec aliquid permiserunt domino regi, ymmo dominus R. eis dixerat quod ipsi darent tria milia l. et ipsi tacuerant, nulla facta super hoc responsione.

Interrogatus an dicti consules et homines dicte ville aliquid solvissent de dicta summa trium milium l.t., dixit quod sic. Nam cum missi fuissent servientes ad villam predictum ut dictos homines pignorarent ad solvendum pro primo termino dicte compositionis, dicti servientes ibidem remanserunt quousque habuerunt literam quod solverant thesaurario Tholose mille et ducentos et quinquaginta solidos thol., nescit tamen per quot dies servientes remanserunt ibidem.

Interrogatus an dicta universitas dicti loci sit in possessione libertatis et gaudeat statu ingenuitatis dixit quod sic quantum ad dominum regem, quia dominus rex in dicta villa nichil penitus habet nisi resortum, ymmo est dicta villa dominorum Guilaberti de Monte Alto et Rotgerii de Monte Alto et Bertrandi Mascaronis, militum, prout dixit testis qui loquitur.

Interrogatus utrum quando petebantur ab hominibus dicte ville homagia, casalagia et alia supradicta allegarent coram dictis dominis P. et R. quod ipsi erant immunes ab illis que petebantur ab eis, et quod non tenebantur in aliquo domino nostro regi, et quod dicta villa erat inmediate militum predictorum, respondit quod sic et quando hoc allegabant dicebat eis magister Guilhelmus de Gauderiis quod ipsi tenebantur ratione monetarum prohibitarum quas inter se receperant et ratione exercitus domini regis minus sufficienter sequti, et specialiter dicebat eos teneri quia communitas dicte ville quadam die exiverat cum ligonibus et gladiis extirpare quasdam arbores indebite qui erant juxta quoddam iter. Et tunc consules et homines dicte ville dixerunt quod de predicto exitu pendebat causa coram Vitale Aycardi nomine domini regis et quod in dicta causa fuerat renunciatum et conclusum et quod ipsi parati erant audire sentenciam, quare dicebant se non teneri ad aliquid dandum vel promittendum pro dicto exitu donec sententia esset lata. Dixit etiam quod dicti consules allegaverant quod bene sequti fuerunt exercitum domini regis sicut alie universitates villarum circumvicinarum et quod de monetis non debebant teneri cum in dicta villa non essent plures mercatores qui tenerent multos denarios, quas dictas allegationes dixit dictos dominos P. et R. recusasse, dum de dicta compositione tractaretur.

Interrogatus super omnibus aliis et singulis in dictis articulis contentis et sibi expositis, diligenter dixit se nichil aliud scire nisi prout supra deposuit.

II. Bernardus de Appamiis, faber, qui moratur apud Altam Ripam, uxoratus ibidem, etatis triginta quinque annorum cel circa, ut dixit, juratus in presentia dominorum die veneris post festum beati Dionisii, examinatus die sabbati post festum beati Martini yemalis, testis productus ex parte consulum de Alta Ripa contra dominos P. et R., diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo dixit quod, quodam die post festum Natalis Domini, circa festum Apparitionis, prout sibi videtur, et alias certius de die non recolit, venit R. Durandi ad villam de Alta Ripa et vocatis consulibus et quibusdam aliis hominibus dicte ville, recitavit eis qualiter tractaverat et pignoraverat homines dicte ville domino regi et pro monetis prohibitis receptis ab eisdem et pro exercitu domini regis minus sufficienter secuto et pro quibusdam excessibus quos fecerant homines dicte in cindendo quasdam arbores seu quandam albaredam et quod bonum esset quod super istis pacificarent cum gentibus domini nostri regis, alioquin necesse habebat eos conpellere ad satisfaciendum de premissis, et quod habebat potestatem constituendi plures alios servientes, si indigeret, preter illos quos secum adduxerat, pro conpellendis hominibus dicte ville ex causis predictis. Qui consules et homines responderunt quod non erat in dicta villa qui de homagio teneretur, item quod de monetis receptis non tenebantur in aliquo domino regi cum dicta villa non pertineret in aliquo ad dominum regem, ymmo partem illam quam habuerat condam in villa predicta cum suis juribus et pertinenciis dederat domino Eustachio, senescallo quondam Tholose, prout dicebatur. Item quod ratione exercitus non sequti non tenebantur in aliquo, nam dictum exercitum sequti fuerant secundum statum et conditionem eorum sicut aliqui eorum circumvicini et ita suficienter. Item quod de predictis arboribus cezis seu albaredia erat cognitum se inquisitum, parati erant jus audire super inquisitione seu causa predicta, et predictis nonobstantibus dictus R. dixit eis quod nisi super premissis pacificarent necesse habebat eos conpellere pro predictis, et tandem fecit jurare dictos consules, videlicet ipsum testem qui loquitur, Johannem de Barta, Berengarium Philipi, item quosdam alios homines dicte ville, videlicet Petrum Audegerii, Johannem del Casse, Petrum Raimundi de Gibello, R. Amanevi notarium et Vivianum de na Rayna, Arnaldum Lombardi d'en Azam et quosdam alios de quibus non recolit qui omnes supranominati juraverunt ad sacrosancta Dei evangelia, ad instanciam dicti Raimundi Durandi, quod ipsi intrarent Tholosam in brevi et pacificarent cum dominis P. et R. nec exirent de dicta villa cum suis pedibus vel alienis quousque fecissent voluntatem dictorum dominorum P. et R.

Interrogatus an dictus R. dictos consules et homines compulerit ad jurandum ut supradictum est alio modo quam supra dixit, dixit quod non. Item dixit quod, prestito ab eis juramento, destitit ab omnibus compulsionibus seu minis dictus R., unde nec tunc eos pignoravit nec eciam eos prius pignoraverat. Dixit eciam testis qui loquitur quod dictus R. pro se et suis servientibus habuit vinginti s.thol. pro salario suo a consulibus dicte ville. Item solverant dicti consules pro expensis dicti R. et suorum servientum quatuordecim solidos thol. vel circa. Dixit tamen se non interfuisse dictis solutionibus sed bene fuit quando computaverunt ipse qui loquitur et alii sui coconsules cum dicto R. et injunxerunt seu preceperunt Bernardo Got et cuidam alii de cujus nomine non recolit quod ipsi solverent dicto Raymundo et pro dictis expensis summas predictas quod fecerunt dicti duo homines prout dicto testi qui loquitur post modum retulerunt. Item dixit predicta facta fuisse antequam fieret compositio de qua hic agitur.

Interrogatus de loco ubi predicta facta et dicta fuerunt, dixit quod in domo Vitalis Som in villa predicta in qua domo ospitatus erat dictus R.

Interrogatus de tempore dixit ut supra.

Interrogatus de presentibus, dixit quod ipse qui loquitur et Johannes de la Barta, Berengarius Philipi, Arnaldus Lombardi, carnifex et dictus R. Durandi. Item dixit quod, post factam compositionem, circa Pascha proxime preteritum, missi fuerunt quidam alii servientes ad villam predictam ad compellendum homines dicte ville pro facienda solutione pecunie promisse pro primo termino compositionis et tunc dicti servientes habuerunt a consulibus dicte ville una vice vinginti solidos thol. et quadam alia vice quidam alii servientes missi de novo pro eadem causa habuerunt a dictis consulibus novem s.thol., prout audivit dici predicta a consulibus qui nunc sunt consules dicte ville. Aliter nescit.

Interrogatus super secundo articulo, utrum veritatem contineret dixit quod dictam compositionem seu afinationem in dicto articulo contentam conpulsi fecerunt consules et homines dicte ville.

Interrogatus quomodo fuerint conpulsi, dixit quod arrestati erant per predictum dominum R. qui prohibuerat eisdem ne de Tholosa exirent donec afinanciam se compositionem fecissent de predictis qui ab hominibus dicte ville, ut superius dictum est, petebantur.

Interrogatus si alia financia fuit facta predictis hominibus et consulibus dicte ville seu conpulsio, dixit se nichil scire nisi prout supra deposuit in primo articulo.

Interrogatus per quot dies fuerunt in arresto dicti domini R., dixit per octo dies ut sibi videtur.

Interrogatus in quo loco fuit facta dicta arrestatio seu prohibitio ne de villa exirent, dixit quod in capella sancti Martini juxta aulam domini regis Tholose.

Interrogatus de tempore dicte arrestationis, dixit quod per quindecim dies post festum Apparitionis Domini proxime preteritum, ut sibi videtur, alias de die dixit se cercius non recordari.

Interrogatus de presentibus, dixit quod Petrus Audegerii, Johannes del Casse, Berengarius Philipi, Arnaldus Lombardi, carnifex, et ipse testis qui loquitur et dictus dominus R. et R. Vita et plures alii de quorum nominibus non recordatur.

Interrogatus utrum universitas dicte ville sit in possessione, vel esset tempore compositionis predicte, et gaudeat statu ingenuitatis, dixit quod sic.

Interrogatus qualiter scit, dixit quod si aliquis rem aliquam de universitate dicte ville occupaverit seu qui ad dictam universitatem spectet, vel in prediis dicte universitatis aliquas arbores plantaverit, dicta universitas potest exire cum armis ad destruendum predicta, et ita dixit se vidisse uti multociens. Item alia ratione quia nunquam alias vidit quod ab aliquo de dicta villa homagia vel casalagia peterentur. Dixit etiam quod in tractu (sic) dicte compositionis coram dicto domino R. dicti consules et homines allegaverant quod ipsi non tenebantur ad faciendum dictam afinationem seu compositionem eo quod universitas ville predicte suberat et sunest immediate juridictioni nobilium virorum dominorum Guilaberti de Monte Alto et Rotgerii de Monte Alto et Bertrandi Mascaronis, militum, resorto tantum dicti castri et cavalcata ad dominum regem pertinentibus, qua allegatione predicta nonobstante processum fuit ad dictam afinationem seu compositionem predictam.

De tempore et de loco et presentibus dixit ut supra.

Interrogatus super omnibus aliis et singulis in dictis articulis contentis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil aliud scire, nisi prout supra deposuit.

III. Petrus de Bosco qui moratur apud Altam Ripam, uxoratus ibidem, etatis quadraginta annorum, ut dixit, juratus, in presentia dominorum, die veneris post festum beati Dionisii, examinatus die lune post festum beati Martini yemalis, interrogatus diligenter super primo articulo dixit quod quadam die de qua non recolit, fuit tamen, prout sibi videtur, inter festum Natalis Domini et Carniprivium, anno proxime preterito, venit ad aulam de Altaripa R. Durandi cum quibusdam servientibus et, vocatis consulibus et quibusdam hominibus dicti loci, dixit eis quod ipse venerat ad pignorandum quosdam homines dicte ville quibus erant queste inposite ratione casalagiorum et homagiorum, et quod ipse poterat plures alios servientes coustiture, preter illos quos secum duxerat, pro pignorando et ponendo in guarnisionibus in domibus eorum qui tenebantur ad predicta et quod nisi venirent Tholosam ad pacificandum super predictis cum dominis P. et R., ipse poneret excecutioni mandatum super hoc sibi datum, et tandem ad preces dictorum consulum et quorundam aliorum hominum dicte ville dictus R. destitit ab executione predicta et nullum tunc pignoravit, fecit tamen dictos consules et quosdam homines dicte ville et ipsum testem qui loquitur prout dixit jurare ad sacrosancta Dei evangelia, quod ipsi venirent Tholosam ad pacificandum super predictis cum dominis antedictis.

Interrogatus de nominibus juratorum, dixit quod quatuor consules, videlicet Arnaldus Lombardi, Bernardus de Appamiis, Johannes de la Barta, Berengarius Philip, item Arnaldus Lombardi filius d'en Azam Lombardi, Vivianus de na Rayna, Petrus Raymundi de Gibello et ipse qui loquitur et plures alii de quorum nominibus dixit se non recordari.

Interrogatus de tempore, dixit ut supra.

Interrogatus de loco, dixit quod in ospicio Vitalis Serene ubi erat ospitatus dictus R. in villa predicta. Item dixit testis qui loquitur quod audivit dici a dictis consulibus quod dictus R. Durandi habuerat tunc pro illo viatico pro se et suis servientibus viginti s.tol., aliter nescit. Item dixit quod pro expensis dicti R. et ejus servientum in dicta villa factis fuerunt soluti quatuordecim solidi thol. cel circa ut audivit dici a dictis consulibus, non interfuit tamen solutioni, sed bene fuit presens quando consules preceperunt Vitali Serene et Raimundo Basterii quod solverent expensas predictas nomine dicte ville. Et predicta facta fuerunt prout dixit testis qui loquitur ante compositionem de qua hic agitur. Item dixit quod post factam compositionem missi fuerunt quidam servientes, videlicet Petrus de Lauserant et quidam alii, quorum nomina dixit se ignorare, ad villam predictam ad pignorandum homines dicte ville, pro deffectu solutionis pecunie promisse pro primo termino compositionis jam facte, et tunc dicti servientes habuerunt a consulibus et hominibus dicte ville pro gatgiis suis viginti solidos thol., ut dixerunt dicti consules cui loquitur, prout dixit, aliter nescit.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod post prestitum sacramentum quasi per octo dies, ut sibi videtur, venerunt predicte consules et homines Tholosam et invenerunt dominum R. de Brulhiaco, magistrum Guillelmum de Gauderiis et plures alios in capella beati Martini juxta aulam domini regis Tholose et inter domino rege, interrogaverunt super quibus quia non credebant se teneri in aliquo domino regi, et tunc dixit eis dictus dominus R. quod ymmo ipsi tenebantur domino regi aliqui pro casalagiis et homagiis, alii pro receptione monete prohibite et pro exercitu domini regis minus sufficienter sequto, et pro quibusdam forefactis seu delictis, utpote pro quibusdam arboribus cezis injuste per homines communitatis ville predicte et super quibusdam aliis excessibus. Et tunc Petrus Audegerii, clericus, nomine dictorum consulum et hominum, respondit quod ymmo de talibus dicti consules et homines dicte ville minime tenebantur. Nam homines dicte ville erant in possessione libertatis ut ab eis nec casalagia nec homagia peterentur nec unquam petita fuerunt ab aliquibus dicte ville tempore domini Raymondi nec tempore domini Alphonsi nec tempore domini nostri regis usque ad ista tempora.

Item de receptione monete non tenebantur dicti homines quia non sunt campsores aliqui in villa predicta et monetas recipiebant prout communiter recipiebantur in locis circumvicinis. Item de exercitu non tenebantur quia exercitus domini regis sequti fuerant homines dicte ville secundum suas facultates ad eo bene et diligenter sicut alii circumvicini eorum. De inquestis que facte erant super predictis arboribus cezis vel super rebus aliis si que essent facte inqueste, parati erant recipere jus et petunt etiam dicti homines super illis inquestis sibi jus dici, et non obstantibus prepositis, prout dixit testis qui loquitur, dixit dominus R. quod ipsi villam non exirent quousque de predictis fuisset pacificatum, nisi de licentia ipsius. Et sic in dicta villa remanserunt dicti consules et homines per octo dies et amplius et tandem transactis illis diebus, quadam die de qua non recolit nec de tempore, nisi prout supra dixit, constitutis in presentia dicti domini R. Arnaldo Lombardi, carnifice, Berengario Philipi, Bernardo de Appamiis, consulibus dicte ville, item ipso teste qui loquitur, Petro Audegerii, Viviano de na Rayna, Johanne del Casse, Petro Raymondi de Gibello, Raymundo Basterii, in predicta capella sancti Martini dixit eisdem dominus R. de Brulhiaco : Auditis vos, consules et homines de Altaripa, nos imponimus vobis summam 3000 l.t. solvendam domino regi pro casalagiis et homagiis et aliis articulis ex quibus tenemini domino regi. Qui consules et homines tacuerunt nec aliquod respnosum dederunt, prout dixit testis qui loquitur, et cum dicerent dictis consulibus et hominibus aliqui de circumstantibus ibidem, quod ipsi regraciarentur domino R. super illa summa, quia faciebat eis gratiam, dixerunt quidam ex dictis consulibus quod non tenebantur eis regraciari quia sine causa imponebat eis summam predictam.

Interrogatus si dictus dominus R. audivit verba predicta, dixit se nescire, tamen bene potuit audire quia satis alte et satis prope dicta fuerant.

Interrogatus an fuerit aliquis de dictis consulibus vel hominibus dicte ville qui dicte ordinationi domini R. reclamaret in aliquo vel contradiceret seu etiam appellaret, respondit quod non, quia non audebant reclamare vel etiam appellare, prout dixit testis qui loquitur.

Interrogatus quare faciebant conpositionem generalem consules dicti loci, dixit quod nullam fecerant conpositionem, ymmo eis fuerat inposita summa predicta, modo quo supra dictum est.

Interrogatus an aliqua violentia seu conpulsio seu metus illati fuerunt hominibus dicte ville sive super prestatione sacramenti sive super conpositione predicta si conpositio dici debeat, dixit quod non nisi eo modo quod supradictum est.

Interrogatus an universitas dicti loci sit in possessione libertatis et gaudeat statu ingenuitatis dixit quod sic, per ea que supra deposuit.

Interrogatus an dicti consules, vel aliquis nomine eorundem, allegarent coram dicto domino R. quod dictum castrum seu villa predicta pertinet immediate et pleno jure tribus militibus in articulo nominatis, ita quod dominus rex in dicta villa nichil habeat nisi ratione resorti, dixit quod sic et quod hoc allegaverant coram dicto Raymundo Durandi quando fuit in villa predicti ut dictum est et eciam coram dicto domino R. quando fuerunt Tholose.

Interrogatus si sit fama quod per violenciam fuerunt inducti ad conpositionem faciendam, dixit quod sic quia ita communiter dicitur in castro predicto.

Interrogatus super omnibus aliis et singulis in dictis articulis contentis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil scire, nisi prout supra deposuit.

IIII Petrus de Marano, qui moratur apud Altam Ripam et uxoratus ibidem, etatis quadraginta annorum et amplius, ut dixit, juratus, in presentia dominorum, die veneris post festum beati Dionisii, examinatus die lune post festum beati Martini yemalis, deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit inter Natale Domini et Carniprivium, quadam die de qua non recolit, venit Raymundus Durandi, prout dici audivit, et fecit jurare consules dicti loci quod venirent Tholosam ad faciendum conpositionem cum dominis P. et R. super questis que petebantur ab eis ratione casalagiorum, homagiorum et quorundam aliorum que in quibusdam articulis continebantur, prout audivit dici a consulibus dicte ville, et aliter nescit quia non fuit presens in loco in quo cum dicto Raymundo talia tractabantur ut dixit.

Item audivit dici a Berenguario Teysheire, consule dicti loci, et Bernardo Got, Bernardo de Caussidieras, quod Raymondus Durandi habuerat cum suis servientibus a consulibus dicti loci viginti solidos thol. pro guatgiis suis, item quod consules solverant pro expensis quas ipse fecerat in villa quatuordecim solidos thol. vel circa. Et nichil aliud scit, sicut dixit.

Interrogatus an ante conpositionem vel post, dixit quod ante conpositionem ista facta fuerunt. Et nichil aliud dixit se scire super dicto articulo.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod quadam die de qua non recolit, inter festum Natalis Domini et Carniprivium ultimo preteritum, venerunt Tholosam Bernardus Appamiis, Berengarius Philipi, Arnaldus Lombardi, carnifex, consules dicte ville, item P. Raymondi de Gibello, Vivianus de na Rayna, Petrus de Bosco, Petrus Audigerii, Raymondus Amanevi, Arnaldus Lombardi, filius d'en Azam Lombart condam, Johannes del Casse et plures alii, de quibus nomina non recolit, ut dixit, et ipse testis qui loquitur et in capella beati Martini invenerunt dominum R. de Brulhiaco et magistrum Guilhelmum de Gauderiis. Et petierunt dicti consules et ipse qui loquitur et alii homines dicte ville qui presentes erant ibidem quid petebatur ab eis ; et tunc dominus R. de Brulhiaco respondit eis quod aliqui de hominibus dicte ville tenebantur domino regi pro casalagiis, quidam alii pro homagiis et alii quia receperant monetam prohibitam et alii quia non fueranr sequti suficienter exercitum domini regis, et alii quia receperant monetam prohibitam et alii quia non fueranr sequti suficienter exercitum domini regis, et alii quia invasiones quasdam fecerant, arbores cindendo et in multis aliis excedendo secundum quod inquisitum fuerat contra eos. Et tunc Petrus Audigerii, presentibus dictis consulibus, dixit quod a tempore domine Gentilis, condam domine dicti loci pro parte tertia, nunquam casalagia vel homagia petita fuerant ab aliquibus hominibus dicte ville, quare dicebant se esse immunes ab hujusmodi casalagiis et homagiis.

De receptione monete dicebant se non teneri nisi prout et inquantum ville circumvicine super hoc tenebantur. De exercitu minus sufficienter secuto, prout eis imponebatur, dicebat eos non teneri quia ab eo suficienter sequti fuerant exercitum domini regis sicut et alii circumvicini eorum. De inquestis que facte fuerant super arboribus cezis seu super aliis invasionibus que sibi imponebantur cum esset conclusum in dictis inquestis, parati erant homines dicti loci sentenciam expectare et petebant sibi jus super hiis exhiberi, quibus allegatis nullatenus admissis dixit dominus R. quod ipse arrestabat in villa illos consules et homines dicte ville qui juraverant venire Tholosam ad componendum cum eis ut supra fuerat ordinatum.

Interrogatus si dictus testis qui loquitur fuerat arrestatus, dixit quod non, cum non esset de illis juratis.

Interrogatus quanto tempore dicti consules et homines arrestati remanserunt ibidem, dixit quod per octo dies et amplius. Interrogatus qualiter scit, dixit quia per dictos octo dies remanssit in villa predicta post dictam arrestationem cum dictis hominibus, licet arrestatus non esset.

Interrogatus utrum interfuerit dicte compositioni trium milium l.t. de qua in articulis fit mentio, dixit quod non et nichil scit de dicta compositione, nisi de auditu dici, et nichil aliud scit.

Interrogatus utrum dicta universitas sit in possessione libertatis et gaudeat statu ingenuitatis et plenaria (sic) libertatis, dixit quod sic per ea que supra deposuit.

Super fine dicti articuli per ea que predicta sunt est responsum quia dixit se non interfuisse dicte compositioni, credit tamen quod dominus rex nichil habeat in dicta villa, exceptis resorto et cavalcata pro exercitu suo.

Interrogatus utrum sit fama quod compulsi fuerunt consules et homines dicte ville ad faciendum seu tollerandum compositionem predictam, dixit quod sic.

Interrogatus qualiter scit, dixit quod generaliter ita dicunt homines ville predicte, et prout sibi videtur, ita communiter dicitur a circumvicinis eorum, et aliter nescit.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis in dictis articulis contentis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil hinc scire, nisi prout supra deposuit.

Dixit tamen quod Petrus de Lauserant, serviens, et quidam alii servientes, ejusdem consortes, habuerunt a consulibus dicte ville viginti solidos thol. pro conpulsione quam fecerunt de primo termino pecunie promisse in dicta conpositione, prout audivit dici a consulibus dicti loci. Aliter dixit se nescire.

V. Poncius Raymondi de Gibello qui moratus apud Altam Ripam, uxoratus, etatis triginta annorum et amplius, ut dixit, juratus, in presentia dominorum, die veneris post festum beati Dionisii, examinatus die martis in octabis beati Martini yemalis.

Interrogatus super primo articulo, dixit se nichil scire.

Interrogatus super secundo articulo

Interrogatus de nominibus juratorum, dixit quod Johannes de Barta, B. de Appamiis, Arnaldus Lombardi, Berengarius Textoris, consules ; item Petrus Audigerii, Johannes del Casse, Petrus de Bosco, R. Amanevi, Vivianus de na Rayna, Arnaldus Lombardi, ovelherii et

VI. Guilhelmus Audigerii, comorans et uxoratus apud Altam Ripam, etatis quinquaginta annorum vel circa, ut dixit, juratus, in presentia dominorum, die veneris post festum beati Dionisii, et examinatus die martis in octabis beati Martini yemalis,...

dixit se nichil scire.

Interrogatus super secundo articulo ...audivit dici a Petro de Gibello, a Johanne del Casse et Viviano de na Rayna et a Petro Audigerii, fratre testis qui loquitur ...

VII Vivianus de na Rayna qui moratus apud Altam Ripam uxoratus ibidem, et etatis quadraginta quinque annorum et amplius, ut dixit, juratus coram nobis Symone Suavis, cantore ecclesie Agennensis, et Johanne Antonii, legum doctore, judice ordinario Caturcensi, presentibus partibus, die mercurii post octabas beati Martini yemalis, anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo octavo, et examinatus die jovis post dictas octabas, auctoritate commissionis nobis facte cujus tenor inferius est incertus (sic), diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die sabbati, nescit tamen quo tempore nec etiam utrum ante Natale vel post sed dixit quod fuit post festum Omnium Sanctorum, ivit Raymondus Durandi cum quibusdam aliis servientibus usque ad numerum duodecim apud Altam Ripam et convocatis consulibus et quibusdam aliis hominibus dicte ville etc... qui juraverunt. Dixit quod B. de Appamiis, Johannes de Barta, Arnaldus Lombardi, carnifex, Berengarius Textoris, consules dicte ville ; item R. Amanevi, notarius, P. de Bosco, P. Audigerii notarius, R. Raymondi de Gibello et ipse qui loquitur, et Arnaldus Lombardi d'en Azam.

... qui juraverunt, excepto Raymondo Amanevi, venissent Tholose ...

... se obligarent ... quod fecerunt predicti consules tres tantummodo Ar. Lombardi, carnifex, B. de Appamiis, faber, Berengarius Textoris

VIII. Berengarius Philipi ... quinquaginta annorum et amplius .... die mercurii = et examinatus die veneris =

Item R. Basterii, P. de Bosco, R. de Gibello, P. R. de Gibello et quosdam alios de quorum nominibus non recolit usque ad numerum undecim in universo ...

Tenor vero dicte commissionis talis est :

Egidius, decanus ecclesie beati Martini Turonensis, Stephanus, archidiaconus Brugensis, clercici, ac Gaufridus de Vindocinio, miles illustris regis Francorum, ad inquirendum super mentis compositionem generalium et ad quedam alia ad senescalliam Tholosanam auctoritate regia destinati, discretis viris cantori Agennensi ac magistro Johanni Antonii, judici Caturcensi, salutem et sinceram dilectionem. Cum nos cognitionem causarum seu querelarum quas syndici ville Fanijovis ac quidam ex consulibus castri Novi de Arrio, de Altaripa et de Lauraco pro se et universitatibus dictorum locorum contra magistrum P. de Latilhiaco, canonicum Suessionensem et dominum Radulphum de Brulhiaco, militem domini nostri regis, coram nobis moverunt, et dicti P. et R. contra eosdem ad presens intendere nequeamus, pluribus aliis regiis negocii occupati, vobis examinationem testium dictorum partium qui coram nobis juraverunt tenore presentium committimus, dantes vobis nichilominus potestatem quod si alterutra partium aliquos testes producere voluerit, qui non juraverunt coram nobis quod eorum juramenta recipere et eorum depositiones audire possitis et alias probationes legitimas admittere et dictas depositiones nobis fideliter reportare vel sub sigillis vestris fideliter remittere interclusas. Datum Tholose sabbato post festum beati Martini yemalis, anno Domini MoCCo nonagesimo octavo .

IX. Johannes de Bosco, commorans et uxoratus apud Altam Ripam, etatis quadraginta annorum vel circa, juratus in presentia dominorum die veneris post festum beati Dionisii et examinatus die lune post festum beati Andree apostoli, diligenter interrogatus, deposuit ut sequitur

... Servientes habuerunt tunc pro salario suo 20 s.thol. qui traditi fuerunt Petro de Lauserunt, servienti, et quibusdam suis sociis per manus Micaelis Olerii, tunc consulis dicte ville, in ospicio Guilhelmi Basterii, presente teste qui loquitur, Arnaldo Amelii, et uxore relicta dicti Guilhelmi Basterii ...

X. Poncius Jordani, qui dixit esse de Sancta Gavella, et uxoratus ibidem, etatis 35 annorum vel circa, ut dixit, juratus in presentia dominorum die veneris post festum beati Dyonisii, examinatus die sabbati in festo beati Nicolay yemalis.

Interrogatus super primo articulo, dixit se nichil scire, nisi quod hoc audivit dici a consulibus dicte ville de Alta Rippa.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod, quadam die sabbati inter festum Natalis Domini et festum Apparitionis ultimo preteritum, prout sibi videtur, alias de die certius non recolit, vidit Raymondum Durandi et Symonetum cum pluribus aliis servientibus in villa de Sancta Gavella, et audivit dici a dicto Raymondo Durandi quod ipse cum suis servientibus ibat ad villam de Alta Ripa ad compellendum homines dicte ville pro afinancia facienda super casalagiis et homagiis in quibus tenebantur domino nostro regi, et dicebat quod omnes alii de aliis villis jam afiniaverant cum dominis P. et R. Item dixit quod in subsequenti die dominica rediit dictus Raymondus Durandi per dictam villam de Sancto Guavella cum suis servientibus et ibidem audivit dici a dicto Raymondo Durandi in domo Guilhelmi Capela de Sancta Gavella, in qua descenderant dictus Raymondus cum suis servientibus ad comedendum et bibendum, quod ipse tantum fecerat apud villam de Alta Ripa quod consules dicte ville juraverant et se venire Tholosam pro afinancia facienda ad voluntatem dominorum P. et R. super casalagiis et homagiis et aliis que petebantur ab hominibus dicte ville. Item dixit quod quadam alia die circa festum Apparitionis anno proxime preterito, de qua die certius non recolit, vidit apud Tholosam consules de Alto Ripa et quosdam alios homines de dicta villa qui dicebant se arrestatos esse in villa Tholose ex parte dominorum P. et R. pro compositione facienda, ut dicebant et faciebant malum vultum et tristem et dicebant : Mortui sumus, mortui sumus, et nullo modo possemus solvere illud quod ipsi domini petunt a nobis, quia petunt 6 milia librarum turonensium.

Interrogatus si vidit eos arrestari, dixit quod non.

Interrogatus si interfuit compositioni, dixit quod non, sed audivi dici postmodum a dictis consulibus quod ipsi composuerant malo ville suo cum dictis dominis ad summam trium milium l.t., aliter tamen nescit.

Interrogatus an universitas dicte ville de Alta Ripa sit in possessione libertatis et gaudeat statu ingenuitatis, dixit quod sic.

Interrogatus qualiter scit, dixit quia ipse qui loquitur quando fuit locum tenens bajuli de Sancta Gavella, et colligebat redditus dicte baylivie et sepe habebat facere in villa de Altaripa, et nunquam vidit vel scivit quod aliquis de dicta villa de Altaripa esset questabilis seu talliabilis. Dixit etiam se credere quod non sit aliquis in villa Alte Ripe qui teneatur domino regi pro casalagiis vel homagiis, vel quacumque alia servitute.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis et sibi expositis diligenter, dixit se nichil scire nisi prout supra deposuit.

Comment citer cette notice

Elisabeth Lalou, Xavier Hélary. "Enquête sur Raoul de Breuilly et Pierre de Latilly (09) (Archives nationales, J 1033, n°9)", dans Enquêtes menées sous les derniers capétiens, Elisabeth Lalou, Christophe Jacobs, éds, Paris : Centre de ressources numériques TELMA, 2007. (Ædilis, Publications scientifiques, 4). [En ligne] http://www.cn-telma.fr/enquetes/enquete92/ .

Mentions légales | Colophon | Contacts | Haut de page