[1]

Houdouinus, serviens prepositure Senonensis, juratus et requisitus, dicit quod prepositus Senonensis, videlicet Petrus Pelliparii, tradidit conductum magistris Ricardo et Johanni et eorum scutifero.

Requisitus quis fuit ille conductus, dicit quod ipse qui loquitur datus fuit in conductu et duo alii servientes prepositure Senonensis, videlicet Robinus et Tachinus parvus.

Item dicit quod magister Ricardus obviavit officiali in vico Sancti Petri et dixit eidem : Dominus vos emendet . Tunc dixit officialis dicto Ricardo : Non sum excommunicatus, sed vos estis, et nisi essetis in conductu domini regis ponerem vos in tali loco quod non videretis pedes vestros usque ad annum.

Requisitus de existentibus cum officiali, si sequti fuerunt dictum Ricardum una cum officiali, dicit quod nescit.

Requisitus de nominibus illorum, dicit quod nomina eorum non novit, 1 nisi duorum, videlicet Beruier et generis Clementis apothe carii.

Requisitus quot erant, dicit quod decem, sicut credit.

Item dicit quod dicti Berruier et gener Clementis et duo alii cum eis, quorum nomina non recolit, quos viderat in societate officialis, reversi fuerunt post dictos R., J. et scutiferum, et cepit dictus Berruier dictum R. per capam circa pectus et dixit eidem : Ducam vos in prisionem. Et traxit cutellum suum et voluit eum percutere et tunc iste qui loquitur cepit dictum Berruier per pugnum, dicens ei : Vis tu te honnire, isti sunt in conductu domini regis et chemino regis et prohibeo vobis, ex parte regis, quod eis aliquod malum non inferatis.

Item dicit quod post suam inhibitionem, cepit magistrum Ricardum per frenum, volens eum ducere in prisionem, ut dicebat, et iterato is qui loquitur deposuit manum ipsius de freno 2.

Requisitus si predictus R. fuit a predicto Berruier vel ejus sociis percussus, dicit quod non, quod videret, sed dicit quod ipse qui loquitur percuciebat equum dicti Ricardi ut dictus Ricardus posset evadere et fortassis percussit eum in capa vel alibi.

Item dicit quod gener Clementis predictus cepit magistrum Johannem per frenum equi sui et alii duo quorum nomina non recolit et dicebant dicto magistro Johanni : Nos ducemus vos in prisonem. , nichilominus aliam injuriam eidem inferentes. Tunc dixit iste qui loquitur : Non ducetis eos in prisionem quia sunt in conductu regis et in chemino .

Item dicit quod Godefridus, armiger de societate dictorum Ricardi et Johannis, tenebat ensem suum evaginatum post injuriam factam dicto Ricardo, et tunc gener dicti Clementis cepit eum per manum et torxit ei manum et abstulit ei gladium suum et statim fugit, portans dictum gladium. Pretermodum, predictus Berruier venit ad dictum Godefridum et vidit iste qui loquitur quod ille Godefridus et dictus Berruier tenebant insimul quendam cutellum et erant super equos suos et sese ita fortiter tenebant quod ipsi traxerunt unus alium ad terram et vidit utrumque sanguinolentum, et credit quod hoc factum fuit dum caderent ad terram.

Requisitus si ipse qui loquitur vel alii servientes percussi fuerunt a quatuor predictis, dicit quod non.

Requisitus si officialis erat presens vel prope predictis injuriis inferendis, dicit quod non.

Requisitus si officialis 3 scivit, dicit quod credit quod sciret quia ipsi erant in societate officialis.

Requisitus si de mandato officialis hoc fecerunt, dicit quod credit. Et credit quod bene prohibuisset si voluisset

Requisitus si dicti injuriatores reversi sunt ad officialem post injurias illatas 4, dicit quod sic, et invenit eos parvum post ante ecclesiam beati Stephani et dixit isti qui loquitur predictus Berruier : Vos estis excommunicatus quia fuistis cum R. et J. predictis qui sunt excommunicati.

Requisitus si sciat causam quare predicte injurie facte fuerunt dictis R., J. et scutifero, dicit quod nescit causam, nisi quod excommunicab. official per ecclesias Senonenses.

Requisitus si scivit, vidit, vel audivit quod predicti R. et J. et scutifer dicerent aliqua convicia dicto officiali vel dictis injuriatoribus, dicit quod non. De aliis diligenter requisitus, dicit quod nichil scit.

Robinus, serviens prepositure Senonensis, juratus et requisitus, dixit quod Petrus Pelliperius, prepositus Senonensis, tradidit magistro Ricardo et magistro Johanni et Godefrido scutifero conductum, sicut datum fuerat eidem in mandatis per litteras domini regis.

Requisitus quos dedit eis in conductum, dicit quod tres fuerunt pro conducendo eos, dati et preposito predicto, videlicet Houduinus de la Bele Aiole, serviens eques prepositi Senonensis, et testis immediate precedens et duo alii servientes pedites, videlicet iste qui loquitur et Johannetus Tachini.

Item dicit quod magister Ricardus dixit officiali in presentia istius qui loquitur et aliorum servientum qui secum erant : Deus vos emendet. Tunc respondit officialis : Ego non sum excommunicatus, sed vos estis excommunicatus et nisi conductus regis esset, ponerem vos et societatem vestram in tali loco quod non videretis pedes vestros usque ad octo dies.

Requisitus quot erant cum officiali, dicit quod sex, clerici et de familia officialis, sicut credit.

Requisitus si predictus officialis et illi, qui in societate sua erant, sequti fuerunt magistros R. et J. et scutiferum abbatis Sancti Dyonisii, nomine Godefridum, dicit quod officialis non sequtus fuit dictos magistros R. et J., sed quatuor, qui cum eo erant, videlicet Berruier et gener Clementis apothecarii et duo alii quorum nomina non recolit.

Requisitus si predicti quatuor fecerunt aliquam injuriam magistro Ricardo predicto, dicit quod unus ax eis, nomine Berruier, cepit dictum R. per capam suam circa pectus, dicens : Ribalde clerice, vos venietis nobiscum et ponemus vos in prisionem. Tunc dixit Houduinus et iste qui loquitur illi qui vocabatur Berruier 5 : Vis tu te honnire, nos prohibemus tibi ex parte domini regis 6 quod non facias aliquod malum predictis R. et J. et eorum sociis quia sunt in conductu regis 7 . Facta prohibitione, dictus Berruier traxit cutellum suum et voluit percutere magistrum Ricardum, dicens : Ribalde clerice, non ibitis, ducemus vos in prisionem. Et Houduinus predictus se posuit inter ictum et magistrum Ricardum et dixit illi qui vocabatur Berruier : Vis tu honnire nos omnes. Et tunc dixit Berruier : Certe nos ducemus eos in prisionem malo grato vestro.

Requisitus si dictus Ricardus fuit percussus ab aliquo, dicit quod non quod videret.

Requisitus de loco ubi dicte injurie facte fuerunt, dicit ante domum presbiteri Sancti Saviniani.

Requisitus de die, dicit quod in festo apostolorum Petri et Pauli, clrca vesperas.

Item dicit quod gener Clementis Apothecarii cepit magistrum Johannem per frenum, et duo alii de predictis quatuor, quorum nomina ignorat, nullam aliam injuriam eidem inferentes, dicentes tamen quod ipsum ducerent in prisionem.

Item dicit quod Godefridus predictus evaginavit8 gladium suum, injuria facta prius predicto magistro Ricardo. Et tunc venit ad ipsum Godefridum gener Clementis cum duobus aliis quorum nomina ignorat, et abstulerunt dicto Godefrido dictum gladium et recesserunt ab ipso, importantes gladium suum. Postmodum venit predictus Berruier ad Godefridum predictum, tenens in manu sua cutellum suum et dixit ei : Non effugietis manus meas, sed moriemini. Tunc cepit dictus Godefridus cutellum dicti Berruier ex una parte et ita firmiter tenuit dictum cutellum, quod ex equis suis ambo se projecerunt ad terram, et fuit dictus Godefridus aliquantulum lesus in mentone in cadendo.

Requisitus si ipse qui loquitur et alii servientes fuerunt verberati a predictis injuriatoribus, dicit quod non.

Requisitus si officialis erat presens vel prope dicti injuriis inferendis, dicit quod non vidit ?

Requisitus si officialis scivit hoc, dicit quod credit.

Requisitus si hoc factum fuit de mandato suo, dicit quod credit. Et credit quod bene prohibuisset si voluisset.

Requisitus si dicti injuriatores reversi fuerunt ad officialem injuria facta, dicit quod credit, et credit quod dictus Berruier erat de familia officialis.

Requisitus si sciat causam quare dicti quatuor fecerunt predictas injurias, dicit quod nescit.

Requisitus si dicti R., J. et Godefridus dixerant aliqua convicia officiali vel injuriatoribus predictis, dicit quod non quod sciat, sed humiliabant se quantum poterant, dicentes : Male facitis quia malum veniet ex isto facto.

Requisitus de aliis diligenter, dicit quod nichil scit.

Johannetus Thacini, serviens prepositure Senonensis, juratus et requisitus, dicit quod Petrus Pelliparii, prepositus Senonensis, tradidit conductum magistris Ricardo et Johanni et Godefrido, scutifero.

Requisitus quos tradidit eis in conductum, dicit9 unum servientem equitem et duos pedites, videlicet Houduinum, Robinum et istum qui loquitur.

Item dicit quod magister Ricardus dixit officiali in Burgo Sancti Johannis, versus crucem Sancti Petri : Dominus vos emendet . Et officialis respondit : Non sum excommunicatus, sed vos estis excommunicatus et, nisi conductus regis esset, ponerem vos et societatem vestram in tali loco ubi non videretis pedes vestros usque ad annum.

Requisitus si predictus officialis et existentes cum eo sequti fuerunt magistros Richardum, Johannem et Godefridum scutiferum, dicit quod officialis non sequtus fuit eos, sed quatuor qui cum eo erant sequti fuerunt eos.

Requisitus de nominibus, dicit quod Berruier et gener Clementis apothecarii, et duo alii de quorum nominibus non est certus, et erant omnes clerici, et erant de familia officialis et advocati in curia, sicut credit.

Dixit etiam quod venerunt ad magistrum Richardum ante hostium presbiteri Sancti Saviniani, ubi villebat exequi mandatum suum, et cepit dictus Berruier dictum Richardum per capam suam circa pectus, dicens : Prave clerice, venietis nobiscum et ducemus vos in prisionem. Tunc dixerunt servientes dicto Berruier et sociis suis : Inhibemus vos ex parte domini regis ne inferatis ei aliquod malum. Tunc Houduinus verberavit cum virga sua10 equum dicti Richardi quousque dictus Richardus fuit in calceya, videlicet in chemino regis. Tunc predictus Berruier evaginavit cutellum suum et dixit magistro Richardo quod interficeret eum, sed Houduinus predictus posuit se inter cutellum et predictum R., dicens dicto Berruier : Fuge, quid vis tu facere, vis tu te et nos honnire.

Requisitus qualem injuriam fecerunt magistro Johanni, dicit quod gener Clementis apothecarii tenebat eum per frenum, dicens eidem quod duceret eum in prisionem. Inhibebant tamen bene eisdem11 Johannetus qui loquitur et socii sui ne inferrent aliquod malum eis et dicit nullam aliam injuriam fecerunt dicto magistro Johannis nisi quod gener Clementis semper tenebat eum per frenum.

Item dicit quod unus12 predictorum injuriatorum importavit ensem dicti Godefridi, sed nescit utrum abstulit dicto Godefrido de manu sua vel traxit eundem gladium de vagina dicti Godefridi, quia non vidit quod Godefridus evaginaret eundem gladium. Postmo dum venit predictus Berruier ad dictum Godefridum cutello evaginato et voluit percutere iterato magistrum Richardum et tunc dictus Godefridus cepit dictum Berruier per pugnum, et ita tenuerunt unus alium quod ipsi ceciderunt ambo ad terram et fuit lesus parvum dictus Godefridus in mentone ex illo casu.

Requisitus si ipse qui loquitur et alii servientes qui cum eo erant fuerunt verberati a dictis injuriatoribus, dicit quod unus eorum, cujus nomen ignorat, percussit istum qui loquiturrde quodam baculo in manu, et dictus Berruier voluit eum qui loquitur percutere cum campl suo in pectore, dicens ei quod moreretur, sed cum tamen non percussit eum, nec vidit quod aliquod malum facerent dictis servientibus.

Requisitus si officialis erat presens vel prope dictis injuris inferendis, dicit quod non.

Requisitus si scivit, dicit quod sic, sicut credit.

Requisitus si de mandato suo hoc fecerunt, dicit quod credit et credit per hoc quod dicti injuriatores erant de familia officialis.

Requisitus si sciat causam quare hoc fecerunt, dicit quod non.

Requisitus si vidit, scivit vel audivit quod dicti R., J. vel Godefridus dicerent aliqua convicia dicto officiali, vel ejus familie, dicit quod non, quod sciret vel audiret.

Requisitus si dicti injuriatores reversi fuerunt ad officialem post dictas injurias, dicit quod nescit.

Requisitus de aliis diligenter, nichil amplius scit.

Petrus Pelliparius, prepositus Senonensis, juratus et requisitus, dicit quod recepit litteras domini regis in festo apostolorum Petri et Pauli, in quibus continebatur quod ipse et socius suus conducerent magistros Richardum et Johannem et eorum familiam. Iste qui loquitur ostendit litteras socio suo et pluribus aliis et, visis litteris, ipse et socius suus et plures cum ipsis ierunt ad officialem Senonensem ante ecclesiam Sancti Benedicti extra claustrum13, una cum predictis magistris coram officiali privilegia que habebat, et denunciavit officialem excommunicatum auctoritate privilegiorum. Ex adverso predictus officialis legebat privilegia sua per que dicebat se non posse excommunicari per privilegia dicti R. Tunc petiit officialis copiam privilegiorum magistri Richardi, et ipse concessit et officialis similiter concessit dicto Richardo copiam privilegiorum suorum.

Et requirebat officialis quod dicti Richardus et Johannes irent ad domum archiepiscopi, sed noluerunt hoc facere, timentes ne officialis eos arrestaret. Ab illo loco recesserunt et duxerunt eos dicti prepositi per quatuor ecclesias, videlicet Sanctam Columbam, Sanctum Petrum Rotundum, Sanctum Romanum et Sanctum Benedictum, ut ibi exequerentur mandatum sibi injunctum. Postmodum, ex parte officialis, quatuor clerici vel tres, et in presentia predictorum, dixerunt eidem Richardo et magistro J. multa convicia in ecclesiis in quibus exequebantur mandatum, et in ecclesia Sancti Petri unus de quatuor clericis, Berruier nomine, saliit pluries ut arrumperet sigilla litterarum quas dictus R. tenebat, preposito qui loquitur et socio suo astantibus et videntibus et prohibentibus dictis clericis, ex parte regis14, ne aliquam injuriam facerent dictis Richardo et Johanni. Hiis factis, iste qui loquitur reduxit eos ad hospitium suum et statim dictus Berruier et plures clerici cum eo venerunt ad hospitium dictorum R. et J., in domo Galteri Lalemant, et perceperunt preposito15 qui loquitur et illis qui secum erant ex parte achiepiscopi et officialis, et sub pena excommunicationis, ut non conducerent nec conduci facerent nec aliquod consilium seu auxilium darent dictis Richardo et Johanni, licet prepositus qui loquitur et ejus socii tradidissent officiali litteras domini regis quas receperant de conducendis eos.

Item venit quidam presbiter ex parte archiepiscopi et officialis et monuit dictum prepositum primo, sercundo et tercio, sub forma predicta, ne traderet eisdem R. et J. conductum, auxilium vel consilium.

Postmodum, eadem die, circa vesperas, dicti R. et J. venerunt ad prepositum qui loquitur, petentes ab ipso ut eos conduceret, et se excusavit quia pluribus negociis erat impeditus, verumptamen tradidit eis tres servientes suos in conductu, videlicet Houduinum, Robinum et Tachinum. Et in conductu illorum dictus Berruier et tres clerici cum eo multas injurias fecerunt dictis R. et J. et Godefrido scutifero, in presentia dictorum servientum prohibencium ex parte regis ne dictis R. et J. et eorum familie aliquod malum inferrent, ut audivit a dictis servientibus16.

Requisitus de injuriis quales fuerunt, dicit quod servientes sui, traditi R. et J. et eorum familie in conductum, retulerunt ei quod Berruier et tres alii clerici, advocati in curia Senonensi, et qui erant in societate officialis, evaginaverunt cutellos suos super magistros Richardum et Johannem, volentes eos precutere, licet dicti servientes bene preciperent eis, ex parte regis, quod nichil eis facerent. Quibus noluerunt obedire, sed, post hujusmodi prohibitiones, fecerunt multas injurias magistris R. et J., et dum inferrent dictas injurias, Godefridus evaginavit ensem suum et dicti clerici abstulerunt ei ensem suum et male17 verberaverunt eum et vidit iste qui loquitur illum Godefridum lesum in mentone, et conquerebantur dicti R. et J. et Godefridus quod prepositus qui loquitur faceret dictas injurias sibi illatas emendari. Ex alia parte officialis predictus requisivit a preposito qui loquitur ut caperet dictos R. et J. et Godefridum pro injuriis quod dicebat sibi et clericis suis a dictis R. et J. et G. illatas fuisse et quod eos taliter teneret, ut posset archiepiscopo et sibi de eis respondere.

Requisitus si scierit, viderit vel audierit, in presentia sua vel in presentia servientum suorum, quod magistri R. et J. vel aliquis de familia sua dicerent aliqua convicia vel facerent aliquas injurias officiali vel clericis cum ipso existentibus, dicit quod non.

Dicit etiam iste qui loquitur quod ballivus archiepiscopi, dominus Guillelmus de Langi, et sex alii canonici Senonenses mandaverunt isti qui loquitur et socio suo, in sero, dicta die, ut venirent ad eos in claustro. Et venerunt ad eos in claustro cum pluribus aliis. Tunc ballivus archiepiscopi et omnes alii septem petierunt ab isto qui loquitur et socio suo ut caperent et retinerent magistros R. et J. ita quod possent respondere archiepiscopo et officiali. Tunc prepositi seccesserunt in partem predictos ballivum et dominum Guillelmum, et dixerunt eisdem : Quid petitis a nobis fieri. Certe non faciemus18. Et tunc responderunt ballivus et dominus Guillelmus : Si essemus in statu vestro, hoc non faceremus, quia esset maxima stultitia.

Requisitus si dicte injurie facte fuerunt dictis clericis de mandato officialis, dixit quod sic, sicut credit.

De aliis nichil amplius scit.

Gilo Pelliparius, juratus et requisitus quid sciat super premissis, dicit quod quadam die in estate, videlicet in festo apostolorum Petri et Pauli, magistri R. et J. et Godefridus, armiger, venerunt ad officialem in domo sua cum prepositis Senonensibus et pluribus aliis, isto presente qui loquitur, et conducebant dicti prepositi dictos R. et J. de mandato domini regis. Predictus vero magister Richardus coram officiali et in presentia istius qui loquitur et aliorum, legebat privilegia et litteras per quas denunciabat officialem excommunicatum. Ex alia parte similiter officialis legebat privilegia sua, et contendebant de privilegiis suis. Et dixit officialis predictis R. et J. : Veniatis ad domum domini archiepiscopi et trademus vobis copiam privilegiorum nostrorum et videbimus privilegia vestra. Dicit tamen iste qui loquitur quod non abierunt, timentes ne officialis eos arrestaret.

Requisitus de injuriis illatis predictis clericis, dicit non fuit presens injuriis inferendis. Dicit tamen quod Houdouinus, serviens domini regis, qui eas conducebat, dixit isti qui loquitur quod Guillelmus Berruier et Hugo, gener Clementis apothecarii, et duo alii clerici, videlicet Nicholaus Rochart et alter, de cujus nomine non recolit, multas injurias predictis R. et J. et eorum armigero intulerunt, dum irent per ecclesias Senonenses denunciando officialem excommunicatum.

Item dicit quod eadem die tres clerici et unus presbiter, presente isto qui loquitur, venerunt ad hospicium dictorum R. et J. ubi Petrus, prepositus Senonensis, erat, et preceperunt eidem preposito, ex parte archiepiscopi et officialis, sub pena excommunicationis, ne daret eisdem R. et J. conductum, consilium vel juvamen. Et respondit eis dictus prepositus : Istud quod precipitis non faciam, quia magis timeo regem, cujus litteras recepi19 quam archiepiscopum vel officialem.

De aliis nichil scit.

Stephanus dictus d'Alemant, juratus et requisitus, dicit quod in festo apostolorum Petri et Pauli, in ecclesia Sancti Petri Rotundi, cujus ecclesie iste qui loquitur est perrochianus, et audiebat ibidem missam dicta die, tunc vidit venire in eandem ecclesiam magistros R. et J., una cum prepositis regis Senon. conducentibus eos de mandato regis, ut dicebant. Et tunc, in plena ecclesia, post oblationem, cepit magister Richardus legere quasdam litteras per quas denunciabat officialem Senonensem excommunicatum. Ex alia parte venerunt unus et unus clericus, dictus Guillelmus Berruier, ex parte officialis, denunciantes in plena ecclesia predictum Richardum excommunicatum. Et nitebantur quantum poterant, dicto Richardo aufferre litteras suas. Tunc preceperunt ex parte regis20 prepositi dictis presbitero et Berruier et pluribus aliis cum eis existentibus ne facerent aliquod malum predictis R. et J. et eorum familie. Nichilominus dictus Berruier et sequentes sui post illam prohibitionem fecerunt magnum tumultum in dicta ecclesia et talem quod sacerdos vix potuit celebrare et sequti fuerunt ipsos clamantes : Vos estis asini, vos estis capre. presentibus prepositis, et hoc faciebant in derisum clericorum et mandati domini regis.

De aliis nichil scit, nisi quod audivit dici quod in vico Sancti Petri21 multe injurie illate fuerunt predictis R. et J. et eorum familie et hoc publice per villam Senonis dicebatur.

Galterus Lalemant, juratus et requisitus quid sciat de premissis, dicit quod, in festo apostolorum Petri et Pauli, venerunt quidam clerici ex parte officialis, videlicet Berruier et plures alii quorum nomina ignorat ad domum istius qui loquitur, ubi dicti R. et J. erant hospitati, et dixerunt eisdem : Vos non estis sapientes, qui denunciatis excommunicatum officialem Senonensem. Certe si posset vos tenere, duceret vos in prisionem. Dicit etiam iste qui loquitur quod predictus Berruier dixit ei quod projecerat ad terram de equo suo armigerum dictorum R. et J. et abstulerat ei ensem suum. Postmodum venit officialis ante domum istius qui loquitur et dixit ei : Vos estis excommunicatus quia recepistis in domo vestra magistrum R. et J. excommunicatos.

De aliis nichil scit nisi quod audivi dici publice quod multe injurie illate fuerant dictis R. et J. et eorum familie.

Galterus dictus Armiger, major Senonensis, juratus et requisitus, dicit quod, quodam die in festo beatorum apostolorum Petri et Pauli22, venit officialis ante domum ville ubi major tenet placita sua et dixit eidem majori qui loquitur quod predicti R. et J. et eorum familie fecerant injurias genti sue, requirens eum ut caperet eos et retineret et teneret eos taliter quod posset ex ipsis facere quod jus ditaret. Major qui loquitur respondit quod libenter haberet consilium super hoc quod dicebat, et eadem verba mandavit abbas Sancti Petri Vivi dicto majori qui loquitur.

De aliis requisitus nichil amplius scit.

Robertus de Null., clericus, vicarius in ecclesia Sancti Pauli in Sancto Dyonisio, juratus et requisitus quid sciat super predictis dicit quod magistri Richardus et Johannes et Godefridus, scutifer abbatis Sancti Dyonisii, habuerunt conductum domini regis et, per litteras domini regis, quas iste qui loquitur tradidit dicto Johanni, et dictus J. tradidit eas preposito Senonensi, presente isto qui loquitur.

Requisitus qualem conductum prepositus tradidit eis, dicit quod tres servientes, videlicet Houdoinum equitem et duos alios, Robertum et Tachinum, pedites. Dicit etiam quod magister Richardus dixit officiali, obviando ei : Deus vos emendet et officialis respondit, sicut videtur isti qui loquitur : Ponerem vos in tali loco, nisi conductus regis esset, quod non videretis pedes vestros usque ad dimidium annum.

Requisitus de astantibus cum officiali, dicit quod erant duodecim vel quatuordecim, sicut credit, et omnes erant equites.

Requisitus de nominibus eorum, dicit quod nomina eorum non novit. Credit tamen quod omnes essent clerici, exceptis duobus armigeris.

Item dicit quod officialis cum societate sua sequtus fuit eos dum irent versus ecclesiam Sancti Petri et quasi in medio vie stetit officialis et tunc quatuor clerici, quos iste qui loquitur viderat in societate sua, venerunt super equos suos ad magistros Johannem, Ricardum et Godefridum scutiferum, et duo de ipsis, videlicet Berruier et Hugo apothecarius, ceperunt magistrum Johannem per frenum et per capam, dicentes eidem : Ribalde clerice, venietis nobiscum, ducemus vos in prisionem. Et hoc factum fuit in presencia servientum domini regis eisdem in conductu traditorum et dicentium : Prohibemus vobis ex parte domini regis ne aliquod malum eisdem inferatis. Facta prohibitione a dictis servientibus, ierunt ad magistrum Richardum ante domum presbiteri Sancti Saviniani et ceperunt eum per capam et per capucium et evaginaverunt super eum cutellos suos et percusserunt eum de pugnis cum manubriis campl tamen non fecerunt ei vulnus nec sanguinem. Et hec vidit iste qui loquitur. Et isti injurie presentes erant servientes domini regis.

Item dicit quod predictus R., propter timorem quem habebat de cutellis quos tenebant contra se, dixit Godefrido quod evaginaret gladium suum et deffenderet eum, evaginato gladio. Recesserunt a magistro Richardo et cucurrerunt ad dictum Godefridum, et abstulerunt eidem gladium suum et aufferendo parvum lesus fuit in mentone, et traxerunt eum de equo ad terram, verberantes eum et calcantes de equis suis, isto presente qui loquitur.

Requisitus si officialis erat presens facto vel prope, dicit quod non ; verumtamen credit quod hec facta fuerunt de mandato officialis.

Item dicit quod unus de servientibus regis fuit percussus de virga in manu ab uno injuriatorum predictorum.

Requisitus si dicti Richardus vel Johannes dixerunt aliqua convicia dicto officiali vel gentibus suis, dicit quod non, quod sciret vel audiret.

Requisitus de aliis, nichil amplius scit.

Henricus de Novo Castro, qui venerat cum magistro Johanne, tamen non serviens ejus, juratus et requisitus super premissis, dicit quod prepositus Senonensis, cujus nomen ignorat, tradidit, presente isto qui loquitur, magistris Richardo et Johanni tres servientes prepositure in conductum, videlicet Houduinum et duos alios de quorum nominibus non recolit.

Item dicit quod, dum dicti magistri R. et J. irent per perrochias Senonenses exequturi mandatum suum, ipsi obviaverunt officiali Senonensi prope abbatiam Sancti Petri quasi ad tractum arcus, et dixit magister Richardus officiali : Deus vos emendet. Statim officialis et gentes sue responderunt : Deus vos pejoret. Et sic magistri Richardus et Johannes ierunt ut facerent mandatum suum. Et reversus fuit officialis et gentes sue, sequentes magistros R. et J. Cum vero dicti R. et J. essent ante domum presbiteri Sancti Saviniani, quatuor clerici, quos iste qui loquitur viderat cum officiali, quia officialis abierat23, venerunt ad ipsos R. et J. dum jam descendissent de equis suis, videlicet duo ex una parte et duo ex altera, quorum nomina ignorat, et dum magistri R. et J. vidissent eos venire, ascenderunt equos suos et statim duo ex ipsis clerici ceperunt magistrum Johannem, unus per capam et alius per frenum, dicentes eidem : Prave clerice, venietis in prisionem. Iste qui loquitur percussit equum magistri Johannis, et ille qui tenebat eum per frenum dimisit, et cucurrerunt omnes quatuor ad magistrum Richardum, evaginantes cutellos suos super eum, et ceperunt eum per capucium et per capam, et traxerunt eum super collum equi sui, et percuciebant eum per humeros de pugnis, cum manubriis cutellorum. Et dum ita percuterent eum, Godefridus evaginavit ensem suum et statim dimiserunt magistrum Richardum et insultaverunt dicto Godefrido et abstulerunt ei gladium suum et projecerunt eum de equo suo ad terram, turpiter verberantes eum. Et fuit idem Godefridus vulneratus in mentone, sed nescit de quo. Dicit etiam quod hec injurie illate fuerunt dictis R. et J. et Godefrido in presencia servientum regis eisdem in conductum traditorum, quamvis dicti servientes bene prohiberent dictis injuriatoribus ex parte regis quod non facerent aliquod malum dictis R. et J. vel ejus familie.

Requisitus si officialis erat presens vel prope, dicit quod non quod sciret.

Requisitus si officialis scivit hoc, dicit quod credit ; et credit quod officialis bene hoc prohibuisset si voluisset.

Requisitus si de mandato officialis hoc fecerunt, dicit quod credit.

Requisitus si post dictas injurias illatas reversi fuerunt ad officialem, dicit quod nescit.

Requisitus si officialis precepit hospiti dictorum R. et J. quod non dimitteret eos abire, dicit quod plures clerici et alii24 venerunt dicta die, presente isto qui loquitur, ad hospitem dictorum R. et J. et preceperunt ei ex parte officialis quod non dimitteret eos, vel familiam, seu equos suos abire.

Requisitus de aliis, nichil amplius scit.

Johannetus Anglicus, commorans in abbatia Beati Dyonisii et vivens de bonis abbatie25, qui tunc venerat cum magistro Richardo apud Senones, non tamen serviens ejus, juratus et requisitus quid sciat super premissis, dicit quod, quadam die ante augustum, de qua non recolit, obviaverunt magistri Richardus et Johannes officiali Senonensi in quodam vico quem nescit nominare, et dixit dictus Richardus dicto officiali : Dominus vos emendet et respondit officialis vel unus de astantibus cum eo : Deus vos pejoret et tunc officialis cum comitiva sua recessit, et magistri R. et J. similiter. Et parum post tres vel quatuor clerici, quos viderat in societate officialis, reversi fuerunt ad magistros R. et J. et eorum familiam et ceperunt magistrum Richardum duo ex ipsis, unus per capam et alius per frenum, et evaginaverunt cutellos suos. Et tunc servientes domini regis qui conducebant eos dixerunt eis : Non faciatis eis aliquod malum quia sunt in conductu regis. Postmodum alii duo iverunt ad magistrum Johannem et ceperunt eum per frenum.

Item dicit quod Godefridus predictus, armiger abbatis Sancti Dyonisii, evaginavit gladium suum quando vidit quod dicti clerici traxerant cutellos suos super magistros suos. Et statim dicti clerici dimiserunt dictos magistros et insultaverunt dicto Godefrido, aufferentes ei gladium suum et ledendes (sic) eum in mentone, projecerunt eum de equo suo ad terram, isto presente qui loquitur et vidente.

Requisitus si officialis erat presens vel prope, dicit quod nescit.

Requisitus si hoc fecerunt de mandato officialis, dicit quod sic, sicut credit.

De aliis nichil scit.

Guillelmus d'Alemant, prepositus Senonensis, juratus et requisitus quid sciat super premissis, dicit quod ipse qui loquitur et Petrus Pelliparii, socius suus, receperunt litteras domini regis in festo Sancti Petri de conducendo magistrum Richardum et Johannem et eorum familiam. Et ipse qui loquitur, una cum socio suo, conduxit eos coram officialem Senonensem et per tres ecclesias civitatis Senonensis et bene dixerunt officiali quod conducebant predictos R. et J., ostendentes dicto officiali litteras domini regis quas habebant de conductu, et easdem litteras legit officialis ipsis presentibus, predicta die Sancti Petri, in mane, et in domo officialis. Predicti R. et J. legerunt transcriptum privilegiorum26 et litteras per quas denunciabant officialem excommunicatum. Officialis ex adverso tenebat quoddam scriptum et appellabat, sicut isti qui loquitur videbatur, dicens dictis R. et J. quod irent ad domum archiepiscopi, et per consilium quod habuerunt, ire noluerunt. Clerici vero existentes cum officiali et de curia officialis dixerunt dictis R. et J. multa grossa verba et turpia, videlicet : Vos estis asini et capre . Hinc recessit iste qui loquitur et socius suis cum predictis R. et J. et iverunt ad ecclesiam Sancti Benedicti et denunciaverunt ibidem officialem excommunicatum et adgravatum. Quidam alii clerici ex parte officialis, videlicet Berruier et duo vel tres alii, impediebant pro posse suo denunciationem quam isti faciebant, prohibentes presbitero ex parte officialis ne mandatum predictorum R. et J. exequeretur, et faciebant pulsari et clamari ita quod predicti R. et J. vix poterant audiri, dicentes eisdem verba grossa et turpia, prepositis presentibus et prohibentibus ex parte regis ne ipsis aliquod malum seu dedecus facerent. Et similiter in ecclesiis Sancte Columbe et Sancti Petri, dicti Berruier et sequaces sui hec et eadem verba protulerunt, dicentes quod, nisi prepositi essent presentes, caperent eos et ducerent eos, gulis ligatis, in prisionem archiepiscopi qui vocatur le Roulleis, que prisio est prisio latronum.

Item dicit quod Petrus Pelliparius, socius ejus, tradidit magistris R. et J. tres servientes in conductum, videlicet Houdinnum, Tachinum et Robinum27, ad eorum exequtionem perficiendam, et ne ipsis aliqua injuria inferetur.

Predicti vero servientes in regressu suo retulerunt isti qui liquitur quod gentes officialis et qui de societate ejus recesserant multas injurias predictis R. et J. et eorum familie intulerunt et eos verberaverunt. Et vidit iste qui loquitur quendam armigerum qui erat cum predictis R. et J. in mentone et per vultum sanguinolentum.

Dicit eciam iste qui loquitur quod injuriis illatis, eadem die, in sero, quinque canonici Sancti Stephani Senonensis, videlicet dominus Guillelmus de Langis, magister Stephanus, ballivus archiepiscopi, Johannes Cornutus et duo alii mandaverunt prepositis quod venirent ad eos in claustrum et sic fecerunt, et dixit eis dictus Johannes Cornutus ex parte archiepiscopi, capituli et officialis quod ipsi caperent, arrestarent et retinerent dictos R. et J. ita quod possent respondere archiepiscopo et ipsis. Tunc prepositi traxerunt in partem dominum Guillelmum et ballivum predictos et dixerunt eisdem : Quid consulitis nobis super hiis que dixit nobis predictus Johannes Cornutus ? Et illi responderunt quod non consulebant eis hoc facere. Et statim dicti prepositi recesserunt.

De aliis nichil amplius scit.

Au verso de la 1-ère peau.

Probatum est quod magistri Ricardus et Johannes, clericus domini abbatis Beati Dyonisii litteras domini regis habuerunt de conductu ad prepositum Senonensem.

Et ordinatum est quod ista dicentur regi et punientur malefactores ad voluntatem ipsius.

Probatum est quod litteras detulerunt ad dictum prepositum et eas eis presentaverunt et quod lecte fuerunt coram preposito predicto, officiali Senonensi presente.

Probatum est quod, dum dicti clerici irent ad quasdam ecclesias apud Senones ut exequerentur mandatum abbatis Sancti Germani de Pratis, conservatorem privilegiorum domini regis concessorum sibi et suis baronibus oviaverunt officiali Senonensi.

Probatum est quod, in via, officialis dixit dictis magistris aliqua verba contumeliosa.

Probatum est quod idem officialis habebat secum Bernerum (sic) et generum Clementis.

Probatum est quod postquam duo magistri recesserunt ab officiali, illi duo secuti fuerunt dictos magistros.

Probatum est quod ceperunt magistros per frena equorum, invaserunt eos violentes et turpiter tractaverunt, cutellos suos super eos traxerunt.

Probatum est quod Gaufridus qui erat cum dictis magistris et de eorum societate fuit ab illis duobus hominibus turpiter tractatus et quod abstulerunt ei ensem suum et fecerunt eum de equo suo cadere ad terram et fuit idem G. factus sanguinolentus.

Probatum est quod prepositus Senonensis tradidit dictis magistris certas personas ad conducendum eos et quod coram illis conductoribus et inhibentibus ne fieret magistris injuria et ex parte regis, quod despecta inhibitione dicta injuria fuit illata magistris et Godefrido.

Probatum est quod dicti injuriatores reversi sunt postmodum ad officialem.