[1]

Ipsi sunt testes producti per consules de Lauraco contra dominos Petrum de Latilhiaco, Radulphum de Brulhiaco, jurati in presentia dominorum, anno Domini M^oCC^oLXXXX^o octavo, examinati per magistros Symonem Suavis, cantorem ecclesie Agennensis, et Johannem Antonii, legum doctorem, judicem ordinarium Caturcensem, diligenter interrogati ut sequitur super articulis qui secuntur.

Intendunt probare consules de Lauraco contra magistrum Petrum de Latilhiaco et dominum Radulphum de Brulhiaco quod ipsi Petrus et Radulphus a nonnullis ex ipsis consulibus, seu ab eorum aliquibus predecessoribus et a multis dicte universitatis hominibus, per clericos seu servientes suos vel alios immoderatas exactiones et indebitas extorsserunt usque ad summam 30 l.t.

Item quod aliquos ex ipsis consulibus sive eorum predecessoribus vel hominibus per incarcerationem personarum seu arrestationem seu bonorum suorum captionem aut per potenciam sine ratione officii publici, seu per probabilem metum vel alias illicite per se vel per alios ad faciendum conpositionem seu afinationem indebitam, inefficacem seu intollerabilem 3000 l.t. super casaligiis seu aliis articulis induxerunt seu etiam compulerunt.

Item quod ipsos consules, predecessores et homines, bona eorum capiendo, devastando, et domorum hostia claudendo et frangendo, et bonna apponenda, indebite et injuste et alias aggraverunt usque ad summam 150 l.t., licet ipsa universitas esset in possessione libertatis plenaria et gauderet statu ingenuitatis et plenarie libertatis.

I Guilhelmus de Bosco, procurator condam presentis negocii, ut dixit, in curia domini regis Parisius, comorans et uxoratus apud Lauracum, etatis 26 annorum, ut dicebat, juratus coram dominis die mercurii ante festum beati Dionisii, examinatus die mercurii post octabas beati Martini yemalis, diligenter interrogatus, deposuit ut sequitur :

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die de qua non recolit nec de tempore, nisi quod fuit ante Natale Domini, anno proxime preterito, prout sibi videtur, ivit Raimundus Durandi apud villam de Lauraco cum viginti quinque servientibus, quadam die martis, et fecit dictus Raimundus Durandi congregari in domo Arnelde, relicte Arnaldi Vasconis, consules dicte ville, videlicet Bernardum de Villanova, Bernardum Brezeit, Guillelmum Fabri, Bernardum Ademarii et plures alios homines dicte ville usque ad numerum sexaginta vel amplius et eisdem exposuit quod ipse venerat ibi cum suis servientibus ad levandum questas quibusdam hominibus dicte ville inpositas pro casalagiis et homagiis et receptione monete prohibite, et pro exercitu domini regis non sequto et pro quibusdam inquestis que pendebant in villa predicta contra quosdam particulares homines dicte ville. Qui consules responderunt, prout dixit testis qui loquitur, quod si essent aliqui in villa predicta qui occasione homagiorum vel casalagiorum vel aliis causis predictis tenerentur domino regi, quod ipsos tantum modo pignoraret et alios in pace dimitteret. Qui dictus Raimundus respondit quod nonobstantibus precipiebat eis quod ipsi irent in castrum domini regis dicte ville in arresto vel quod jurarent ei quod ipsi intrarent Tholosam ad pacificandum seu componendum cum dominis Petro et Radulpho super predictis que petebantur ab eis, quod cum dicti consules et homines facere recusarent, ipsos arrestavit ibidem, et eis sic retentis misit servientes suos per villam predictam ut aliquos homines de dicta villa pignorarent. Qui dicti servientes dictis consulibus et hominibus adhuc in arresto retentis, adportaverant dicto Raimundo Durandi claves plurium domorum usque ad sexaginta vel amplius et expulisse de dictis domibus gentes in eis comorantes se dicebant. Qui consules et homines arrestati, ex predictis perterriti, finaliter juraverunt dicto Raimundo Durandi quod ipse venirent Tholosam ad pacificandum cum dominis supradictis. Interrogatus de nominibus juratorum dixit quod prenominati consules et supradicti homines usque ad numerum sexaginta et amplius de quibus supra dixerat. Item dixit super hiis que in dicto articulo continentur quod de dictis triginta l.t. nichil habuerunt dicti domini Petrus et Radulphus, sed dictus Raimundus Durandi pro se et suis servientibus habuerat vel ejus servientes, a quibusdam hominibus dicte ville, pro predictis pignorationibus, 50 s.thol., quos levavit Galhardus Sa Vaur, serviens domini regis in villa predicta, qui serviens levabat a quolibet ospicio illorum qui juraverant 5 d.thol. et eos tradebat Guilhelmo de Cambo, servienti de societate dicti Raimundi Durandi. Interrogatus qualiter scit, respondit quia vidit dictos 5 d., qui percipiebantur ab omnibus illorum qui juraverant, levari per dictum Gualhardum a domibus quorundam vicinorum suorum, videlicet a domo Petri Pistoris et Pauli Sautaval et Bernardi Pastoris, Bernardi de Bosco, Raimunde Calvete, Petri Terssa et dicte Calzone, Germani de Corberia, Guilhelme Roquona, Guilhelmi Fabri, Bernardi de Villanova, Arnaldi Pastoris, Guilhelme Faura. De pluribus dixit se non recordari. Aliter dixit se nescire predicta nisi quia ita dicebatur. Item dixit se nescire quod predicti servientes vel alii nomine eorum aliquid aliud habuissent ab hominibus dicte ville antequam fieret compositio de qua hic agitur preter quoddam prandium quod fecerunt dictis servientibus consules dicte ville, quod constitit 30 s.thol. et 3 d., sicut audivit dici a dictis consulibus, aliter nescit ; et de tanto computaverunt predicti consules cum hominibus dicte ville, presente teste qui loquitur, prout dixit.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod post modum predicti consules et homines qui juraverant intrare Tholosam venerunt ibidem cum quibusdam aliis hominibus dicte ville non juratis, de quo numero testis qui loquitur fuit unus, sicut dixit, et invenerunt in capellam Beati Martini juxta aulam domini regis Tholose dominos Petrum et Radulphum cum magistro Guilhelmo de Gauderiis et eis dixerunt : Domini, Raimundus Durandi fecit nos jurare quod veniremus Tholosam loquturi vobiscum. Estne hoc factum de vestro mandato ? Qui domini responderunt quod sic. Et tunc dixerunt consules : Et quid vultis nobis dicere ? Qui domini responderunt quod multi erant in villa predicta de Lauraco qui tenebantur domino regi pro casalagiis, multi pro homagiis, multi pro receptione monete prohibite, multi pro exercitu domini regis minus sufficienter secuto, ex quibus causis volumus quod nobiscum componatis et faciatis afinanciam super predictis. Qui consules responderunt quod non tenebantur nec erat intentionis eorum facere aliquam compositionem cum eis et si aliqui de dicta villa tenerentur domino regi ex aliqua de causis predictis, quod ab eis tantum modo exigeretur illud in quo tenerentur, quibus non obstantibus. Dixerunt eis predicti domini Petrus et Radulphus et Guilhelmus de Gauderiis quod illi qui juraverant venire Tholosam tractaturi cum eis super hiis que petebantur ab hominibus dicte ville remanerent in villa Tholose et inde non exirent suis pedibus vel alienis quousque conposuissent cum eis.

Interrogatus si dicti domini Petrus et Radulphus arrestaverunt tantummodo illos qui tenebantur de casalagiis vel homagiis vel generaliter, nulla facta mentione de casalagiis vel homagiis seu aliis articulis, arrestaverunt omnes juratos de predicta villa, dixit quod generaliter et indistincte, nulla facta mentione de contentis quibuscumque articulis predictos juratos arrestaverant modo quo supra dictum est.

Interrogatus de loco, dixit quod in predicta capella.

Interrogatus de tempore, dixit quod infra festum beati Micaelis et Natalis Domini proximo preteritum ; aliter de certa die vel septimana, vel mense non recolit.

Interrogatus de presentibus, dixit quod dicti domini Petrus et Radulphus, magister Guilhelmus de Gauderiis, Raimundus Durandi, Symonetus de Pishalo et quidam consules de Fano Jovis, quorum nomina dixit se ignorare, et predicti consules et homines de Lauraco et ipse testis qui loquitur.

Item dixit quod cum predicti consules et homines de Lauraco ita remansissent arrestati Tholose per quatuor dies, post multos tractatus habitos super financia facienda, finaliter conpulsi modo quo dictum est, sicut dixit testis qui loquitur, finaverunt seu conposuerunt cum dictis dominis Petro et Radulpho ad 3000 l.t. et dictam summam promiserunt nomine ville predicte se soluturos domino regi.

Interrogatus si in dicta compositione facienda aloquis predictorum consu lum vel hominum reclavit in aliquo vel contradixit conpositioni predicte seu etiam appellavit, dixit quod non quia non erant ausi, sed bene dicebant quod se invitis et malis gracibus suis faciebant conpositionem predictam et erant aliqui de dictis consulibus et hominibus qui pre tristicia, dolore lacrimabantur dum fieret conpositio supradicta. Interrogatus an ipse lacrimaretur, dixit quod non. Interrogatus de nominibus dictorum lacrimancium, dixit quod Bernardus de Villanova et Bernardus Brezeit, consules de Lauraco et Girmanus Tardivi.

Interrogatus de loco ubi facta fuit dicta conpositio, dixit quod in dicta capella.

Interrogatus de tempore, dixit ut supra.

Interrogatus de presentibus, dixit ut supra, exepto Symoneto de Pishalo.

Item dixit quod eadem die, ante horam prandii, juraverunt predicti consules et omnes alii homines dicte ville, quilibet eorum singulariter se soluturos pecuniam promissam in dicta conpositione, seque non venire contra dictam conpositionem in futuro, et dicta sacramenta recepit a dictis consulibus et hominibus Raimundus Durandi in camera que est in capite aule nove domini regis Tholose et super hiis debuit dictus Raimundus Durandi facere publicum instrumentum. Quibus factis data fuit eis licentia recedendi. Dixit que quod quasi per quindecim dies ivit Raimundus Durandi et Symonetus cum pluribus aliis servientibus ad villam de Lauraco quadam die dominica de qua certius non recolit, nisi quod erat dominica, et fecit congregari omnes seu majorem partem hominum dicte ville in aula domini regis de Lauraco, et fuerunt ibi dicti homines usque ad numerum ducentorum, et eos in dicta aula arrestavit, prohibens eis sub pena corporum et bonorum ne inde exirent quousque ratificassent et se obliguassent et incartassent ad servandum conpositionem predictam, et hoc etiam non obstante quod essent arrestati in aula predicta, misit dominus Raimundus Durandi servientes suos in domibus dictorum hominum. Qui dicti servientes expulerunt de dictis domibus uxores et familias hominum predictorum.

Interrogatus qualiter scit quod dicte mulieres et familie expellerentur a suis domibus, dixit quia tam ipse quam alii homines dicte ville hoc videbant et videre poterant per fenestras aule predicte in qua erant arrestati et audiebant uxores suas et familias que clamabant eis et conquerebantur se esse degectas et expulsas a domibus eorundem, prout dixit testis qui loquitur se vidisse et audivisse, et occasione conpulsionis et violenciarum predictarum, homines dicte ville arrestati in aula predicta obliguaverant se pro conpositione predicta tenenda et servanda inviolabiliter in futurum, et super hoc sua prestiterunt sacramenta, tactis sacrosanctis evangeliis, que sacramenta recipiebat dictus Raimundus Durandi in ostio aule predicte ab unoquoque illorum, secundum quod quilibet eorum exibat de aula predicta, de quibus obliguationibus et sacramentis inquisita fuerunt instrumenta per Petrum Dudeti et Raimundum Vita , notarios. Interrogatus an sciat quod aliqua conpulsio vel violentia facta fuerit hominibus supradictis preter illa de quibus supra deposuit, dixit quod non.

Item dixit quod post facta predicta, quasi per mensem, venit iterum dictus Raimundus ad villam predictam ut incartarent se homines et consules dicti loci dicto Raimundo et Symoneto pro tribus turonensibus que debebantur eis dari secundum ordinationem dominorum Petri et Radulphi, prout dicebant dicti Raimundus Durandi et Symonetus, pro qualibet libra in conpositione contenta, quam incartationem fecerunt dicti consules et homines et tunc habuerunt dicti servientes a consulibus dicte ville 50 s.thol. preter id quod continebatur in incartatione predicta, ut audivit dici et conputari a consulibus dicte ville, et aliter nescit.

Item dixit quod ratione incartationis predicte habuerunt dicti Raimundus Durandi et Symonetus post modum 37 l. cum dimidia tur., ut audivit dici a Bernardo de Villanova et Poncio Tardivi, qui dictam pecuniam dicebant se solvisse dicto Raimundo Durandi et Raimundo Grossi de Avinione.

Interrogatus super tertio et ultimo articulo, dixit quod secundum extimationem suam dicti homines dicte ville dampnificati fuerunt in eo quod habuerunt servientes qui missi fuerunt ad compellendum homines dicte ville pro solutione pecunie debite pro primo termino conpositionis, et in eo quod homines dicte ville cessaverunt a suis operibus ex causis superius expressatis et occasione bannorum appositorum et hostium clausorum et in aliis dampnis usque ad summam centum l.t. et amplius. Interrogatus super omnibus aliis et singulis in dictis articulis contentis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil aliud scire quod supra deposuit.

II Bernardus de Bosco, clericus et notarius, comorans et uxoratus apud Lauracum, etatis 40 annorum vel circa, ut dixit, juratus in presentia partium coram dominis, die mercurii ante festum Beati Dionisii, examinatus die veneris post octabas Beati Martini hyemalis, interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die martis inter festum Beati Micaelis et festum Beati Martini anno proxime preterito, ivit Raimundus Durandi apud villam de Lauraco cum viginti servientibus vel pluribus ad pignorandum homines de Lauraco quibus queste fuerant inposite tanquam hominibus domini regis, ut dicebat dictus Raimundus, quorum hominum nomina deferebat in quodam rotulo, ut dicebat, et dictos homines faciebat pignorari per dictos servientes ita quod, ubi reperiebant pignora illa, capiebant, ubi non inveniebant, claudebant hostia domorum et claves deferebant ad dictum Raimundum, et in crastina die qua sic fecerat dictos homines pignorari, venerunt Bernardus de Villanova, Bernardus Brezeti, Guilhelmus Fabri Cotelerii et Bernardus Ademarii, consules dicte ville, ad domum Arnalde, uxoris condam Arnaldi Vasconis, in qua ospitatus erat dictus Raimundus Durandi, et cum dicti consules eidem dicerent :1 Domine, non faciatis , dixit dictus Raimundus Durandi quod ymmo faceret quia de hoc habebat mandatum a dominis Petro et Radulpho et tunc etiam dictos consules arrestavit in domo predicta hac de causa, ut ipse dicebat, quia fecerant absentare homines dicte ville quos pignorare volebat, et tunc venerunt plures alii boni homines dicte ville usque ad numerum decem et rogaverunt ipsum Raimundum ut dictos consules dimiteret ab arresto et quod cessaret a pignoratione hujusmodi, quod noluit facere dictus Raimundus, quousque predicti consules et homines quidam alii de villa predicta, usque ad numerum sexaginta in universo, et ipse testis qui loquitur, prout dixit, juravissent ad sacrosancta Dei evangelia quod ipsi intrarent Tholosam ad pacificandum et conponendum cum dominis Petro et Radulpho super hiis que petebantur ab hominibus dicte ville.

Item dixit quod cum quidam de dicta villa qui vocatur Bernardus Companh non vellet venire ad jurandum, adductus fuit vinctus cum ictibus palmarum per duos servientes ad domum dicti Raimundi Durandi et ibidem ita compulsus juravit se venturum Tholosam cum aliis supradictis. Quibus factis, consules dicti loci dederunt dicto Raimundo 50 s.thol., prout audivit dici ipse qui loquitur a dictis consulibus, preter illud quod predicti servientes habuerant ab hominibus dicte ville in quorum domibus pignoraverant, videlicet ab uno quinque denarios, ab alio sex et ab alio quatuor, secundum prioritatem et posterioritatem et magis et minus. Nam qui priores jurabant minus solvebant, ita quod summa dicte pecunie sic collecte potuit ascendere ad summam aliorum quinquaginta solidorum vel circa, prout sibi videtur, et se vidit sic fieri, prout dixit.

Interrogatus de presentibus quando dicti consules ita fuerunt arrestati in domo predicta, dixit quod Bernardus Auriolii et Bertrandus, ejus frater, et Germanus Tardivi, et ipsi testis qui loquitur et predicti consules et plures alii de quorum nominibus dixit se non recordari. Item dixit quod homines dicte ville fuerunt dampnificati occasione dictorum pignorationum et propter amissionem operarum suarum quibus tunc vacare non poterant nec audebant, sicut dixit testis qui loquitur, usque ad summam 30 l.t., computatis in dicta summa 100 s.thol. de quibus supra dictum est, de quibus dampnis quantum ad extimationem non est certus, sed sibi videtur quod in tantum bene potuerunt esse dampnificati.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod cum predicti consules et homines, jurati, de quibus supradictum est, venissent Tholosam occasione predicta et per quatuor dies vel quinque tractassent de conpositione et eciam quando petiissent a magistro Guilhelmo de Gauderiis quod ipse permitteret quosdam pauperes homines dicte ville, qui venerant occasione prestiti juramenti et virtute illius non audebant recedere, abire a dicta villa Tholose ad dictam villam de Lauraco pro suis negociis faciendis, et quia non habebant hic quid comederent, quod tamen inpetrare non potuerunt, ymmo dicebantur eis quod omnes remanerent. Item cum in rotulo dicti Raimundi Durandi continerentur nomina sexaginta hominum vel amplius a quibus queste petebantur ratione casalagiorum vel homagiorum, dixerunt dicti consules quod in dicta villa non erant tot homines qui de casalagiis vel homagiis tenerentur, ymmo non erant in dicta villa qui de predictis tenerentur, nisi quinque vel sex. Quibus dixit dictus magister Guilhelmus quod ymmo, ultra numerum hominum in dicto rotulo contentorum, reperirentur alii sexaginta homines vel amplius in dicta villa qui de talibus tenebantur et tandem, quadam die de qua non recolit, sed fuit tempore de quo supra dixit, venerunt dicti consules et homines in capellam Beati Martini ad tractandum de compositione facienda, quibus dixit dictus magister Guilhelmus de Gauderiis, cum nollent dare summam que petebatur ab eis, videlicet primo 5000 et postmodum 4000 librarum, quod nisi presenti die conponerent, quod costaret eis in crastino 500 l.t. in aucmentum summe que petebatur ab eis. Quo audito, dicti consules perterriti finaliter conposuerunt cum domino Radulpho et magistro Guilhelmo de Gauderiis ad summam predictam 3000 l.t. Quam summam ab eis petitam et a partibus concordatam dicti consules promiserunt se soluturos terminis in conpositione contentis.

Interrogatus de tempore et loco, dixit ut supra.

Interrogatus de presentibus quando facta fuit dicta conpositio, dixit quod predicti consules et ipse testis qui loquitur, Bernardus et Bertrandus Aurioli, fratres, Germanus Tardivi, Guilhelmus Fabri, clericus, Petrus Pastoris, de Lauraco, et dictus dominus Radulphus de Brulhiaco et Guilhelmus de Gauderiis, Raimundus Vita, qui scripsit conpositionem predictam presentibus dictis consulibus, Raimundus Durandi et plures alii de quorum nominibus non recolit.

Interrogatus si tunc temporis aliquis dictorum consulum vel hominum reclavit in aliquo vel contradixit conpositioni predicte vel etiam appellavit, dixit quod non quia non audebant, prout dixit testis qui loquitur.

Interrogatus si sciat quod aliqua conpulsio seu violencia alio modo quam supradictum et illate fuerunt consulibus vel hominibus dicte ville ad faciendam conpositionem generalem, dixit quod non.

Interrogatus cum ab aliquibus personis singulariter peterentur queste, ratione homagiorum vel casalagiorum, et non generaliter ab omnibus, quare ero (sic) fecerunt conpositionem generalem pro omnibus dicte comunitatis, dixit, ut supra dictum est, quia multo plures alii homines conditionis reperirentur in villa predicta, prout minabatur eis magister Guilhelmus de Gauderiis et ut essent immunes generaliter ab hiis que petebantur ab eis ratione feudorum militariorum, ratione monete prohibite, ratione exercitus minus suficienter sequti, ut dicebatur.

Interrogatus super tercio articulo, dixit quod homines dicte ville agravati fuerunt usque ad summam in dicto articulo contentam.

Interrogatus qualiter scit, dixit quia in dicta villa Tholose, tractando de conpositione predicta, remanserunt arrestati Tholose occasione sacramenti sui, per quatuor vel per quinque dies, usque ad numerum sexaginta hominum cum expensis ville de Lauraco, nescit tamen quantum expendere potuerunt. Item quia Raimundus Durandi post factam compositionem habuit 37 l. cum dimidia t. a consulibus dicte ville, quas dicebat sibi deberi per ordinationem dominorum Petri et Radulphi quia ordinaverant, ut dicebat quod pro qualibet libra in conpositione contenta solverentur dicto Raimundo tres d.t.

Interrogatus qua ratione debebat dictus Raimundus habere dictos tres turonenses, dixit quod ratione sue excequtorie.

Interrogatus qualiter scit quod dictus Raimundus Durandi habuisset predictas 37 libras cum dimidia, dixit quia sic audivit dici a consulibus qui nunc sunt et quia dixit se vidisse cartam in qua se obligaverant prius dicti consules ad summam predictam, quam cartam dicti consules recuperaverant. Item dixit quod dicte 37 libras cum dimidia constant pro usuris per annum 15 l.t., prout tradunt in suis computis dicti consules hominibus dicte ville. Item dixit quod quidam servientes qui missi fuerunt post dictam compositionem ad villam predictam ad pignorandum pro defectu solutionis pecunie debite pro primo termino. Item quidam alii qui missi fuerunt ibidem ad conpellendum dictos homines pro solvendo Raimundo Durandi illos tres denarios pro qualibet libra in conpositione contenta, habuerant in universo per diversas partes usque ad summam 12 l.t. prout audivit dici et conputari a consulibus supradictis. Item quia quidam consul et quidam alii tres homines de dicta villa pro deffectu solutionis illium trium tur. de quibus dictum est, ducti fuerunt apud Avinionem et fuerunt ibi quasi per quatuor dies circa cum expensis ville predicte, quas expensas et solutiones pecuniarum et dampna inde secutorum extimat ad summam in dicto articulo contentam.

Interrogatus super fine dicti articuli, dixit quod, exceptis quinque vel sex hominibus dicte ville qui questas solvere consuerunt, homines dicte ville sunt in possessione libertatis.

Interrogatus qualiter scit dixit quia nunquam vidit vel audivit quod aliquis alius de dicta villa questaretur.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis in dictis articulis contentis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil aliud scire nisi prout supra deposuit.

III Bernardus Brezeti, commorans et uxoratus apud Lauracum, carpentarius, etatis sexaginta annorum vel circa, ut dixit, juratus coram dominis presentibus partibus die mercurii ante festum Beati Dionisii, examinatus die sabbati post octabas Beati Martini yemalis, diligenter interrogatus, deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die martis, de qua pro certo non recolit, sed fuit inter festum Beati Micaelis et festum Omnium Sanctorum, venerunt Raimundus Durandi et Symonetus apud villam de Lauraco cum quibusdam aliis servientibus, usque ad numerum inter viginti et viginti quinque, ad pignorandum quosdam homines dicte ville pro questio eisdem inpositis, ut dicebant dicti servientes. Qui dictus Raimundus Durandi mandavit consules dicte ville et predictos homines quibus queste dicebantur esse inposite, et faciebat pignorari illos qui venire nolebant, et hostia eorum claudi et claves sibi adportari, et cum venissent dicti consules et quidam alii hominum dicte ville usque ad numerum quinquaginta, inter quos erat testis qui loquitur, prout dixit coram predictis Raimundo et Simoneto, in domo Arnalde, relicte Arnaldi Vasconis, quesiverunt dicti consules et homines quare eos mandaverat et quare faciebat pignorari homines dicte ville. Qui respondit eis quod ipse venerat ad faciendum financiam cum hominibus dicte ville pro casalagiis et homagiis, pro receptione monete prohibite, pro exercitu non sequto, pro feudis militaribus. Qui consules et homines responderunt quod ad ista non tenebantur, quia non erant in dicta villa nisi quatuor vel quinque homines qui ad casalagia tenerentur, et super aliis que petebantur ab eis dicebant se esse inculpabiles. Quibus non obstantibus dixit dictus Raimundus quod ipse faceret eos pignorari pro causis predictis, nisi finarent cum eo vel nisi irent Tholosam pacificaturi super predictis cum dominis Petro et Radulpho. Et finaliter, post plura verba super hiis habita, dicti consules et homines, ut dictus Raimundus desisteret ab illa conpulsione facienda, juraverunt dicto Raimundo ad sacrosancta Dei evangelia quod ipsi irent Tholosam ad pacificandum cum dictis dominis, et quod inde non exirent quousque pacificassent cum eis. Quo juramento prestito, dictus Raimundus fecit pignora capta restitui et destitit a dicta conpulsione facienda. Et tunc temporis dicti consules fecerunt dari et solvi dicto Raimundo 50 s.thol., prout audivit dici testis qui loquitur, a dictis consulibus, sed non interfuit solutioni, ut dixit. Item habuerunt servientes pro pignorationibus quas fecerant cum restituerentur claves domorum vel alia pignora ab uno hospicio quatuor denarios, ab alio sex, secundum plus et minus, que collecta potuit ascendere usque ad summam 28 vel 30 s.thol., prout sibi videtur, quia dictam pecuniam non computavit, sed vidit eam colligi, modo quo supra dixit, ab aliquibus hominibus dicte ville et ipsemet testis qui loquitur solvit dictis collectoribus, videlicet Guilhelmo del Camba et Gualhardo Sa vaur, servientibus, 10 d.thol. pro se et pro quodam genero suo qui morabatur cum ipso et predicta fuerunt ante factam compositionem.

Interrogatus super secundo articulo dixit quod quasi per octo dies post prestationem dictorum sacramentorum dicti consules et homines venerunt Tholosam et ipse testis qui loquitur et fuerunt usque ad numerum sexaginta in universo et dum essent Tholose dicti consules iverunt ad magistrum Guilhelmum de Gauderiis et rogaverunt ipsum ut dimitteret abire dictos homines pauperes qui ibi erant, et ipsi consules et quidam alii remanerent. Qui dictus magister Guillelmus dixit quod nullus recederet, ymmo mittetur prius pro aliis querendis in dicta villa nisi componerent cum dominis Petro et Radulpho, prout hec audivi dici a dictis consulibus, quia non interfuit verbis predictis, et cum stetissent in villa per quatuor vel quinque dies, tandem venerunt in capellam Beati Martini juxta aulam domini regis Tholose, coram dominis Petro et Radulpho, et conposuerunt.

Interrogatus de presentibus, dixit quod dicti consules et homines et ipse testis qui loquitur et domini Petrus et Radulphus predicti, magister Guillelmus de Gauderiis, Raimundus Durandi, Symonetus de Pishalop et Raimundus Vita, notarius qui inquisivit cartam conpositionis predicte ibidem, presentibus consulibus et hominibus suprascriptis.

Interrogatus si aliqua violencia illata fuit consulibus vel hominibus supradictis pro dicta conpositione facienda vel alio modo quo supra deposuerit, dixit quod non.

Interrogatus de loco et tempore, dixit ut supra.

Item dixit quod illa eadem die, statim facta conpositione, duxit eos dictus Raymundus Durandi ad cameram que est in capite dicte aule et ibidem a dictis consulibus et hominibus recepit juramentum seu inquisivit de solvenda pecunia in dicta conposition contenta et eos fecit jurare quod dictam conpositionem servarent et contra non venirent in aliquo, invitis tamen dictis consulibus et hominibus, prout dixit testis qui loquitur.

Interrogatus qualiter scit quod inviti predictam summam solvere promiserint et juraverint non contra venire, respondit quod dictus Raimundus Durandi precepit eis, per sacramentum quod fecerant, quod ipsi non recederent quousque promisissent solvere dictam pecuniam et jurassent non contra venire. Aliter autem non fuerunt conpulsi ad faciendum predicta, ut dixit.

Item dixit testis qui loquitur quod, prestitis sacramentis, prout supra dictum est, cum quidam eorum inter se dicerent quod ipsi male fecerant et quod alii homines dicte ville non consentirent dicte conpositioni nec se obliguarent ad solvendum summam predictam, dixit eis Raymundus Durandi quod ymmo facerent quia ipse iret ad villam predictam et alios homines dicte ville conpelleret, vellent nollent, ad obliguandum se nomine dicte conpositionis, sicut se obligaverant dicti homines et consules ibidem presentes.

Item dixit quod quadam die dominica post factam conpositionem predictam, quasi per octo dies post, sed de certa dominica non recolit, ivit Raimundus Durandi ad villam predictam cum quibusdam servientibus et fecit clamare per preconem publicum in villa predicta quod omnes homines dicte ville, a duodecim annis supra, essent statim post prandium in aula domini regis ville predicte.

Item dixit quod illa die ante prandium fecerat dictus Raymundus Durandi duci in castrum domini regis in arresto Jacobum Cuppa et ejus hostium claudi fecerat cum uno ferro equi et ejus familiam de dicta domo expuli fecerat, eo quod nolebat consentire conpositioni predicte, et cum dicti homines dicte ville post prandium intrassent aulam domini regis ut preconizatum eis fuerat, dictus Raymundus Durandi eos posuit in arresto quousque se obliguassent ad solutionem pecunie in conpositione promisse et jurassent se non venire contra dictam conpositionem. Et cum essent in predicto arresto predicti homines, servientes dicti Raymundi Durandi, ibant per villam et expellebant uxores et familias de domibus suis et hostiae claudebant, sicut dixit testis qui loquitur.

Interrogatus qualiter hoc scit, dixit quia sic vidit et audivit et quod dicte uxores et familie veniebant subtus fenestras aule predicte, conquerentes se esse expulsas de suis domibus, et interrogantes a suis maritis et dominis quicquid facerent et quo irent et ubi jacerent et post multa verba tandem dicti homines arrestati se concesserunt conpositioni predicte, nocte tamen prius adveniente et juraverunt, tactis sacrosanctis evangeliis se non venire contra dictam conpositionem, quorum hominum sacramenta dictus Raimundus recipiebat in ostio aule predicte singulariter secundum quod unus post alium recessit ab aula predicta, et de hoc facta fuerunt, ut credit, publica instrumenta. Et in crastinum dicte diei dictus Raymundus Durandi ivit in pluribus domibus dicte ville hostiatim et faciebat scribi omnia nomina omnium illorum qui erant de dictis domibus, cujuscumque sexus et cujuscumque status existerent et dicebat2 dictus Raymundus quod si esset aliquis infans qui non esset baptizatus, faceret dari vel ipse daret nomen ei, ut nomen illius posset scribi, et in aliis partibus dicte ville miserat quosdam notarios ad scribendum omnia nomina habitancium in dictis domibus prout supra. Dixit etiam testis qui loquitur quod ipse Raymundus fuit in domo ipsius qui loquitur ad scribendum predicta nomina, et ab eo audivit dici illa verba que supra dixit.

Interrogatus super tertio articulo, dixit quod audivit dici a dictis consulibus dicte ville quod illa eadem die qua scripta fuerunt omnia nomina omnium habitatorum dicte ville, dictus Raymundus invitavit consules ad prandium secum, cum expensis tamen dictorum consulum sive ville, pro quo prandio dicebant se so[l]visse dicti consules 33 s. 3 d.thol. Item dixit quod cum Raymundo Durandi deberentur 37 l. cum dimidia t. secundum ordinationem dominorum Petri et Radulphi, ut dicebat dictus Raymundus, que ordinatio erat quod, pro qualibet libra pecunie in conpositione contente, perciperet dictus Raymundus tres d.t., cum dicta pecunia non esset soluta dicto Raymundo, misit ibidem quosdam servientes pro defectu solutionis dicte pecunie, qui dicti servientes quatuor homines dicte ville, scilicet duos consules et duos alios qui anno precedenti consules fuerant duxerunt in arresto apud Avinionem et ibi steterunt per tres dies, inter quos quatuor erat unus ipse testis qui loquitur, prout dixit.

Item dixit quod predicti consules incartaverunt se ad summam quinquaginta duarum libris cum dimidia tur. cum quodam feneratore de Tholosa pro dictis 37 libris cum dimidia tur., quos solverant dicto Raymundo pro illis tribus denariis de quibus supra facta est mentio, ut audivit dici a dictis consulibus, aliter nescit.

Item dixit testis qui loquitur quod cum consules dicte ville non solvissent pecuniam debitam pro primo termino dicte conpositionis, missi fuerunt quidam servientes ad villam predictam ad conpellendum homines dicte ville pro dicta solutione facienda, qui servientes, hostia claudendo et frangendo, banna apponendo, homines arrestando, bona eorum capiendo, dederunt multa dampna hominibus dicte ville, que dampna estimare nescit pro certo, que dampna predicta cum pecunia quam tunc habuerunt dicti servientes et cum omnibus aliis supra in sua depositione presentis articuli conprehensis extimat ad 150 l.t., prout in dicto articulo continetur, et ita audivit extimari per consules dicte ville.

Interrogatus super fine dicti articuli, dixit universitatem dicte ville esse in possessione libertatis eo quia nunquam vidit quod homines dicte ville talliarentur ad questas, exceptis quinque ospiciis dicte ville vel circa.

Interrogatus de nominibus illorum quinque ospiciorum, dixit quod hospicia illorum qui sunt de genere Arnaldorum et de aliis nichil scit.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis in dictis articulis contentis et sibi expositis diligenter, dixit se nichil aliud scire nisi prout supra deposuit.

IV Jacobus Cuppe, laycus, qui moratur apud Lauracum et uxoratus ibidem, etatis 40 annorum vel circa, ut dixit juratus, coram dominis, partibus presentibus, die mercurii ante festum beati Dionisii et examinatus die sabbati post octabas beati Martini yemalis, diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die martis inter festum beati Micaelis et festum beati Martini yemalis, anno proxime preterito, venit apud villam de Lauraco Raimundus Durandi cum Symoneto et quibusdam aliis servientibus usque ad numerum viginti vel circa et ibidem mandavit dictus Raymundus pro consulibus dicte ville et eisdem exposuit in domo Arnalde, relicte Arnaldi Vasconis, quod, de mandato dominorum Petri et Raimundi ad dictum locum venerat causa conpellendi homines dicte ville ad solvendum questas eisdem inpositas. Dixit etiam testis qui loquitur quod per villam faciebat pignorare dictos homines per servientes suos et quod dicti servientes claves domorum dictorum hominum quibus queste erant inposite adportaverunt dicto Raimundo Durandi usque ad numerum viginti vel circa. Et tunc venerunt coram predicto R. quidam alii homines dicte ville et cum dictis consulibus rogaverunt dictum R. ut cessaret a conpulsio[ne] predicta, qui respondit quod non cessaret nisi jurarent quod ipsi venirent Tholosam pacificaturi cum dominis Petro et Raimundo, vel satisfacturi de questis inpositis hominibus dicte ville et quod inde non exirent quousque fecissent voluntatem dictorum dominorum vel satisfecissent de questis quod sacramentum prestiterunt consules supradicti et quidam alii homines dicte ville. Dixit tamen quod non interfuit juramento.

Item dixit se vidisse quod servientes qui pignorabant in villa predicta a predictis pignoratis recipiebant pecuniam, ab uno quatuor denarios thol., ab alio quinque et ab alio sex et sic de aliis secundum magis et minus, quam pecuniam colligebat Galhardus Savaur et in quadam siroteca ponebat, et dixit se vidisse dictam pecuniam colligi a decem vel a duodecim hominibus dicte ville vel a pluribus et postmodum audivit dici a dictis consulibus quod predicta pecunia sic collecta atingebat usque ad summam 50 sol.thol., aliter nescit.

Item audivit dici a dictis consulibus quod ipsi dederant dicto Raimundo Durandi 50 sol.thol. et aliter nescit.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod quasi per octo dies post predictam diem martis in qua dictus R. fuerat in villa de Lauraco, venerunt consules et plures alii homines de villa predicta usque ad numerum sexaginta in universo vel circa Tholosam, et cum se presentassent coram dominis P. et R. in capella domini regis juxta aulam domini regis Tholose, quesierunt a dictis dominis qui ab eis peteretur et tunc respondit dominus R. quod petebatur ab eis ut ipsi facerent financiam super casalagiis, feudis nobilibus in quibus quidam homines dicte ville tenebantur domino regi, et super receptione monete prohibite et super exercitu domini regis minus suficienter sequto. Qui consules responderunt quod suficienter secuti fuerant dictum exercitum et quod de predictis aliis non tenebantur in aliquo, et quod si essent aliqui in villa predicta qui tenerentur domino regi de casalagiis vel homagiis, vel feudis militaribus, quod ab illis peterent illud in quo tenebantur, non ab ipsis consulibus vel ab aliis hominibus qui non tenebantur in aliquo. Qui dominus R. respondit quod non reciperet aliquos ad financiam nisi facerent afinanciam generalem supradictis.

Item dixit quod predicti consules petierunt a predictis dominis quod ipsi permitterent recedere et abire quosdam pauperes homines de predicta villa qui erant ibi presentes cum essent pauperes et non haberent unde possent sust[ent]ari Tholose et quod ipsi consules remanerent cum quibusdam aliis hominibus dicte ville pro omnibus aliis, quam licentiam recedendi non potuerunt habere, ymmo dixit eis dominus Radulphus quod non recederent nisi prius facta afinancia generali.

Interrogatus de presentibus quando ista dicta fuerunt, dixit quod magister Guilhelmus de Gauderiis, magister Petrus de Latilhiaco et ipse testis qui loquitur, et predicti consules et multi alii de quibus non recolit, et tandem cum morati fuissent dicti consules et homines Tholose, occasione predicta, per quinque vel sex dies, quadam die jovis, ut sibi videtur, aliter de die et de septimana non recolit, sed fuit inter festum beati Micaelis et festum Omnium Sanctorum, anno proxime preterito, cum dicti consules et homines non possent habere licenciam recedendi et cum minaretur eis dictus dominus Radulphus quod nisi ipsi componerent, quod ipse retineret eos in castro domini regis Tholose, prout dixit testis qui loquitur, afinaverunt tunc seu composuerunt, super predictis que petebantur ab eis, ad summam 3000 l.t.

Interrogatus de loco et tempore, dixit ut supra.

Interrogatus de presentibus, dixit quod consules et homines. predicti dicte ville et domini Petrus et Radulphus et Raimundus Durandi et ipse testis qui loquitur et plures alii de quibus non recolit.

Interrogatus si per aliam violenciam fuerunt inducti ad predictam conpositionem faciendam nisi prout supra deposuit, dixit quod non.

Interrogatus si dicti consules et homines dictam conpositionem ratificaverunt vel pecuniam in ea contentam solvere promiserunt seu se obligaverunt et juraverunt existentes apud Tholosam, dixit se nichil scire quia, pre dolore quod de dicta conpositione habebat, recessit a societate consulum et hominum predictorum statim facta predicta conpositione. Dixit etiam quod, post factam dictam conpositionem, per decem dies venit dictus Raimundus Durandi quodam die dominica ad villam predictam et feci clamari per preconem publicum quod omnes homines dicte ville a duodecim annis supra, statim post prandium intrarent aulam domini regis ville predicte sub pena corporis et bonorum, quibus in dicta aule congregatis hora predicta usque ad numerum ducentorum hominum, cum essent aliqui ibidem quasi majori parte dictorum hominum qui volebant se obliguare pro solutione pecunie in dicta conpositione contente, misit dictus R. Durandi servientes suos ad domos illorum qui nolebant consentire dicte conpositioni , qui servientes expulerunt uxores et familias dictorum hominum de dictis domibus et clauserunt hostia, et etiam aliqua consignaverunt cum ferris equorum, videlicet hostium domus testis qui loquitur, ut dixit, et hostium Petri Pastoris et hostium Guillelmi Antiocha et plurium aliorum de quibus non recolit.

Interrogatus qualiter scit quod ita expulsi essent uxores et familie de domibus suis, dixit quia sic vidit et audivit quia predicte mulieres et eciam pueri veniebant subtus fenestras aule predicte et conquerebantur se esse expulse a domibus et petebant pueri a patribus suis, existentes in platea ante dictam aulam, seu carreriis, quare ipsi non veniebant ad domos suas. Qui respondebant quod ire non poterant cum essent ibi arrestati. Dixit exiam quod predictus Raimundus Durandi minabatur eis quod ipse mitteret eos in arresto quosdam apud Bellum Videre, quosdam ad alia loca diversa nisi consentirent conpositioni predicte et se obliguarent ad solvendum summam in conpositione contenta. Dixit quod ipsemet qui loquitur et Raimundus Daurifila, Raimundus Savaur, Guilhelmus Auriol, Raimundus Aymerici, Poncius Sancii, Petrus Mostaro, Bernardus Roco, Guilhelmus Fabri Tardio et plures alii, usque ad numerum centum, ut dixit.

Item quod tandem post predictam occasionem conpositionis predicte et quod timebant quod perirent eorum familie que expulse erant de suis domibus cum nichil possent aliud facere, ita cohacti et conpulsi promiserunt se soluturos dictam summam pecunie in dicta conpositione contentam et hoc juraverunt ad sacrosancta Dei evangelia, et eciam quod non venirent contra in futurum.

Interrogatus quis recipit predicta sacramenta eorum, dixit quod dictus Raimundus Durandi, qui stabat in hostio dicte aule et sacramentum recipiebat ab unoquoque dictorum hominum secundum quod unusquisque de dicta aula exibat, et erat nox, ut dixit, jamdiu fuerat, quando recepta fuerunt hujusmodi sacramenta et erant ibi candele accense et cerei, cum non possent inter se se videre.

Interrogatus an essent ibi qliqui extranei qui non essent de comunitate dicte ville, dixit quod sic. De nominibus tamen dixit se non recordari. Dixit eciam quod in crastina die dictus Raimundus, per se et per alios hostiatim per dictam villam discurrens, scribi faciebat nomina omnium personarum cujuscumque sexus vel etatis essent, que in dicta villa morabantur.

Interrogatus super tertio articulo, dixit quod post dictam scripturam factam de nominibus hominum conmorantium in villa predicta, dictus Raimundus invitavit dictos consules ad comendum secum, ad expensas ville, de qua comestione solverunt dicti consules 33 solidos et 3 denarios thol., prout dixit hoc se audivisse a dictis consulibus testis qui loquitur.

Item dixit quod Raimundus Durandi habuit a dicta villa 37 l. cum dimidia tur. pro tribus denariis quos petebat pro qualibet libra in dicta conpositione contenta secundum ordinationem super hoc factam per dominos Petrum et Radulphum predictos, ut dicebat dictus R. Dixit etiam quod dicti consules promiserunt solvere 15 l.t. pro usuris cuidam feneratori de Tholosa cum carta pro dictis 37 l. et dimidia solvendis predicto R., eo quod dictus Raimundus arrestaverat octo homines de Lauraco apud Avinionem propter hoc quia dictas 37 l. cum dimidia ei non solverant sicut promiserant termino tunc elapso.

Dixit etiam quod audivit dici a dictis consulibus quod servientes qui venerunt ad pignorandum pro deffectu solutionis pecunie debite pro primo termino habuerunt 12 l.t. a consulibus antedictis, quas summas una cum dampnis que sustinuerunt in cessando ab operationibus suis et cum summis de quibus deposuit in primo articulo extimat usque ad summam 100 l.t. in presenti articulo comprehenssam.

Interrogatus super fine dicti articuli, dixit veritatem continere quia vidit, quamdiu vixit, homines dicte ville gaudere possessione libertatis et quod nunquam vidit quod queste peterentur a dictis hominibus nec eciam audivit dici, exceptis tribus hospiciis de dicta villa, videlicet de illis qui sunt de genere Arnaldorum, et de illis qui sunt de genere Saturninorum et de illis qui sunt de genere Guilhelmi Siiar et Petri Andree, de quibus audivit dici quod questas debebant domino regi.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis et sibi expositis diligenter, dixit se nichil aliud scire nisi prout supra deposuit.

V Bernardus d'Antiocha, laycus, comorans et uxoratus apud Lauracum, etatis 30 annorum, juratus in presentia dominorum die mercurii ante festum beati Dionisii, examinatus die dominica post octabas beati Martini yemalis, diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die martis, tempore vindemiarum, anno proxime preterito, de qua die martis certius non recolit, ivit Raimundus Durandi cum Symoneto et cum quibusdam aliis servientibus usque ad numerum decem et octo vel circa apud Lauracum pro questis levandis que erant inposite quibusdam hominibus dicte ville, ratione casalagiorum vel homagiorum. Qui dictus Raimundus faciebat pignorari in domibus hominum, et, cum homines non reperiebantur, accipiebant claves domorum et sigillabant hostia, prout dixit testis qui loquitur se vidisse et vidit ut dixit claves plurium domorum usque ad numerum 60 afferri in domo Arnalde, relicte Arnaldi Vasconis, in qua dictus Raimundus erat hospitatus, inter quas claves erant claves domus testis qui loquitur, prout dixit, quia ab eo questa petebatur ratione casalagii. Dixit tamen se non teneri ad casalagium. Qui testis invenit hostium suum clausum, qua de causa venit ad domum ubi erat hospitatus dictus Raimundus et invenit ibidem consules dicte ville et plures alios de dicta villa usque ad numerum 30 vel circa et dixit se vidisse et audivisse quod dictus R. Arrestavit ibidem dictos consules hac de causa, prout dicebat, quia impediebant homines dicte ville et ipsos faciebant subterfugere ne venirent ad dictum R. et cum essent ibidem presentes dicti consules et homines, dixit eis dictus R. quod ipse venerat ad levandum questas debitas ratione casalagiorum et homagiorum et quod omnes vel major pars de dicta villa tenebantur ad eas, quod tamen negabant ei dicti consules et homines, et quod requirebant quod restituerentur sibi pignora capta et claves domorum suarum, dixitque dictus R. quod non restitueret nec desisteret a pignorando eos nisi solverent questas, vel nisi jurarent se venturos Tholosam ad pacificandum cum dominis Petro et Radulpho super dictis casalagiis et homagiis et super receptione monete prohibite et exercitu domini regis minus suficienter sequto. Qui dicti consules et homines, habito inter se concilio, juraverunt se venturos Tholosam ad pacificandum, ut supra dictum est, et non inde exire quousque fecissent voluntatem dictorum dominorum.

Quibus actis fecit dictus R. restitui claves illis quorum erant et alia pignora que capta fuissent.

Item dixit testis qui loquitur quod ipsemet juravit predicta et vidit alios jurare usque ad numerum decem vel duodecim, et audivit dici quod consules et plures homines dicte ville, usque ad numerum sexaginta, ut supra dictum est, prestiterant hujusmodi sacramentum.

Item dixit quod, prout audivit dici, quod cum restituebantur claves illis hominibus quorum erant, recepiebant servientes a dictis hominibus, ab uno quatuor thol., ab altero quinque, ab altero sex, et sic de aliis hominibus secundum quod cicius vel tardius juraverant, ita quod illi qui primo juraverunt solvebant quatuor, qui in medio quinque, qui ultimo sex et ipse qui loquitur solvit quinque, ut dixit, et audivit dici quod illa pecunia, collecta modo predicto, poterat ascendere usque ad summam 26 s.thol.

Item dixit quod illa vice dati fuerunt dicto Raimundo Durandi a consulibus dicte ville 100 albi turonenses grossi de argento, ut dicebant dicti consules.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod quadam die de qua non recolit, fuit tamen, ut dixit, circa festum beati Micaelis, ut dixit, venerunt dicti consules et homines qui juraverant apud Lauracum ad villam Tholose quasi per sex dies post prestitum juramentum predictum et loquti fuerunt primo magistro Guilhelmo de Gauderiis, requirentes eundem ut dimitteret dictos concules et homines reverti ad domos suas, qui respondit eis quod hoc non faceret quousque pacificassent cum dominis Petro et Raimundo de casalagiis et homagiis et monetis prohibitis, et exercitu non sequto pro quibus tenebantur domino regi, ad que tamen dicti consules et homines se non teneri dicebant, ut dixit testis qui loquitur. Et cum dicti consules et homines ita remansissent Tholose non audentes inde recedere per quinque dies vel circa, tandem quadam die de qua non recolit nisi prout supra, dixit, et cum minaretur eis per dictos dominos Petrum et Radulphum et per dominum Guilhelmum de Gauderiis et etiam per Raimundum Durandi quod quam diucius tardarent pacificare, tanto major summa de die in diem multiplicando, imponeretur eisdem. Qua de causa dicti consules et homines consenserunt conpositioni predicte dicta die, que fuit facta, ut dixit, coram dominis Petro et Radulpho in capella beati Martini juxta aulam domini regis Tholose, presentibus magistro Guilhelmo de Gauderiis, Raimundo Durandi, et consulibus et hominibus supradictis, et pluribus aliis de quibus dixit se non recordari et presente ipso teste qui loquitur, qui, sic facta conpositione, dicti consules et homines intraverunt cum Raimundo Durandi quandam cameram que est in capite dicte aule, et ibidem dictus Raimundus inquisivit instrumentum publicum super conpositione predicta, et juraverunt ibidem, tactis sacrosanctis evangeliis, dicti consules et homines se soluturos pecuniam promissam in dicta conpositione, videlicet 3000 l.t. diversis terminis concessis per dominos Petrum et Radulphum, prout in instrumento conpositionis dicitur contineri. Dixit etiam testis qui loquitur se non recordari an juraverint vel non, se non venire aliquo tempore contra conpositionem predictam. Dixit etiam quod post prestitum juramentum quesiverunt a dicto Raimundo Durandi quidam ex consulibus et hominibus quid possent facere de aliis hominibus dicte ville qui non erant ibidem presentes, quia timebant quod non vellent consentire dicte conpositioni nec jurare sicut juraverant consules et homines ibidem presentes. Qui Raimundus respondit quod de hoc non timerent quia ipse iret ad villam predictam et faceret alios homines concentire conpositioni et jurare sicut ipsi juraverant.

Interrogatus si sciat quod alia conpulsio seu violencia facta fuit dictis consulibus et hominibus pro dicta conpositione facienda aliter quam supra deposuit, dixit quod non.

Interrogatus cum a singularibus personis peterentur primo casalagia et homagia, quare generalem faciebant pro omnibus conpositionem, dixit quod dicebant eis magister Guilhelmus de Gauderiis et Raimundus Durandi quod bene reperiretur quod omnes tenebantur de casalagiis. Item quia generaliter omnibus imponebatur quod inter se receperant monetam prohibitam et quod minus suficienter sequti fuerant exercitum domini regis et quod tenebantur de feudis militaribus emptis a quinquaginta annis citra, ex quibus causis omnia bona eorum debebant esse in curssa domino regi .

Item dixit quod quasi per duodecim dies postquam predicta facta fuerunt, quadam die dominica seu die festi, dictus Raimundus ivit ad villam predictam de Lauraco et fecit preconizari ex parte domini regis per preconem publicum quod omnes homines dicte ville, a duodecim annis supra, statim post prandium, intrarent aulam domini regis ville predicte et essent ibi coram dicto Raimundo qui homines dicte ville dictam aulam intraverunt et erant ibi, ut dixit, quidam servientes qui custodiebant hostium dicte aule, ne deinde aliquis posset exire postquam intraret. Quibus hominibus congregatis usque ad numerum ducentorum vel circa, venit dictus Raimundus Durandi, et cum inveniret aliquos rebelles qui nolebant concentire conpositioni predicte, prohibuit omnibus dictis hominibus, sub pena corporum et bonorum et fracti carceris, ne quis eorum de dicta aula exiret quousque jurassent conpositionem predictam observare. Quo dicto recessit dictus Raimundus et dicti homines remansserunt in aula predicta usque ad noctis tenebras et fecerunt ibi accendi multas candelas, et tandem, cum eorum uxores et familie vocarent eos quare non veniebant ad hospicia sua, per fenestras aule predicte miserunt pro bajulo dicte ville ut veniret ad eos, et, cum venisset, rogaverunt eum ut iret questitum dictum Raimundum Durandi, et cum venit dictis Raimundus cum cereis et recepit a dictis hominibus sic detentis sacramenta tali modo, videlicet quod dictus R. erat in hostio aule et, prout quilibet eorum exibat, singulariter jurabat tactis sacrosanctis evangeliis se servaturum conpositionem predictam. Dixit tamen se non recordari utrum juraverint vel non se non venire contra dictam conpositionem.

Interrogatus an, dum essent in dicta aula, dicti homines arrestati expellentur de domibus eorum uxores et familie et eorum hostia clauderentur, dixit quod non.

Interrogatus an, dum ipsi jurabant in aula predicta, essent ibi aliqui extranei qui non essent de villa, dixit quod non, nisi servientes qui cum dicto Raimundo venerant. Item dixit quod in crastinum dicti diei dictus Raimundus fecit scribi nomina omnium hominum et militum dicte ville, cujuscumque etatis existerent, nescit tamen ad quam finem hoc faciebat.

Interrogatus super tertio articulo, dixit quod audivit dici a consulibus dicte ville quod dictus Raimundus eos invitaverat ad prandium secum, ad expensas tamen ville et quod pro dicto prandio solverant 33 s. et tres den.thol.

Item habuit dictus Raimundus a dictis consulibus, ut dicebant, sicut dixit testis qui loquitur, 32 l.t. cum dimidia, pro quibusdam tribus denariis tur. quos dicebat sibi deberi pro qualibet libra summe pecunie in conpositione contente per ordinationem dominorum Petri et Radulphi, ut dicebat, super hoc factam.

Item dixit se audivisse dici a dictis consulibus quod servientes qui iverant apud Lauracum pro compellendis hominibus dicte ville ad solvendum pecuniam promissam pro primo termino conpositionis habuerunt 12 l.tur.

Item dixit quod predicti servientes multa dampna dederunt pro dicta conpulsione facienda, hostia frangenda et banniendo, pignora capiendo, bona eorum devastando, ita quod cessabant homines ab operibus suis.

Item dixit quod consules et homines qui venerunt Tholosam prodicta conpositione facienda, modo quo supra dictum est, in dicta villa magnas fecerunt expensas, quarum tamen nescit certam extimationem, quas expensas et que dampna predicta cum omnibus summis de quibus facta est mentio in depositione quam fecit in isto articulo et etiam in primo articulo, extimat usque ad summam 150 l.t., de qua facta est mentio in presenti articulo.

Interrogatus utrum universitas dicte ville sit in possessione libertatis, dixit quod sic.

Interrogatus qualiter scit, dixit quod nunquam usque ad ista tempora non vidit nec audivit quod ab hominibus dicte ville peterentur queste, exceptis duabus hospiciis, vilicet illi de hospicio Arnaldorum et illi de hospicio Raimundi Sernini, a quibus aliquociens queste petite fuerunt, prout audivit dici.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis, dixit se nichil scire, nisi prout supra deposuit.

VI Bernardus Aurioli, comorans et uxoratus apud Lauracum, etatis 30 annorum, ut dixit, vel circa, juratus in presentia dominorum die mercurii ante festum beati Dionisii, et examinatus die dominica post octabas beati Martini yemalis, diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die de qua non recolit nec de septimana, nec de mense, sed quod fuit inter festum beati Michaelis et festum Omnium Sanctorum, anno proxime preterito, Raimundus Durandi venit apud Lauracum cum viginti servientibus vel circa, et per dictos servientes fecit pignorari quosdam homines dicte ville, quibus queste dicebantur inposite usque ad numerum viginti vel circa, occasione casalagiorum et homagiorum, et dum dicti homines peterent a dicto Raimundo dicta pignora sibi restitui, videlicet claves quas dicti servientes pignoraverant seu ceperant in domibus dictorum hominum, dixit eis predictus Raimundus quod nunquam dicta pignora restitueret nisi questas predictas solverent vel jurarent quod irent apud Tholosam ad conponendum seu afinandum cum dominis Petro et Radulpho super casalagiis et homagiis antedictis et quod de dicta ville Tholose non recederent donec predictas questas solvissent vel afinationem fecissent. Quibus dictis supervenerunt Bernardus Brezeti, Bernardus de Villanova, Bernardus Ademarii, Guilhelmus Fabri Catellerii, consules dicte ville, ad mandatum dicti R. . Quibus presentibus coram dicto Raimundo, dixit eis dictus Raimundus quod ipse arrestabat eos et quod volebat et precipiebat eis quod ipsi irent ad aulam domini regis de Lauraco et ibidem remanerent in arresto, eo quod ipsi faciebant subterfugere homines dicte ville quibus queste erant inposite, ne venirent coram eo, et tandem post multa verba, ad pretes quorundam bonorum hominum dicte ville, dictus Raimundus supersedit ab executione mandati predicti ita quod dicti consules non iverunt ad aulam predictam nec in arresto predicto, sed predicti consules et alii homines de dicta villa usque ad numerum 60 vel circa, juraverunt coram domino R. ad sacrosancta Dei evangelia quod ipsi venirent Tholosam, ad conponendum vel afinandum cum dictis dominis Petro et Raimundo super casalagiis et homagiis vel ad satisfaciendum de questis predictis, cum alio modo dicti homines pignorati, prout dixit testis qui loquitur, sua pignora recuperare non possent, a dicto Raimundo sive a servientibus antedictis, quo sacramento prestito per dictos consules et homines modo predicto, fecit dictis hominibus dictus Raimundus restitui claves et pignora supradicta que ceperant ab eisdem sive de domibus eorumdem.

Interrogatus qualiter scit predicta, dixit quod vidit et audivit quod predicti consules et homines, usque ad numerum viginti quinque, modo quo supra juraverunt, de aliis autem audivit dici, ut dixit.

Item dixit quod audivit dici a dictis consulibus quod ipsi dederant dicto Raimundo Durandi 50 s.thol., eo ne homines ville male tractaret. Dixit etiam quod predicti servientes habuerant a predictis hominibus pignoratis ab uno quatuor denarios et ab alio quinque et sic ab aliis, ita quod illi qui primo jurabant solvebant quatuor denarios et illi qui tardius jurabant solvebant quinque et testis qui loquitur dixit se solvisse quandoque, 5, denarios thol. pro Petro d'Eleth qui fuerat pignoratus, ut dixit. Qui quandoque et quatuor denarii predicti potuerunt ascendere usque ad summam 30 s.thol. prout sibi videtur, aliter dixit se nescire.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod post prestita juramenta predicta, quasi per octo dies de certa die tamen non recolit, iverunt Tholosam predicti consules et homines jurati et quatuor alii homines de dicta villa, a quibus questa non petebantur nec erant etiam jurati, qui quatuor homines electi fuerunt ab hominibus dicte ville ut irent cum predictis consulibus et hominibus ad dandum eis concilium et auxilium in presenti negocio.

Interrogatus de nominibus illorum quatuor consiliariorum, dixit quod ipse testis qui loquitur, Germanus Tardivi, Bertrandus Aurioli, Guilhelmus Fabri, clericus, et cum predicti fuissent Tholose, loquiti fuerunt primo cum magistro Guillelmo de Gauderiis, in domo dicti magistri G., roguantes ipsum ut ipsos consules et homines recedere et abire permitteret cum ipsi non tenerentur ad questas sibi inpositas, ymmo pauci homines de dicta villa tenebantur ad dictas questas, et etiam cum dicti homines dictas questas sibi inpositas nullo modo possent solvere cum essent pauperes homines. Qui magister Guilhelmus respondit quod ymmo dicti homines quibus queste fuerant inposite tenebantur ad illas et adhuc multo plures alii vel fere omnes de villa tenebantur ad questas et illud, ut dicebat, bene posset probari et reperiri, si bene discuteretur negocium, quare noluit eis dare licentiam recedendi, quousque vel pacificassent cum dominis P. et R. vel solvissent questas sibi inpositas.

Quo audito, dicti consiliarii recesserunt a dicto magistro G. et postmodum eodem modo loquti fuerunt cum dominis P. et R. et eandem responsionem vel consimilem reportaverunt ab ipsis, et tandem post multos tractatus habitos inter dictos consules, consiliarios et homines, tam in ecclesia Beate Marie Deaurate cum stetissent in dicta villa omnes predicti homines usque ad numerum sexaginta vel circa, per quatuor dies vel circa et non possent aliud facere nec Tholosam auderent exire, quadam die de qua non recolit pro certo venerunt in capella beati Martini juxta aulam domini regis Tholose, quibus dixit Raimundus Durandi quod non poterant evadere pro minori summa 30000 s.thol. et quod si recederent et dicta die non componerent, in crastina die augmentaretur eis summa in 10000 s.tur. Quo audito, dicti consules et hominesn timentes sibi deterius accidere, in dictam summam concensserunt et dictam conpositionem fecerunt pro dictis tribus milibus libris tur., dolentes tamen et cohacti, sicut dixit testis qui loquitur, et dictam summam solvere promiserunt domino Radulpho de Brulhiaco et magistro G. de Gauderiis.

Interrogatus de loco et de die, dixit ut supra.

Interrogatus de presentibus, dixit quod ipse qui loquitur et dictus dominus R., magister G. de Gauderiis, Ramundus Durandi Ramundus Vita et consules et homines et consiliarii predicti et plures alii de quorum nominibus non recolit.

Item dixit quod ibidem, facta conpositione predicta, dixerunt quidam ex dictis hominibus : Sic, domini, quid faciemus quia alii homines de villa nostra qui non sunt hic presentes non concensissent presenti conpositioni . Et tunc respondit magister G. de Gauderiis quod conpelleret dictos alios homines ad concensiendum et incartandum se pro dicta conpositione et si aliquis esset qui se non vellet incartare, dominus rex super se accipiet portionem illius qui se nolet incartare secundum condicionem statu illius et secundum quantitatem tallie sibi inposite. Quibus dictis et factis intraverunt dicti consules, consiliarii et homines in quandam cameram que est in capite aule predicte cum magistro Raimundo Durandi, in qua camera promiserunt dicti consules et homines se soluturos summam pecunie supradictam dicto Raimundo Durandi et ibidem dictus R. inquisivit instrumentum publicum et illorum omnium nomina scripsit. Dixit tamen testis qui loquitur se non recordari si prestiterunt ibi aliquod sacramentum.

Item dixit quod promisit eis ibidem dictus R. quod ipse iret ad villam de Lauraco et faceret alios homines dicte ville se obligare ad tenendum conpositionem predictam.

Interrogatus an alia conpulsio seu violentia fuerit illata dictis consulibus et hominibus et consiliariis ad faciendam conpositionem predictam alio modo quam supra dictum est, dixit quod non.

Interrogatus cum queste essent inposite singularibus personis dicte ville quibusdam et quibusdam non, ut dicebat testis qui loquitur, quare faciebant pro omnibus generalem conpositionem, respondit quia dicebat magister G. de Gauderiis quia nullus erat in villa, si bene discuteretur, qui non teneretur ad questas, et ideo quia timebant dicti consules et homines, quod si solvissent questas illi tantum modo quibus erant inposite, ne statim ab hominibus queste peterentur, et sic semper remanerent in briga. Quare simul pro omnibus hominibus dicte ville voluerunt conponere generaliter.

Item dixit quod post factam conpositionem quasi per duodecim vel quindecim dies, quadam die martis, prout sibi videtur, cercius tamen de dicta die non recolit, ivit dictus R. Durandi ad predictam villam de Lauraco, et ibidem fecit preconizari ut omnes homines de villa predicta intrarent aulam domini regis statim coram dicto Ramundo. Et post prandium dicti homines dicte ville intraverunt aulam et erant ibi aliqui servientes de quorum nominibus non recolit qui servabant hostium aule ne intrantes possent ex inde exire, quibus congregatis in aula predicta usque ad numerum centum quinquaginta et amplius, intravit dictus R. dictam aulam et quia omnes illos qui erant in aula, prout dixit testis qui loquitur, invenit rebelles ad incartandum se pro dicta conpositione, cumque eciam consules et homines dicte ville, qui se incartabant apud Tholosam pro conpositione predicta, requirent dictum R. Durandi quod ab incartatione jam facta removeret et deleret et eciam a dicta incartatione liberaret eos, vel quod conpelleret alios homines dicte ville ad incartandum se pro conpositione predicta, qui dictus R., cum sic eos inveniret rebelles, recessit ab aula predicta, dictis hominibus remanentibus et existentibus in dicta aula usque ad noctis tenebras, cum non auderent exire aulam predictam propter servientes qui custodiebant hostium dicte aule et dictum exitum prohibebant.

Item dixit quod, candelis accensis in aula predicta, longoque spatio noctis preterito venit dictus R. ad aulam predictam et cum dicti homines alius non possent vel auderent facere, licet inviti concencesserunt (sic) conpositioni predicte, et juraverunt dicto Ramundo Durandi in hostio aule, tactis sacrosanctis evangeliis, secundum quod unusquisque eorum de dicta aula exibat, se soluturos pecuniam in dicta conpositione contentam. Non recolit tamen, ut dixit, quod juraverunt se non venire in aliquo tempore contra dictam conpositionem.

Item dixit quod in die crastina, hostiatim discurrendo per omnes domos ville predicte, dictus R. Durandi fecit scribi omnia nomina hominum et mulierum inhabitancium dictam villam, majorum scilicet et minorum cujuscumque etatis existerent, ad hunc finem, ut quidam dicebant, ut sciretur in futurum qui essent in dicta conpositione contenti et qui debent gaudere privilegiis concessis occasione dicte conpositionis. Alii dicebant quod hoc fecerat ad hunc finem, ut major pecunia haberetur pro cartis que fierent super dicta conpositione hominibus dicte ville.

Interrogatus si, dum dicti homines erant arrestati in aula predicta, expellerentur de domibus suis eorum uxores et familie seu clauderentur eorum hostia vel fierent alie pignorationes in dictis domibus, dixit quod non.

Interrogatus super tercio articulo, dixit quod dictus R. Durandi, dicta die qua fecit scribi omnia nomina hominum dicte ville, invitavit consules et quosdam alios homines dicte ville secum ad prandium, in quo prandio comedit testis qui loquitur, sicut dixit, pro quo prandio solverunt consules dicte ville 30 sol.thol. et amplius prout computaverunt dicti consules in conputis expenssarum ville predicte.

Item dixit quod dictus R. habuerat 37 l. cum dimidia tur., ut audivit dici a dictis consulibus et conputari, pro illis tribus turonensibus quos sibi dicebat deberi dictus R. pro qualibet libra summe in conpositione contente, secundum ordinationem factam super hoc per dictos dominos P. et R.

Item dixit quod propter defectum solutionis dictarum 37 l. cum dimidia tur., fuerunt omnes consules dicte ville et quidam alii usque ad numerum octo in universo, ducti ad Avinionem in arresto domini regis, prout dixit se vidisse illos ibidem. Nescit tamen per quot dies remanserunt ibidem.

Item dixit quod servientes qui missi fuerunt ad villam predictam, de quorum tamen nominibus non recolit, ad pignorandum pro deffectu solutionis pecunie promisse pro primo termino solutionis multa dampna et mala fecerunt, hostia claudendo et frangendo aliqua hostia, bona capiendo et devastando, animalia capiendo et includendo, ex quibus causis cessabant hominis dicte ville a suis operibus seu operis. Item dicti servientes mangnam habuerunt pecuniam, nescit tamen quantum vel a quibus pro pignoratione predicta. Que omnia dampna predicta cum omnibus summis predictis tam in depositione presentis articuli quam primi articuli contentis, preter summam predictam 37 l.t. cum dimidia, et cum expensis factis per consules et homines qui fuerunt Tholose tempore facte conpositionis quorum tamen expensarum nescit certam extimationem extimat ad summam 150 l.tur. de quibus in presenti articulo fit mentio, aliter tamen nescit pro certo.

Interrogatus an universitas dicti loci sit in possessione libertatis, dixit quod sic, quia non vidit alias nec audivit quod queste peterentur ab hominibus dicte ville, ratione casalagiorum vel homagiorum, exceptis illis qui sunt de genere Arnaldorum et illis de genere Serninorum, a quibus solent queste levari, ratione casaliorum.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil alius scire nisi prout supra deposuit.

VII Germanus Tardivi, clericus, qui moratur apud Lauracum, etatis 40 annorum et amplius, ut dixit juratus in presentia dominorum die mercurii ante festum beati Dionisii, et examinatus die lune in vigilia beate Katerine virginis, diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod quadam die martis de qua non recolit, sed fuit, ut dixit, inter festum beati Michaelis et festum Omnium Sanctorum, R. Durandi cum quibusdam servientibus usque ad numerum viginti vel circa venit apud villam de Lauraco et per dictos servientes fecit pignorari plures homines dicte ville quibus queste dicebantur esse inposite, videlicet per modum qui sequitur, quia quando homines predicti presentes non inveniebantur, in domibus suis predicti servientes capiebant claves hostiorum de domibus quas dicti homines inhabitabant pro pignoratione et eas adportabant dicto Ramundo Durandi in domo Arnalde Capellerie in qua erat hospitatus dictus R. et cum veniebant ibi homines quibus queste erant inposite, arrestabat eos, dicens : Arresto vos quousque solveritis questam vobis inpositam. Et tandem supervenerant consules dicte ville, quos statim arrestavit dictus R., hac de causa, ut dicebat, quia inpediebant homines dicte ville et eos subterfugere facienbant ne coram dicto R. venirent. Qui dictus R. precepit dictis consulibus ut irent ad castrum domini regis de Lauraco in arrestato, tamen remanserunt ibidem. Et cum venissent ibi plures homines quibus queste fuerant inposite et roguarent dictum R. ut eis faceret restitui claves suas et alia pignora et liberare consules ab arresto, respondit eis finaliter quod nichil faceret, nisi ipsi vellent jurare quod ipsi irent Tholosam infra certam diem quam eis statuit, et ibi remanerent quousque pacificassent cum dominis P. et R. super questis que ab eis petebantur, vel quousque dictas questas solvissent et remanerent in arresto in castro ville Tholose. Quibus factis et dictis, dicti consules quorum quibusdam queste erant inposite et plures alii homines de quorum domibus claves erant capte et alia pignora pro questis eis inpositis, juraverunt ad sacrosancta Dei evangelia se venturos Tholose et inde non exire quousque pacificassent cum dominis P. et R. super questis eisdem et quibusdam aliis hominibus dicte ville inpositis vel quousque solvissent questas predictas. Qui jurati in universo fuerunt usque ad numerum 60, tamen dixit se non vidisse jurare omnes predictos si solum vidit jurare usque ad numerum triginta. Non juravit tamen, ut dixit, ipse testis qui loquitur, quia nichil ab eo petebatur. Et tunc predicti consules et homines concordaverunt inter se in concilio quo darent dicto R. 50 s.thol., qui postmodum dati fuerunt dicto R., ut audivit dici testis qui loquitur, a consulibus dicte ville.

Item dixit quod cum restituebantur claves predicte hominibus quorum erant, solvebat quilibet, unus quatuor denarios, alius quinque, alius sex, secundum plus et minus, et vidit plures solventes dictos denarios, non tamen omnes, ita quod pecunia sit collecta, prout credit et aliter nescit pro certo, potuit ascendere usque ad summam 25 sol.thol.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod predicti consules et homines qui juraverant se ituros Tholosam cum quibusdam consiliariis de dicta villa, non juratis tamen cum nichil ab eis peteretur, quorum consiliariorum ista sunt nomina, videlicet ipse testis qui loquitur, Guilhelmus Fabri, Bernardus Aurioli, Bertrandus Aurioli, intraverant Tholosam quadam die martis de qua cercius non recolit, sed fuit inter festum beati Michaelis et festum Omnium Sanctorum per octo vel per novem dies postquam dictus R. recepisset sacramenta predicta. Qui consules et homines jurati et consiliarii fuerunt usque ad numerum sexaginta vel amplius, et cum fuissent Tholose, iverunt predicti consules et consiliarii tantum modo ad domum magistri G. de Gauderiis et rogaverunt eum ut homines qui venerant de Lauraco permitteret recedere, et ad villam suam reverti, cum essent pauperes et non haberent unde possent sustentari Tholose, et ipsi consules et consiliarii et quidam alii de dictis hominibus qui essent de ditioribus remanerent in villa. Qui respondit eis quod nullus recederet, ymmo potius mitteretur ad villam de Lauraco, et plures alii de dicta villa adducerentur Tholose, et quod opportebat ipsos pacificare cum dominis P. et R. super questis eisdem inpositis et super receptione monete prohibite, et exercitu non sequto ex quibus causis bene reperiretur quod omnes de villa tenerentur domini regi, et sic opportebat eos pacificare generaliter pro omnibus hominibus dicte ville. Quam petitionem dicti consules et consiliarii fecerunt iterum quadam die dictis dominis P. et R. in capella Sancti Martini juxta aulam domini regis Tholose et ab eisdem eandem responsionem vel similem habuerunt.

Interrogatus de die qua fecerunt hujusmodi supplicationem dictis dominis P. et R. in dicta capella, dixit quod predicta die martis in sero, et eandem fecerant dicta die in mane magistro G. de Gauderiis in domo sua.

Interrogatus de presentibus, dixit quod predicti consules et consiliarii dicte ville et quidam alii de dicta villa quia non omnes poterant intrare dictam capellam propter multitudinem, item dicti domini P. et R. et G. de Gauderiis et quidam notarii, scilicet R. Durandi, R. Vita et plures alii de quorum nominibus non recordatur. Et cum morati fuissent Tholose quasi per quatuor dies, tandem quadam die jovis vel veneris dicti consules et homines et consiliarii intraverunt dictam capellam Beati Martini coram dominis P. et R. et tunc dixit eis magister G. de Gauderiis quod, quam diucius recutarent facere conpositionem, tanto magis deconstaret eisdem. Quo audito, dicti consules, consiliarii et homines, prehabito inter se concilio timentes magis gravari, considerantes eciam qualiter alia communitates gravabantur, sicut dixit testis qui loquitur dictam conpositionem fecerunt pro dicta summa super hiis qui ab eis petebantur et promiserunt ibidem se soluturos domino regi nomine conpositionis predicte 3000 l.t. terminis eisdem concessis.

Item dixit quod in facta dicta promissione dixerunt quidam ex ipsis ita : Domini, nos timemus quod alii homines ville nostre qui non venerunt huc recusent stare conpositioni presenti. Nollemus teneri nisi et ipsi nobiscum obligarentur. Tunc dixit magister G. de Gauderiis quod domini bene facerent ipsos conpelli ad se obligandum pro conpositione predicta, dixit que consulibus quod ipsi talliam ordinarent et si esset aliquis qui portionem sibi inpositam solvere recusaret, domini P. et R. seu dominus rex supra se reciperent porcionem illius. Quibus dictis et actis exiverunt consules, consiliarii et homines cum dicto R. de dicta capella et intraverunt quandam cameram que est in capite aule predicte, et ibidem promiserunt omnes predicti dicto Ramundo Durandi se soluturos pro suis porcionibus domino regi summam predictam, et de hoc inquisivit instrumentum publicum et nomina cujuslibet eorum scripsit ibidem dictus R. Dixit tamen testis qui loquitur quod nec ipse, nec alii consules vel homines predicti prestiterunt ibi aliquod sacramentum.

Item dixit quod post factam conpositionem predictam quasi per octo vel novem dies, ut sibi videtur, quadam die de qua pro certo non recolit, nec scit eciam an esset festum vel non, ivit dictus Ramundus Durandi ad villam de Lauraco et fecit preconizari ex parte domini regis quod omnes homines dicte ville, etatis duodecim annorum vel supra, intrarent aulam domini regis dicte ville ad loquendum cum dicto R. Durandi. Quibus hominibus congregatis in dicta aula circa horam meridianam et quibusdam qui venire recusabant adductis ibidem per quosdam servientes, exposuit eis dictus R. quod ipse venerat ad faciendum obligari ceteros homines dicte ville qui non fuerint Tholose ad faciendum conpositionem cum dominis P. et R. pro domino rege, et cum plures essent rebelles ad faciendum obligationem predictam multa verba fuerunt inter ipsos habita, et fuit ibi mangnus tumultus, unde etiam testis qui loquitur, prout dixit, et quidam alii qui fuerant Tholose ad faciendum dictam conpositionem, timentes sibi ne ceteri homines dicte ville aliquas sibi facerent injurias, intraverunt quandam cameram abscondentes se ibidem, et ibi fuerunt usque ad noctem, unde nescit si dictus R. Durandi tota die remanserit in aula predicta cum dictis hominibus vel utrum recesserit ab eadem. Dixit eciam quod dictus R. claudi fecerat portam aule predicte, ne aliquis dictorum hominum quamcumque neccessitatem haberet inde posset exire, et tandem cum dicti homines sic detenti remansissent in aula predicta usque ad noctis tenebras, timentes finaliter obligaverunt se ad solvendum domino regi pecuniam in dicta conpositione contentam. Et promiserunt hoc dicto Ramundo Durandi interroganti seu stipulanti pro domino rege, isto modo videlicet quod interrogabat a quolibet nominatim et singulariter si obliguabat se pro porcione sua ad solvendum domino regi 3000 l.tur. promissarum domino regi nomine conpositionis, et quilibet eorum pro se et singulariter respondebat quod sic. Quo facto, omnes recesserunt ab aula ad cicius quam poterat quilibet eorundem.

Dixit etiam quod dictus R. Durandi sedebat in quodam stabulario dicte aule, ubi quandoque solet judex sedere, quando tenet suas assizias in aula predicta, tempore quo recepit dictam obligationem ab hominibus supradictis.

Interrogatus si dicti homines juraverunt vel aliquis eorum servare conpositionem predictam et non venire contra aliquo tempore, respondit quod nullus juravit, neque in dicta aula, seu in exitu aule fuit prestitum aliquod juramentum.

Interrogatus an, dum dicti homines erant in aula predicta expellebantur de domibus eorum uxores et familie et an hostia clauderentur vel bannirentur, respondit quod non.

Interrogatus qualiter scit que hic et in superioribus deposuit, dixit quia sic vidit et audivit et presens fuit in omnibus supradictis prout deposuit.

Interrogatus quot homines numero congregati fuerunt dicta die in aula predicta, dixit quod, prout sibi videtur, inter homines et mulieres fuerunt ibi usque ad numerum trescentorum.

Interrogatus an essent ibi aliqui extranei qui non essent de communitate dicte ville, dixit quod non, nisi forte venissent cum dicto Raimundo Durandi.

Interrogatus an sciat quod aliqua alia conpulsio seu violencia facta fuerit consulibus vel hominibus dicte ville ad faciendum conpositionem predictam seu ad obliguandum se pro solvenda pecunia in conpositione contenta alio modo quam supra deposuerit, dixit quod non.

Interrogatus, cum quibusdam hominibus dicte ville singulariter essent queste imposite et non omnibus generaliter, quare fecerunt conpositionem pro omnibus generalem, respondit quia magister G. de Gauderiis, presentibus dominis P. et R., in capella predicta minabatur eis, et dicebat quod multi alii de dicta villa, plures et plures quibus queste non erant inposite invenirentur questabiles, unde, ne aliis molestarentur super questis inponendis, fecerunt dictam conpositionem generalem.

Interrogatus utrum dictus R., post receptionem dicte obligationis que facta fuit in dicta aula de Lauraco fecerit aliquid eadem die vel in crastinum quod tangeret predictam conpositionem, dixit se nichil sciren quia in crastinum ante diem recessit ipse qui loquitur de dicta villa de Lauraco ita quod ante diem potuit ivisse tres leucas.

Interrogatus super tertio articulo, dixit quod consules dicte ville fuerunt invitati per dictum Raimundum Durandi ut comederent cum eo ad expensas ville et ipse qui loquitur dixit se fuisse invitatum eadem die qua facta fuit dicta comestio per consules dicte ville, ut veniret cum eis in dicta comestione quod facere recusavit. Et audivit dici a dictis consulibus quod in dicta comestione solverent 30 et tres solidos thol. pro dicta villa, aliter nescit.

Item dixit quod dictus Raimundus Durandi plures servientes transmisit apud Lauracum, qui servientes fecerunt ire apud Avinionem coram dicto R. duos ex consulibus dicte ville et quosdam alios homines dicte ville usque ad numerum sex in universo. Et cum dicti consules et homines essent apud Avionem coram dicto R., fecit eos jurare dictus R. quod facerent ejus voluntatem. Alioquin, nisi jurarent, ipse arrestabat eos. Qui consules et homines, timentes arrestari, prestiterunt dicto R. hujusmodi sacramentum. Quod prestito, injunxit eis dictus R. quod solverent ei tres denarios turonenses pro qualiter libra in dicta conpositione contenta, quos dicebat sibi deberi ratione sue excecucionis, secundum ordinationem dictorum dominorum P. et R. Et cum dicti consules et homines responderent dicto Raimundo quod ipsi non habebant pecuniam, dixit eis dictus R. quod ipse faceret eis mutuari cuidam sororio suo, ita quod jurarent quod dictam pecuniam redderent Tholose dicto sororio suo, qui vocabatur, ut dixit, R. Grossi. Et concesso instrumento per dictos consules in quo confitebantur se mutuo recepisse 37 libras cum dimidia tur. pro predictis tribus denariis, liberavit dictus R. dictos consules et homines ab arresto predicto.

Item dixit quod pro solvendis dictis 37 libris cum dimidia tur. dicto Raimundo Grossi, obligaverunt se apud quemdam feneratorem Tholose pro dictis 37 libris et dimidia que solute fuerunt dicto Raimundo Grossi et eciam pro 15 l.t. quas nomine usurarum ultra dictam sortem solvere promiserunt.

Interrogatus per quot dies dicti consules et homines fuerunt apud Avinionem arrestati, dixit quod per duos dies ut credit, aliter nescit. Item dixit quod propter deffectum solutionis pecunnie que debebatur pro primo termino conpositionis predicte, multi servientes missi fuerunt apud Lauracum ex parte predictorum dominorum P. et R., qui servientes, hostia claudendo et frangendo et banna apponendo in bonis hominum dicte ville multa dampna hominibus dicte ville intulerunt et eciam pro suis stipendiis seu guatgiis a consulibus dicte ville mangnam pecuniam habuerunt, ut audivit dici a predictis consulibus, aliter tamen nescit. Et dixit quod predicta dampna et summa pecuniarum solute seu date dicto Raimundo et aliis servientibus de quibus in presenti et primo articulis deposuit, una cum dampnis receptis ea quod propter turbationem dictorum servientum operibus suis intendere non valebant, et cum expensis quas fecerunt in veniendo et morando Tholose pro conpositione predicta, ascendunt, ut credit, usque ad summam 150 l.t., aliter tamen nescit.

Interrogatus super fine dicti articuli, videlicet an universitas dicte ville sit in possessione libertatis, dixit quod sic. Interrogatus quomodo scit, dixit quia nunquam vidit quod homines de dicta universitate questarentur alias nec eciam audivit, nisi quod audivit quod Poncius et Petrus Arnaldi aliquo tempore fuerunt questati.

Interrogatus super omnibus aliis et singulis in dictis articulis contentis et sibi diligenter expositis, dixit se nichil aliud scire, nisi prout supra deposuit.

VIII Paulus Sauta Val, laycus et carnifex, qui moratur apud Lauracum et uxoratus ibidem, etatis 40 annorum et amplius, ut dixit juratus in presencia dominorum, die mercurii ante festum beati Dionisii et examinatus die martis in festo beate Katerine virginis, diligenter interrogatus deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit quod audivit dici a consulibus dicte ville quod Raimundus Durandi, tempore quo venit apud Lauracum pro conpellendis hominibus ejusdem ville ad solvendum questas sibi inpositas, habuit a dictis consulibus quinquaginta s.thol., item quod dicti consules persolverunt pro comestione quam dictus R. et ejus servientes (vide supra).

Item dixit quod servientes qui tunc pignoraverunt pro questis predictis habuerunt pro pignoratione predicta a singularibus personis que pignorate tunc fuerunt, recipiendo a qualibet quinque denarios thol., prout dixit se audivisse dici a quibusdam hominibus pignoratis, usque ad summam 25 s.thol., et ipsemet qui loquitur solvit quinque thol., prout dixit. De aliis nescit, nisi de auditu dici.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod, cum quadam die martis inter festum beati Micaelis et festum Omnium Sanctorum, et de dicta die martis non recolit, dictus R. Durandi fuerit in villa de Lauraco cum viginti servientibus vel circa, per quos servientes faciebat pignorari quosdam homines dicte ville et eciam ipse testis qui loquitur fuisset pignoratus in clave domus sue. Nescit tamen testis qui loquiturn prout dixit, quare faciebat pignorari ipsos, nisi quod petebat pecuniam ab eis, ut audivit dici, et ab ipsomet qui loquitur petebantur viginti solidi thol., ut dixit. Nescit tamen ut prius qua ratione petebantur. Tandem, ut dicti homines pignorati possent recuperare pignora sua et claves domorum suarum, dictus R. Durandi fecit eos jurare quod intrarent Tholosam ad pacificandum cum dominis P. et R. super hiis qui petebantur ab eis.

Interrogatus quid erat illud quod petebatur ab eis, respondit se nescire, nisi quod petebatur pecunia. Nescit tamen qua ratione vel quo jure.

Interrogatus quid ipse juraverit, dixit se jurasse quod ipse veniret Tholosam et quod inde non exiret quousque fecisset voluntatem dominorum P. et R., nescit tamen super quibus nec qua ratione, ut prius dixit.

Item dixit se vidisse decem homines vel amplius dicte ville prestare consimile sacramentum, occasione quorum sacramentorum testis qui loquitur et consules dicte ville et plures alii homines de dicta villa qui dicebantur prestitisse hujusmodi sacramentum et quidam alii non jurati, videlicet Germanus Tardivi, Bertrandus Aurioli, Jacobus Cuppe, Bernardus Aurioli, iverunt Tholosam ad pacificandum cum dominis supradictis. Et fuerunt sexaginta homines in numero vel circa, prout videtur testi qui loquitur prout dixit.

Interrogatus quot dies post prestita sacramenta, de quibus supra dictum est, venerunt Tholosam consules et homines supradicti, dixit quod per octo dies, nescit tamen qua die vel qua septimana vel eciam in quo mense, sed fuit inter festum beati Micaelis et festum Omnium Sanctorum.

Item dixit quod cum stetissent Tholose predicti consules et homines per tres vel per quatuor dies, post multos tractus habitos super financia seu conpositione facienda, de qua tamen nullam dicebat certitudinem, cum non interfuisset illis tractatibus, ut dixit, tandem tertia vel quarta die postquam intraverunt Tholosam, pacificaverunt cum dominis P. et R. Non interfuit tamen conpositioni, et sic nichil certum potuit dicere de forma conpositionis, sed dixit quod facta conpositione, ut dicebatur, a dictis consulibus et quibusdam aliis hominibus dicte ville, ipse testis qui loquitur et dicti consules et homines dicte ville intraverunt cum Raimundo Durandi quandam cameram que est in capite aule nove domini regis Tholose, et ibidem dicti consules et homines, quilibet pro se singulariter, promiserunt dicto Raimundo Durandi, nomine domini regis, se soluturos pecuniam promissam nomine conpositionis, videlicet 3000 l.t., de qua promissione dictus Raimundus Durandi inquisivit instrumentum, et eorum nomina scripsit, dictis consulibus et hominibus presentibus et concencientibus.

Item dixit quod Raimundus Durandi promisit eis quod ipse iret apud villam de Lauraco in brevi, et quod faceret alios homines dicte ville, qui non erant ibi presentes, consentire dicte conpositioni, et eos faceret se obliguare ad solvendum pecuniam promissam in dicta conpositione et super hoc faceret quartam publicam generalem pro omnibus, qua facta restitueret eis vel destrueret illud instrumentum quod inquisiverat in camera supradicta.

Interrogatus an in dicta conpositione facienda interverit aliquod sacramentum ex parte dictorum consulum et hominum pro facienda solutione pecunie predicte, vel de non veniendo contra conpositionem predictam, dixit quod non.

Interrogatus si dicti consules vel homines alio modo conpulsi fuerint vel violencia alia eis illata fuerit pro dicta conpositione facienda, dixit quod Raimundus Durandi, antequam facerent dictam conpositionem, inhibuit eis ne de dicta villa Tholose cum pedibus suis vel alienis exirent quousque finassent.

Dixit eciam quod audivit dici a predictis consulibus quod magister G. de Gauderiis dixit dictis consulibus quod si, dicta die facte conpositionis, non consentirent in summam 3000 l.t. pro conpositione predicta, quod in crastinum decostaret, ultra predictam summam 3000 l.t., 500 l.t. De alia violencia dixit se nichil scire.

Interrogatus, cum ab omnibus hominibus dicte ville de Lauraco per dictum Raimundum Durandi non fuisset petita pecunia, sed a quibusdam singulariter, quare dicti consules generalem conpositionem fecerunt, ut pro ea omnes de dicta villa obligarentur, respondit quod propter hoc fecerunt conpositionem generalem, quod timebant, nisi eam tunc facerent, quod omnibus hominibus dicte ville queste inponerentur vel alia mala servitus eis inponeretur, item quod dictam conpositionem fecerunt ne inpeterentur super receptione monete prohibite, super exercitibus domini regis minus sufficienter sequtis et super feodis militaribus de novo emptis.

Item dixit testis qui loquitur quod quasi per octo dies postquam facta fuerat promissio supradicta apud Tholosam per consules et homines supradictos, de dictis 3000 l.t. dandis domino regi, ratione conpositionis predicte, quadam die de qua non recolit testis qui loquitur, nescit etiam utrum esset festum vel non, nec de septimana recolit nec de mense, sed fuit tempore supradicto, videlicet inter festum beati Micaelis et festum Omnium Sanctorum, dictus Raimundus Durandi cum quibusdam servientibus intravit villam de Lauraco et fecit preconizari quod omnes habitantes de dicta villa, etatis duodecim annorum et supra intrarent aulam domini regis ville predicte. Quibus hominibus congregatis, quasi hora nona, in aula predicta, usque ad numerum ducentorum, dictus R. dictam aulam intravit et cum plures ex dictis hominibus reperiret rebelles, nollentes se obliguare ad solutionem predicte pecunie, nec volentes consentire conpositioni predicte, dictus R. prohibuit dictis hominibus congregatis, sub pena corporum et bonorum, ne aliquis eorum exiret aulam predictam, quousque se obligasset ad solutionem dicte pecunie et concensisset conpositioni predicte. Quo dicto, dictus R. dictam aulam exivit, et dimisit in hostio aule duos servientes, videlicet quemdam qui vocabatur Philipotus et Gualhardum Savaur, et precepit eis quod custodirent aulam, ne aliquis predictorum hominum a dicta aula recederet, et cum in dicta aula stetissent dicti homines ita arrestati et detenti usque ad noctis tenebras, cum non possent aliud facere nec auderent dictam aulam exire, miserunt pro dicto Raimundo Durandi ut venirent ad recipiendum obliguationes eorum. Qui dictus Raimundus Durandi venit ad eos, et ab eis recepit abligationem predictam, eo modo videlicet quod, cum ipsi concencissent se obligationi predicte, dictus R. se posuit in hostio dicte aule et a quolibet eorum singulariter, secundum quod exibat de aula predicta recipiebat sacramentum quod ipse pro portione sua solveret pecuniam domino regi promissam, prout continebatur in conpositione jam facta. Dixit tamen quod non jurarunt dicti homines se non venturos aliquo tempore contra dictam conpositionem.

Interrogatus si dum erant dicti homines in aula predicta, eorum uxores et familie expellerentur de domibus eorum vel domorum hostia clauderentur, dixit quod sic, ut dicebatur, tamen non vidit aliquod hostium clausum nec aliqui aliud de dictis expulsionibus. Er aliter nescit.

Interrogatus si aliquid aliud fecerit dictus R. in villa predicta nec in ipsa die nec in die sequenti, dixit quod non.

Interrogatus super tertio articulo, dixit quod Raimundus Durandi misit aliquos servientes apud villam de Lauraco pro conpellendis consulibus et hominibus dicti loci ad solvendum tres denarios turonenses sibi pro qualibet libra in conpositione contenta. Qui tres denarii, ut dicitur, asce, debant usque ad summam 37 l.tur. cum dimidia. Qui dicti servientes pro conpulsione predicta multa hostia hominum dicte ville fregerunt et alia clauserunt, et in bonis aliquorum banna posuerunt.

Item dixit se audivisse dici a predictis consulibus quod predicti servientes conpulerunt dictos consules quod jurarent ire apud Avinionem loquturi et finaturi de dictis 37 libris cum dimidia cum dicto Raimundo Durandi. Qui consules occasione predicti juramenti iverunt apud Avinionem. Et, ipsis constitutis in presentia dicti Raimundi, solverunt sibi predictas 37 l. cum dimidia predicto Raimundo, sicut dicebatur. Item dixit se audivisse a dictis consulibus quod dictas 37 libras tur. cum dimidia mutuo acceperant a quodam feneratore que decostarunt ultra sortem 15 l.t.

Item dixit quod quidam alii servientes fuerant missi apud Lauracum pro conpellendis consulibus et hominibus dicte ville ad solvendum pecuniam debitam pro primo termino conpositionis predicte. Qui servientes mangnam pecuniam pro dicta pignoratione habuerunt, ut audivit dici. Nescit tamen quantum.

Item quod in dicta pignoratione multa dampna intulerunt hostia frangendo, et aliqua claudendo, banna et bonis hominum dicte ville apponendo. Nescit tamen, ut dixit, quantitatem predictorum dampnorum, sed extimat dicta dampna una cum dampnis aliis in depositione presentis articuli expressatis et etiam certis summis in presentis articuli et primi depositionibus expressatis, et una cum dampnis que sustinuerunt et expensis quas fecerunt, tam in cessatione operum suarum quam inveniendo et morando Tholose pro dicta conpositione facienda usque ad summam 150 l.t. in presenti articulo expressatam ; aliter de certa summa nichil scit, ut dixit.

Interrogatus super fine dicti articuli, dixit quod universitas dicte ville est in possessione libertatis.

Interrogatus qualiter scit, dixit quia nunquam vidit nec audivit quod ab aliquibus hominibus dicte ville peterentur queste, exceptis illis de genere Arnaldencium et illis de genere d'en Sigart aliter nescit, ut dixit.

Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis et sibi expositis diligenter, dixit se nichil scire, nisi prout supra deposuit.

IX Guilhelmus Fabri Masset, laycus, commorans apud Lauracum, etatis 40 annorum et amplius, ut dixit, juratus in presentia dominorum die mercurii ante festum beati Dionisii, examinatus die martis post festum beati Andree apostoli, diligenter interrogatus, deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit se nichil scire.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod quadam die martis inter festum beati Micaelis et festum Omnium Sanctorum, mense septembris, prout credit, de die tamen certa vel de septimana non recolit, dixit se vidisse quod Raimundus Durandi cum viginti servientibus vel amplius erat in villa de Lauraco, in domo que fuerat Arnaldi Vasconis, et quesivit si esset ibi aliquis ex consulibus dicte ville et respondit R. Ademari quod sic, quod ipse erat ibi tanquam consul et cum interrogasset ubi essent alii consules et responsum esset ei quod erant in villa pro suis negociis, precepit dictus Raimundus Durandi servientibus suis et servientibus castri de Lauraco quod ipsi irent per villam et omnes claves omnium hostiorum que cum clavibus claudebantur vel claudi poterant afferrent ei, et alias domos que non claudebantur clavibus clauderent seu claudi facerent et obserrari cum ferris equinis.

Interrogatus si predicta fecerint eo modo quod predixit servientes predicti, dixit quod sic.

Interrogatus si audivit preceptum fieri per dictum Raimundum Durandi, dixit quod sic, in hospicio Arnaldi Vasconis, presentibus Bernardo Ademarii, Bernardo Brazeti, Bernardo de Villa Nova, Guilhelmo Fabri Cotellerii, et ipso teste qui loquitur.

Interrogatus si predicti testes mandaverunt excesutioni predictum preceptum seu mandatum de quo supra dictum est, dixit quod sic.

Interrogatus qualiter scit, dixit se vidisse quod Johannes de Aula, serviens dicte ville, deportavit ad predictum hospitium dicti Raimundi Durandi, in quo erat hospitatus, decem et septem claves, prout se dixit vidisse numerari per dictum Johannem de Aula. Interrogatus de quorum domibus erant claves predicte, dixit se nescire, hoc excepto quod erant ibi claves domus dicte na Calzona et Germani Corbiera et Guilhelme Roquova. Interrogatus an dictas claves cognoverit esse de domibus quas supra nominavit, dixit quod non, sed ita dicebatur ibidem per dictum servientem, prout dixit se audivisse testis qui loquitur. Interrogatus an viderit aliqua hostia clausa cum ferris equinis, prout supra deposuit, dixit quod non, nisi de domo Jacobi Cuppe, quam vidit ita clausam esse et sua domus propria fuit clausa, prout dixit, non tamen cum ferro equino, nec cum aliqua clave, sed cum quibusdam barris interius positis.

Item dixit quod dicta die, ante quam dicte claves acciperentur vel hostia clauderentur, eo modo quo supra dictum est, venerunt ad predictam domum ubi hospitatus erat dictus Raimundus Durandi consules dicte ville et cum essent in ejus presencia, precepit eis ut ipsi irent in castrum domini regis ville predicte, et ibi remanerent in arresto, quia ipsi inpediebant et disturbabant homines dicte ville ne venirent ad conpositionem cum officialibus domini regis super hiis que a dictis hominibus petebantur. Qui consules responderunt se non teneri intrare castrum predictum, nisi cum haberent ibidem aliquid cognoscere vel eciam judicare. Quo audito dictus Raimundus arrestavit eos presencialiter in domo predicta et ipsummet testem qui loquitur, prout dixit qui presens erat cum dictis consulibus in domo predicta. Et tandem dictum testem qui loquitur dictus Raimundus dimisit ab arresto cum esset homo pauper. Promisit tamen dictus testis quod die crastina in mane coram dicto Raimundo rediret et audivit dici a dictis consulibus quod antequam a dicto arresto possent recedere, fecit eos jurare quod ipsi intrarent Tholosam, pacificaturi seu conposituri cum dominis P. et R. super hiis que ab eis petebantur.

Interrogatus quid petebat dictus Raimundus Durandi ab hominibus dicte ville, respondit quod petebat satisfieri domino regi super casalagiis, homagiis, feudis militaribus, monetis reprobis per eosdem receptis et exercitu domini regis minus suficienter sequto.

Item dixit quod in crastino mane dictus testis qui loquitur et plures alii homines dicte ville usque ad numerum 60 in universo de mandato dicti Raimundi iverunt coram dicto Raimundo et eos jurare conpulit modo quo supra dictum est, scilicet per clausuram hostiorum et captionem clavium de dictis domibus, quod ipsi intrarent Tholosam die jovis tunc proxima subsequente. Quo facto dictus R. fecit eis claves restitui domorum suarum et hostia aperiri que clausa fuerant per totam illam noctem, paucis exceptis.

Interrogatus quot hostia clausa fuerant et quot claves accepte, respondit se nescire, nisi prout supra deposuit, et pro clavibus restituendis habuerunt servientes dicti R. ab uno quatuor denarios thol., ab alio quinque et ipsemet solvit quatuor, ut dixit, ut clavis domus sue sibi restitueretur. Nescit tamen usque ad quantam extimationem, ut dixit.

Item dixit quod dicta die jovis de qua supra dictum est, intraverunt Tholosam dicti consules dicte ville, scilicet Bernardus Brezeti, Bernardus de Villanova, Bernardus Ademarii, Guilhelmus Fabri Cotelerii, et eorum consiliarii, videlicet Bernardus et Bertrandus Aurioli, fratres, et Bernardus de Bosco, et plures alii de dicta villa usque ad numerum sexaginta, et dum essent Tholose, dicta die jovis, venerunt in quadam camera que est in capite aule nove domini regis Tholose et in dicta camera invenerunt dominum P. de Latilhiaco et Raimundum Durandi, et cum peterentur ab eisdem pro dicta conpositione quatuor milia librarum tur., tandem dicti consules et consiliarii et alii homines dicte ville, post multos tractus habitos inter ipsos et dictum dominum P., conposuerunt cum eodem domino P. ad summam 3000 l.t. Interrogatus si dum fieret dicta conpositio vel post factam conpositionem aliquis de dictis consulibus vel hominibus in aliquo reclamaverit vel contradixerit dicte conpositioni vel etiam appelaverit, respondit quod non, quod ipse sciret.

Interrogatus si juraverint dicti consules et homines se servaturos conpositionem predictam, et nullo tempore contravenire, dixit quod bene juraverunt tam ipse quam alii se servaturos conpositionem predictam, sed de contra veniendo vel non veniendo non recolit se vel alios jurasse.

Interrogatus qui recepit sacramenta ab eis, dixit quod Raimundus Durandi, et in camera predicta, presentibus magistro G. de Gauderiis et Symoneto serviente, et quibusdam aliis de quorum nominibus non recolit, et eadem die qua fuit facta dicta conpositio. Interrogatus quare dicti consules et homines fecerunt generalem conpositionem pro omnibus hominibus dicte ville, cum non ab hominibus (sic) peterentur casalagia vel homagia, sed a quibusdam tantummodo, respondit quod licet non ab omnibus peterentur casalagia vel homagia, tamen ab omnibus petebantur generaliter emende ratione receptionis monete prohibite et ratione exercitus domini regis minus suficienter sequti, et ideo pro omnibus volebant generaliter conponere et ne ibi pro quibus non esset conpositum vel pacificatum male tractarentur, sicut videbant suos circumvicinos aliarum villarum male tractari, eorum animalia capiendo et in bonis eorum banna apponendo et multa alia gravamina faciendo. Interrogatus si sciat quod alia violencia vel conpulsio facta fuerit dictis hominibus vel consulibus pro dicta conpositione facienda alio modo quam supra deposuerit, dixit quod non in illo tempore.

Dixit tamen quod postmodum, quadam die dominica, per octo dies post dominicam inmediate subsequtam post dictam diem jovis qua fuit facta dicta conpositio, ivit apud Lauracum dictus Raimundus Durandi cum Symoneto serviente et pluribus aliis servientobus, et fecit preconizari cum tuba ut de qualibet domo dicti loci veniret principaliter persona ad loquendum cum dicto Raimundo in ecclesia dicte ville. Et cum ibi venissent homines sic vocati post prandium, inter horam tertianam et meridianam, dictus R. Durandi, timens ne in ecclesia fieret sedisio vel tumultus, ut dicebat testis qui loquitur, precepit eis dictu R. ut omnes ipsi intrarent aulam domini regis. Qui dicti homines, ad mandatum dicti Raimundi dictam aulam intraverunt, et fuerunt ibi plus quam ducenti, tam homines quam muliers. Quibus sic congregatis in aula predicta precepit dictus R. quod3 illi qui non fuerant Tholose et se non obligaverant ad servandum conpositionem factam Tholose per consules et homines dicte ville, se obligarent ibidem. Et cum multi essent rebelles ad obligandum se et insurgerat inter eos mangna brigua et mangnus tumultus fecit dictus R. Durandi intrare quosdam homines dicte ville, videlicet Jacobum Cuppe et Raimundum d'Aurifila et quosdam alios de dicioribus dicte ville qui nolebant consentire conpositioni predicte in quandam cameram, ut ipsi essent ibi in loco strictiori quam alii qui erant in aula, et eo facto dictus R. exivit aulam predictam, et precepit duobus servientibus ut ipsi fermarent ostium aule, ita quod nullus eorum qui erant in aula a dicta aula posset exire. Item posuit alios duos servientes ad custodiendum quandam trapam per quam possent homines exire de aula, nisi prohiberetur eis, precipiens dictis servientibus ne aliquis illorum qui erant in aula posset per dictam trapam recedere, vel exire occasione cujuscumque necessitatis. Et cum ibi stetissent dicti homines et mulieres sic retenti et inclusi usque ad noctis tenebras, usque ad horam primi somni, multis candelis accensis in aula predicta, rediit dictus R. ad dictam aulam et quesivit ab eis utrum adhuc essent concordes ad jurandum se servare conpositionem predictam et cum responderetur ei quod non adhuc, dixit quod sub pena carceris nullus exiret de aula predicta quousque essent concordes ad prestandum sacramentum predictum. Quo audito dixerunt se paratos prestare hujusmodi sacramentum, et tunc dictus R. accepit quendam librum et stetit in hostio aule, et a quolibet de dictis hominibus exeunte de aula recipiebat sacramentum singulariter de servando conpositionem predictam, sed dixit se non recolere testis qui loquitur quod ipse vel alii predicti homines jurassent se non venturos contra conpositionem predictam.

Interrogatus super ultimo articulo, dixit se nichil scire quatum ad dampna data seu gravamina hominibus dicte ville nec quantum eciam ad expensas, quia non erat consul, nec fuit presens quando dicti consules de dictis dampnis vel expensis inter se conputaverunt.

Interrogatus an universitas dicte ville sit in possessione libertatis, dixit quod sic. Interrogatus qualiter scit, dixit quia nunquam alias vidit vel audivit quod ab hominibus dicte ville queste peterentur nisi generaliter a tota patria dominus rex peteret donum vel mutuum, exceptis illis qui sunt de genere Arnaldorum et de genere d'en Siiat, qui dicuntur teneri ad questas, prout dicitur. Aliter nescit. Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis et sibi expositis diligenter, dixit se nichil aliud scire nisi prout supra deposuit.

X Poncius Vergerii, laycus, comorans et uxoratus apud Lauracum, etatis 50 annorum vel circa, ut dixit, juratus in presencia dominorum die mercurii ante festum beati Dionisii, examinatus die mercurii post festum beati Andree apostoli, diligenter interrogatus, deposuit ut sequitur.

Interrogatus super primo articulo, dixit se nichil scire.

Interrogatus super secundo articulo, dixit quod quadam die martis, tempore vindemiarum, mense septembris ut sibi videtur, alias tamen cercius de die non recolit, ivit Raimundus Durandi ad villam de Lauraco cum quibusdam aliis servientibus usque ad numerum viginti prout sibi videtur, et cum iret ad mercatum testis qui loquitur pro quibusdam suis negociis, vidit in domo Arnalde, relicte Arnaldi Vasconis, dictum R. et consules dicte ville, quam domum intravit testis qui loquitur ut videret et audiret quid fieret ibidem. Et tunc vidit et audivit quod dictus Raimundus Durandi precepit dictis consulibus quod ipsi intrarent castrum domini regis dicte ville, vel quod jurarent venire Tholosam infra octo dies a predicta die martis, ad faciendum voluntatem dominorum P. et R. super casalagiis et aliis que petebantur ab eis. Qui dicti consules dixerunt quod non consueverant transmitti ad dictum castrum nisi pro aliquo judicio faciendo et tunc dictus Raimundus Durandi arrestavit eos ibidem, prohibens eis ne dictam domum exirent donec predictum sacramentum fecissent et fuerunt per totam diem in dicto arresto usque ad noctem et dum essent in dicto arresto servientes qui cum dicto Raimundo venerant pignorabant quosdam homines dicte ville, vestes aliquorum et culcitras et quorundam aliorum claves hostiorum suorum capiendo et aliorum quorumdam suorum domorum hostia claudendo, ita quod in universo fuerunt pignorati predictis modis usque ad numerum 60, nec dicta pignora recuperare potuerunt nec dicti consules a dicto arresto exiverunt donec juraverunt quod irent Tholose ad finandum cum dictis dominis P. et R. super casalagiis et aliis quem petebantur ab eis infra diem martis sequentem. Et tunc prestito juramento dicti consules liberati fuerunt ab arresto predicto et claves et alia pignora restituta, ita tamen quod illi qui pignorati fuerant dicta die martis, quilibet eorum solvebat 4 denarios thol. pro dicta pignoratione servientibus antedictis. Item dixit quod secunda die pignorati solvebant quinque d.thol. dictis servientibus. Interrogatus si viderit quod omnes 60 de quibus supradictum est juraverint, dixit quod non vidit quod aliqui jurarent exceptis dictis consulibus et ipso teste qui loquitur, et Bernardus Vergerii, ejus frater, sed audivit dici quod omnes juraverant usque ad numerum supradictum. Item dixit quod die predicta eisdem per dictum R. assignata venerunt Tholosam predicti consules et homines qui predictum juramentum prestasse dicebantur, et dum predicti consules peterent a predictis dominis P. et R. ut darent licenciam recedendi aliis hominibus dicte ville qui pretextu paupertatis morari Tholose. Dixerunt predicti domini P. et R. quod nullus exiret de villa Tholose donec fecissent conpositionem seu afinacionem super casalagiis et aliis que ab eis petebantur, prout dixit se audivisse dici a consulibus antedictis, aliter tamen nescit. Dixit etiam quod die jovis sequenti, post multos tractatus habitos, remanentes tamen in arresto predicto, promiserunt nomine afinationis seu conpositionis predicto Raimundo Durandi recipiente nomine domini regis solvere dicto domino regi 3000 l.t. pro casalagiis, homagiis, monetis prohibitis receptis, pro exercitu domini regis minus suficienter sequto et pro quibusdam aliis que ab eis petebantur.

Interrogatus de loco ubi facta fuit dicta conpositio, dixit quod apud Tholosam in camera que est in capite aule domini regis.

Interrogatus de presentibus, dixit quod dicti consules et alii homines de Lauraco predicti et ipse testis qui loquitur et R. Durandi.

Interrogatus utrum juraverunt dicti consules et homines se servare conpositionem predictam dum essent in predicta camera, dixit se non recordari quod ibidem aliquod sacramentum prestiterunt, sed bene vidit ut dixit, quod R. Durandi scribebat nomina consulum et hominum predictorum.

Interrogatus si sciat quod alia conpulsio seu violencia facta fuerit consulibus et hominibus supradictis pro facienda conpositione predicta, alio modo quam supra dictum est, dixit quod non.

Interrogatus quare dicti consules et homines fecerunt conpositionem generalem pro omnibus hominibus dicte ville cum a quibusdam tantummodo peterentur queste pro homagiis et casalagiis, dixit quia ab omnibus hominibus dicte ville generaliter petebantur emende ratione receptionis monete prohibite et exercitus domini regis minus suficienter sequti et quorundam aliorum articulorum de quibus dicebatur eis quod omnes de villa generaliter tenebantur. Interrogatus si Raimundus Durandi aliqua fecerit ultra predicta, dixit quod sic, quia dictus Raimundus Durandi, ab octo diebus post factam dictam conpositionemn quodam die dominica, ivit apud Lauracum et fecit preconizari quod capitanis cujuslibet domus iret ad aulam domini regis ville predicte sub pena corporis et bonorum, ex parte domini regis. Quibus congregatis in aula, inter horam tertianam et meridianam usque ad numerum centum et quinquaginta virorum et mulierum, dixit eis quod facerent conpositionem cum domino rege. Interrogatus diligenter de verbis dicti Raimundi Durandi, dixit quod dixerat eis Faciatis conpositionem super homagiis, casalagiis, monetis prohibitis per vos receptis et super exercitu minus suficienter sequto. Qui responderunt quod nichil facerent quia non tenebantur. Et cum in dicta aula usque ad noctem remansissent, venit Raimundus Durandi et fecit eos jurare quod ipsi solverent pecuniam domino regi promissam ratione conpositionis de qua tractatur. Nescit tamen modum seu formam juramenti predicti cum sit homo pauper et habeat laborare circa culturam agrorum suorum. Interrogatus an dictus R. Durandi dictis consulibus et hominibus in dicta aula existentibus aliam violenciam seu conpulsionem fecerit seu fieri fecerit ad jurandum eos servaturos conpositionem predictam nisi illo modo quo supra deposuit, dixit quod non, nisi quod ipsi timebant, prout dixit, quin venderentur et distraherentur eorum animalia, prout videbant fieri, sicut dixit eorum circumcinis et nichil aliud dixit se nescire.

Interrogatus super tertio articulo, dixit se nichil scire, nisi quod audivit dici a consulibus quod Raimundus Durandi habuerat pro qualibet libra summe in conpositione centente tres denarios turonenses, et quod alia dampna eis data fuerant, nescit tamen qualiter vel quantum, vel a quibus.

Interrogatus si universitas dicti loci fuit in possessione libertatis, dixit quod sic. Interrogatus qualiter scit, dixit quod nunquam vidit quod queste peterentur ab eis, nisi quando dominus rex mandat eos exire ad exercitum quod hoc libenter faciunt sicut alie communitates. Interrogatus super omnibus et singulis aliis contentis in dictis articulis et sibi expositis diligenter, dixit se nichil aliud scire, nisi prout supra deposuit.