[1]

Anno Domino millesimo trescentesimo vicesimo sexto, fuit nobili Johanni de Acrenis, domicello, castellano de Sancto Porquerio domini nostri regis, presentata quedam patens littera a nobili viro Egidio de Ponvilla, milite, magistro forestarum regiarum Lingue Occitane emanata, ejusdem sigillo in dorso sigillata, ut prima facie aparebat, quandam litteram regiam in se continentem [sic] cujus tenor talis est :

Egidius de Ponvilla, miles, magister forestarum regiarum Lingue Occitane, dilecto nostro Johanni de Atrevis, domicello, nepoti nostro, salutem et dilectionem. Requestam civilem hominum et universitatis de Aniorto, senescallie Carcasone, nobis par dominum nostrum regem missam vidimus interclusam quam vobis mittimus suo sigillo integro fideliter interclusam, necnon quasdam litteras patentes regias nos recepisse noveratis sub his verbis :

Karolus Dei gratia Francie [sic] et Navarre rex dilecto nostro custodi forestarum nostrarum Lingue Occitane salutem. Requestam civilem hominum et universitatis de Aniorto, senescallie Carcassone, inter cetera continentem ipsos, pretextu cujusdam ordinationis per nos, ut asserunt, facte, inpeditis in possessione usagii quod ipsi et eorum predecessores habere consueverunt pacifice ab antiquo in omnibus nemoribus nostris territorii dicti loci de Aniorto, vobis sub contrasigillo nostro mitimus interclusam, mandantes vobis et comitentes etiam per presentem quatinus contenta in dicta requesta diligenter videatis et super contentis in ea, nonobstante ordinatione predicta, faciatis et ordinetis quod sine nostro, rei publice, dictorumque hominum et universo ac cujusque alterius dampno et prejudicio vident faciendum seu etiam ordinandum. Vobis autem in hac parte pareri ab omnibus quorum interest volumus tenore presentium et mandamus. Datum apud Castrum Novum supra Ligerim die XVII julii, anno Domini M^o CCC^o XXV^o.

Auctoritate quarum vobis mandamus quatenus contenta in dictis litteris regiis executioni debite demandetis, vobiscum evocato quodam probo notario et fideli, secundum dictarum literarum continentiam et tenorem, pluribus aliis arduis negotiis inpediti quare intendere non possumus ad predicta, nam in predictis et ea tangentibus vobis tenore presentium commitimus vices nostras, mandates omnibus subditis nostris, alios requirentes, ut vobis in predictis diligenter pareant et intendant. Datum apud Scolobrium nona die septembris anno Domini millesimo trecentesimo XXVI^o.

Quarum litterarum auctoritate et mandato dictus dominus comissarius scripsit bajulo de Aniorto vel ejus locumtenenti, tanquam obbediens et obbedire volens mandatis superiorum ejusdem per suas litteras in hunc modum :

Johannes de Atre is, domicellus, castellanus de Sancto Porquerio domini nostri regis, dilecto suo bajulo de Aniorto vel ejus locum tenenti, salutem et dilectionem. Litteras patentes a nobili viro Egidio de Ponvilla, milite, magistro forestarum regiarum Lingue Occitane emanatas, quandam litteram regiam in se continentes non recepisse noveritis sub hiis verbis :

Egidius de Ponvilla ... (cf. plus haut).

[2^o peau] ... Quarum litterarum auctoritate vobis mandamus quatenus ad requisitionem latorum presentium citetis et perhemptorie consules dicti loci de Aniorto, ut die martis proxima apud Rupem Folium infra tertiam compareant coram nobis super contentis in dictis litteris dicti domini magistri debite processuri et aliter facturi quod fuerit rationis. Datum in Rupe Folio octava die febroarii, anno Domini millesimo CCC^oXXVI^o. Reddite literas sigillatas.

Qua die martis in dicta proxime littera contenta, que fuit die martis ante festum beati Valentini, apud Rupem Folium, coram nobis Johanne de Atrevis, domicello, castellano de Sancto Porquerio domini nostri regis comissarioque predicto, vocato sibi magistro Ramundo Ereniti, notario de Sancto Romano domini nostri regis pro notario et scriptore cause presentis, juxta ejus predicte comissionis littere continentiam et tenorem, conparuerunt Guillelmus Vaquerii et Bernardus Morlani de Aniorto, consules ejusdem loci de Aniorto. Et tunc ipsi consules se et nomine eorum consulatus instanter requisierunt predictum dominum comissarium ut universitatem hominum de Aniorto supradictam et singulos de ea permitat uti gaudere et ademiate usagio et ipsius possetione quod et quam universitas ipsa et singuli de eadem habent et inter se et suos predecessores habuerunt pacifice ab antiquo in nemoribus territorii de Aniorto, nonobstantibus ordinationibus domini magistri supradicti, et hoc juxta forman et tenorem littere regie supradicte, quam et contenta in ea quibus supra nominibus instanter requisiverunt exequi debite et compleri, necnon et requestam [3^o peau] eidem domino magistro per dominum nostrum regem missam sub ejus contrasigillo interclusam aperiri et super ea parti dicte universitatis et singulorum de ea reddi et fieri celeris justitie complementum, de quo usagio et pocessione predictis, si inde in dubium dicto domino comissario vertantur consules ipsi promptos se obtulerunt ad sui juris et intentionem, sustentationem, conservationem et deffentionem proponere, hostendere et docere sub loco et tempore oportunis. Et ibidem, ad instantem requisitionem consulum predictorum quo supra nomine, predictus dominus comissarius predictam requestam, interclusam sub contrasigillo regio nec non et sigillo dicti domini magistri exhibuit, et, sub presentia dictorum consulum et multorum aliorum, palam et publice aperuit et mostravit, cujus continentia sub romantio seu vulgari gallico est scripta in hunc modum :

Au rey n. s. supplient 5 homes de l'université de Aniort en la seneschaucie de Carcasone, come aux et leurs predecesseurs sunt et ont esté, de tant de temps que memoire de homme n'est du contraire, en saisine paisible de pendre pour leur ardoir, pour clorre leurs champs, pour la refetion et sustenence de leurs meisons toute maniere de arbres vers et seis en touz les boys du terroir dudit leu, excepté aneiz e a la maniere que y leur plaist et sens seign ni licence de autrui. Et comme mons. Gile de Ponville, mestre de vus foreis de la lengue d'oc, por aucunas ordenances que il a faytas, si comme il dit, sus les forestz de la dita lenga a1 enpesché, fait empesché et trolle de novel vous devent diz hommes en leurs diz usaiges et saisine en assignant a aux, aus diz bois certeins leus, montees et bonnes de pendre leurs diz usaiges et coper a orne et a une main jusques ladite mont. soit toute copee, et comme la terre dudit leu est en si grans et autes monteingnes et si froides, que bien par les 2 pars de l'an les noys y sunt sens falhir mesmement que la plus grant part de leur meisons son loign bien a une liue l'une de l'autre, pour quoi il ne pourroient par si po de temps que il ont par au sens nois venir user touz en une montee ne emmener par lesdites montaignes leurs diz usaiges que se il y sunt contrait y leur convendra sens doute a lessier la terre. Si supplient que y sait mandé audit mestre que se y li appert sommerement et de plain que y soit ensit, que l'empeschement que leur a esté mis leur soit ostez, et que l'en les lesse user et joïr de leurdit usaige, si comme il ont fait entiquement, non obstant les ordreneinces desus dites, mesmement que les diz bois sont petiz et clers et de petite value.

Quibus sic peractis, dicti consules, nominibus quibus supra, petierunt copiam dicte requeste et comissionis dicti domini comissarii ac totius presentis processus superius habiti sibi fieri et tradi inceratta et diem congruam ad trandendum suos articulos declara-[4^o peau]-torios sibi assignari, quod fuit eis concessum. Et per dictum dominum comissarium concessa dicta copia fuit ad tradendum articulos declaratorios et alias ad debite procedendum in presenti causa dies mercurii in crastinum dictis consulibus et de voluntate et concensu eorumdem et locus de Ruppe Folio assignata.

Quo crastino apud Ruppem Folium coram dicto domino comissario, vocato sibi notario predicto, conparuerunt Guillelmus Caprarii et Bernardus Morlani, consules supradicti, pro se et sui consulatus nomine, et singulorum de eodem. Et tunc iidem consules, quibus supra nominibus, obtulerunt domino comissario quandam papiri cedulam in se declaratorios concludentes articulos continentem, cujus tenor talis est :

[ARTICULI]

Ad hostendentum de usu ac modo utendi et inde possecione quem et quam universitas hominum de Aniorto in terra Saltus, et singuli de eadem habent in regiis nemoribus totius territorii dicti loci ad finem illum quod dicti homines dictis usu et possetione gaudere et uti permitantur more acthenus consueto, non obstantibus ullis ordinationibus domini magistri regiarum forestarum Lingue Occitane, declarando suam precedentem requestam pars dicte universitatis pro se et singulis suis proponit et si negentur probare intendit quantum ei opus sit, ac inde honus probandi incumbit, que secuntur :

Proponit pars dicte universitatis pro se et singulis de ipsa quod eadem universitas et ejus singuli habent et habuerunt ab antiquo consuetudinem vetustissimam atque usum talhandi in et per omnia nemora totius terminalis seu territorii dicti loci de Aniorto, ubilibet prout malunt, arbores et de arboribus tam viridibus quam siccis cujuscumque generis, exceptis dumtaxat corporibus abietum vivarum, et secum ferendi ad suum calefagium seu ardere ac clausuram suorum prediorum ac alium quamlibet suum et cujuslibet eorum usum in villa et termino Aniorti, absque alicujus persone licentia atque signo, libere et inpune.

Item proponit pars predicta, nominibus quibus supra, quod dicta universitas et singuli ejusdem habent et habuerunt ab antiquo, in et per dicta nemora terminalis Aniorti, usum talliandi vivas abietes et alias arbores tam virides quam siccas, et de eis indifferenter ad sua hedifficia construenda ac reparanda in villa Aniorti et termino2 suo et secum defferendi absque cujuscumque licencia atque signo, libere et inpune.

Item proponit pars predicta, nominibus quibus supra, quod prefata universitas et singuli de ipsa habent et ab antiquo habuerunt modum utendi in dictis nemoribus, videlicet talem talliandi arborem, et arbores tam in alto quam in basso, ac cum illo genere ferramenti quod habent et eis placet operandi, in qualibet parte dictorum nemorum citra ullam consignationem arborum operandorum et mostram faciendam per foresterium aut [5^o peau] alium superiorem et de arboribus accipiendi quantum volunt et eis opus est et residuum ibi dimitendi et arbores costatas et talliatas si in utiles usus sint dimitendi et alias talliandi donec usui utiles inveniantur.

Item ..... quod dicta universitas et singuli de ipsa habent ab antiquo usum in dictis nemoribus carbonandi ad suum usum ac fabrorum dicti loci et artigandi ubi non sunt arbores nisi modici valoris, et sua bestiaria per totum mitendi et pascendi ac ad ipsa pascenda frondes abietum et ramam quamlibet aliarum arborum scindendi et secum ferendi linbere et inpune.

Item proponit ..... quod prefata universitas et singuli de ipsa sunt et inter se ac suos predecessores fuerunt et erant in possetione seu quasi pacifica usuum et modi utendi predictorum tempore quo terra Saltus erat dominorum de Aniorto quibus dominus noster rex noscitur successisse ac inde citra, videlicet a uno, 5, 10, 20, 30, 40, 50, 60 et pluribus annis, ascensive et descensive et alias a tanto tempore quod de contrario humana memoria non extistit, scientibus et patientibus foresteriis et bajulis Saltus ac pluribus aliis gentibus domini nostri regis.

Item ..... quod nemora territorii de Aniorto sunt valde rara sive clara et modici valoris, de quibus dominus noster rex, vendendo aut aliter nullum aut modicum emolumentum habere posset.

Item ..... quod dicta villa Aniorti est valde dispersa et domicilia inde habitatorum distant et in diversis locis, videlicet quidem eorum in uno, alii in alio lignarum et ademprarum consueverunt in nemoribus predictis secundum propinquitatem et aliter, ut magis sunt in oportuna.

Item ..... quod dicta villa Aniorti est in regione frigidissima sita, ubi comuniter per majorem partem anni nimium congeries et asperitas temporis in magno vigent excessu, adeo quod si dicti homines Aniorti ad observationem dictarum ordinationum urgerentur, ipsos ipsius loci habitationem deserere necessario haberent.

Item ..... quod de predictis omnibus et singulis est vox communis et fama publica apud Aniortum et loca circumvicina.

Unde eadem pars, quibus supra nominibus, suplicat et requirit predictum [6^o peau] dominum magistrum seu ejus comissarium in hac causa declarari dictam universitatem et singulos de ipsa habere et habuisse ab antiquo usum et modum utendi et inde possecionem seu quasi predictos et permitere ipsam universitatem et singulos de ipsa uti et gaudere ipsis usu ac possecione modo utendi, prout secundum quod premissum est, sunt acthenus consueti, dictis ordinationibus nonobstantibus, quas et eorum turbam seu inpedimentum instanter pars dicte universitatis, quibus supra nominibus, petit tolli ac etiam amoveri, et totam causam ad statum pristinum ubicumque reduci juxta dictarum literarum domini nostri regis continentiam et tenorem.

Quibus pars predicta, nominibus quibus supra, petit ex parte dicti domini magistri seu ejus in hac causa comissarii legitime responderi.

Qua cedula tradita, predicti consules, nominibus quibus supra, petierunt articulis in eadem contentis ex parte dicti domini magistri seu ejus in hac causa comissari legitime responderi, et, si per negationem in totum vel in parte responsum fuerit, se ad probandum admitti, Et subsequenter dictus dominus comissarius, pro conservatione juris regii protestato quod dicti articuli seu positiones sunt inpertinentes, obscure et male formati et omni responcione indigni, quibus si tales sint respondere non intendit, ymo pro non responso vult haberi ; respondendo eisdem negat omnes et singulos articulos seu positiones predictos et contenta in eisdem, quathenus contra jus regium faciunt et facere possint. Et ibidem consules supradicti, nominibus quibus supra, ad probandum prenegata per dictum dominum comissarium et docendum de jure et intentione sua et quorum consules perexistunt, nominarunt in testes Arnaldum Borga, Guillelmum Clerici, Ramundum Garcie de Ruppe Folio, Bernardum Maurini, Johannem Catalani, Ramundum Beneti de Spezello, Petrum Clementis, Petrum Porcelli, Guillelmum Olerii de Gebetz, Ramundum Olerii, Arnaldum Valentis, Guillelmum Pagesii, Ramundum Masubii de Masubio, Poncium Stephani, Ramundum Erardi de Bedonia et Arnaldum Stephani, servientem regium terre Saltus, ad quos citandos perhibituros in et super premisis articulis testimonium veritatis literas conpulsorias sui citatorias petierunt a dicto domino comissario sibi dari et inde audiri et cum diligentia examinari, quod fuit concessum eisdem per dominum comissarium antedictum, et ad producendum dictos testes superius per dictos consules nominibus quibus supra nominatos fuit eisdem consulibus, nominibus quibus supra, dies jovis proxima apud Ruppem Folium coram dicto domino comissario et aliter ad debite procedendum in presenti causa assignata.

Quibus die et loco, predicti consules, nominibus quibus supra, comparuerunt coram dicto domino comissario, vocato sibi notario predicto, producentes de dictis testibus superius nominatis ad hostendendum de jure et intentione dicti sui consulatus in hac causa, hos videlicet : Petrum Anterii, Guillelmum Clerici, Ramundum Garrie, Arnaldum Borga de Ruppe Folio, Guillelmum Olerii, Bernardum Clementis, Guillelmum Porcelli, Petrum Salvati, Petrum Por [7^o peau] de Gebetz, Ramundum Masubii, Arnaldum Valentis de Masubio, Pontium Stephani de Redoma et Johannem Catalani de Spezello, citatos cum litteris dicti domini comissarii infra scriptis, quos quibus supra nominibus petierunt inquiri et diligenter audiri de et super articulis superius in hac causa traditis per ipsos consules antedictos. Qui quidem testes more testium ad sancta Dei euvangelia tacta corporaliter juraverunt se de et super premissis puram quam noverint dicere veritatem, et sic jurati sub presentia dicti domini comissarii et producentium predictorum deposuerunt ut in cujuslibet eorum depositionibus inferius scriptum exstat. Quo peracto ipsi consules supradicti, quibus supra nominibus, instanter petierunt dicta seu atestationes dictorum testium, et aliter totam inquisitionem presentis negotii publicari ac ad inde publicationem audiendam sibi diem congruam assignari, quod fuit eis concessum et ad publicandum si comode fieri possit, et aliter ad debite procedendum in causa presenti fuit dies sabbati proxima ante instans festum Cathedre sancti Petri apud Ruppem Folium coram dicto domino comissario assignata. Tenores vero dictarum litterarum citatoriarum dictorum testium per dictos consules ville Aniorti, nominibus quibus supra, superius productorum, de quibus superius in presenti processu facta est mentio noscuntur esse tales :

Johannes de Atrevis, domicellus, castellanus de Sancto Porquerio, comissarius ad infras cta, per nobilem et potentem virum dominum Egidium de Ponvilla, militem, magistrum regiarum forestarum Lingue Occitane, dilecto suo bajulo de Gebetz 3 vel ejus locum tenenti salutem. Cum consules de Aniorto dicant se egere testimoniis Petri Salvati, Guillelmi Porcelli, Bernardi Clementis, Petri Porcelli, filii Bernardi Porcelli, Guillelmi Olerii de Gebetz ad ipsorum consulum instantiam vobis mandamus quatenus citetis et peremptorie dictos testes ut die jovis proxima apud Ruppefolium personaliter infra tertiam conpareant coram nobis super quibusdam articulis in quadam causa que coram nobis vertitur per dictos consules tradita, perhibituri testimonium veritatis, ipsos autem venire volumus ad producent. expen. . Datum apud Ruppe Folium die martis ante festum beati Valentini, anno Domini M^oCCC^oXXVI^o. Reddite litteras sigillatas.

Johannes de A re is, ut supra, dilecto suo bajulo de Ruppefolio vel ejus locum tenenti salutem. Cum consules de Aniorto dicant se egere testimoniis Petri Auterii, Arnaldi Borga, Guillelmi Clerici et Ramundi Garcie de Ruppefolio in quadam causa que vertitur coram nobis, auctoritate dicte comissionis vobis mandamus quatenus dictos testes citetis et perhemptorie, ut die mercurii crastina [8^o peau] apud Ruppefolium personaliter compareant coram nobis in dicta causa super quibusdam articulis dictorum consulum perhibituri testimonium veritatis et aliter facturi ut fuerit rationis. Datum apud Ruppefolium ut supra.

Johannes de A ut supra, dilectis suis bejulis de Red , Massubio et Ruppefolio, ac ipsorum cuilibet vel eorum loca tenentibus salutem. Cum consules universitatis de Aniorto egeant, ut dicunt, testimoniis Arnaldi Valentis, Ramundi Masubii de Masubio, Poncii Stephani et Petri Auterii de Ruppefolio in quadam causa que vertitur ex dicta comissione coram nobis ad ipsorum consulum instantiam ejusdem comissionis4 auctoritate vobis mandamus quatinus citetis et peremptorie dictos testes, prout vobis subsunt, ut die veneris proxima apud Ruppefolium personaliter conpareant coram nobis in et super quibusdam positionibus seu articulis in dicta causa per prefatos consules, sui dicti consulatus nomine traditis, veritatis testimonium perhibituri et aliter facturi quod fuerit rationis. Datum apud Ruppefolium die mercuri ante festum beati Valentini, anno Domini millesimo trescentesimo vicesimo sexto. Reddite litteras sigillatas.

Johannes de A ut supra, bajulo de Espezello vel ejus locum tenenti salutem. Auctoritate dicte comissionis vobis mandamus quatenus utetis et peremptorie Johannem Catalani ut die sabbati crastina, infra tertiam, Ruppefolii conpareat personaliter coram nobis super quibusdam articulis nobis in quadam causa que dicte comissionis auctoritate coram nobis vertitur per consules universitatis hominum de Aniorto, nomine ipsius consulatus traditis seu oblatis, perhibituri testimonium veritatis, et aliter facturi quod fuerit rationis. Datum Ruppefolii die XIII^a februarii, anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo sexto. Reddite litteras sigillatas.

Quibus die et loco superius ultimo assignatis comparuit coram dicto domino comissario ambo predicti consules universitatis hominum de Aniorto, nominibus quibus supra, instanter requirentes depositiones predictorum testium et aliter hujus negotii inquisitionem juxta presentem diei assignationem publicari, salvo et protestato quod quandocumque ante sententiam seu declarationem diffinitionemve hujus negotii pars predicte [9^o peau] universitatis litteras, acta, instrumenta et alia genera inscripturi valeat pro jure et intentione sua producere et inde uti in hac causa et subsequenter predictus dominus comissarius, salvo et protestato quod pro jure regio quandocumque ante hujusmodi negotii diffinitionem seu declarationem testes et instrumenta seu documenta cujusvis generis et nature produci, recipi, inquiri valeant et audiri. Quibus protestationibus sic factis, ad requisitionem predictam et consulum predictorum depositiones seu dicta testium superius productorum et examinatorum publicavit et habuit pro publicatis sub protestationibus antedictis, adhiciens insuper dictus dominus comissarius pro conservatione juris regii quod per dictam publicationem renuntiare non intendit, quominus testes et alia legitima documenta recipiantur pro jure regio in hac causa, citra ejus diffinitionem si et quando eidem domino comissario aut alteri ex parte et nomine regio videbitur expedire. Quo peracto consules supradicti, nominibus quibus supra, ad conservandum jus dicte universitatis et singulorum de ea, et pro sua intentione fundanda clarius in hac causa exhibuerunt et produxerunt in hac causa quasdam patentes litteras domini Philippi, inclite recordationis condam Francie regis, ejus sigillo autentico in pendenti sub cera alba sigillatas, ut prima facie apparebat, per quas idem dominus condam rex consules et habitatores Aniorti in suis justis possecionibus, juribus et saysinis herbagiorum, nemorum, calmorum et aliorum usagiorum suorum conservari et deffendi precepit, et ab injuriis et novitatibus indebitis etiam tueri necnon et quasdam alias patentes et pendentes litteras discreti viri Johannis Pileti, olim magistri regiarum forestarum Lingue Occitane, ejus sigillo cere viridis, ut apparebat prima facie, sigillatas, per quas voluit et mandavit quod homines de Aniorto uti et adempiar permiterentur in regiis nemoribus Aniorti ad suum servicium sive usum sine licentia atque signo, quarum ambarum litararum continentie seu tenores secuntur in hec verba :

Philippus Dei gratia Francie rex senescallo Carcassone salutem. Mandamus vobis quatinus consules et habitatores Aniorti in suis justis pocessionibus, juribus et saysinis herbagiorum et calmorum et aliorum usagiorum in quibus ipsos esse et predecessores suos fuisse inveneritis, manuteneatis et deffendatis ab injuriis, violenciis et indebitis novitatibus deffendatis, non permitatis eisdem inferri aliquas violentias, oppressiones aut indebitas novitates, et si quid contra ipsos inveneritis attentum, id ad statum debitum reducatis vel faciatis reduci, prout ad vos noveritis pertinere. Actum apud Coisacum, sabbato post Ascensionem Domini, anno ejusdem millesimo CCC^o secundo.

Johannes Pileti, magister regiarum forestarum Lingue Occitane, dilecto suo regio foresterio de Aniorto salutem et sinceram dilectionem. Volumus et vobis mandamus quatenus homines de Aniorto uti et adempiar. libere permitatis in forestis regiis, nemoribus Aniorti ad ipsorum servicium atque usum intus dictam villam et terminium Aniorti sine licentia atque signo, ut hactenus per ipsos extitit consuetum, nisi et donec per nos aut discretum virum Bertaudum de Borreto, nostrum collegam in regimine 5 dictarum forestarum aliud fere noveritis ordinatum. In cujus rei testimonio presentes litteras sigillo nostro inpendenti apposito duximus muniendas. Datum apud Quilhanum die jovis post festum beati Johannis Babtiste, anno Domini millesimo trescentesimo quintodecimo.

[10^o peau] Omnibus peractis consules supradicti petierunt copiam depositionum testium predictorum et aliter totius processus brevii ex integro sibi fieri atque dari, presensque negotium per dictum dominum comissarium, si comode fieri potest, celeriter declarari, descidi seu etiam diffiniri et ad ipsam declarationem seu diffinitionem in causa hujusmodi audiendam, iisdem consulibus cujus supra nominibus ac ad denuntiandum concludendumque in hac causa diem congruam sibi assignari ; assignata est dies dictis consulibus supra hodie comparentibus eisdem concessa ad concludendum, renuntiandum quod in causa presenti et aliter ulterius in eadem procedendum, ut fuerit rationis, videlicet dies jovis proxima post instans festum beati Marchi evvangeliste apud Quilhanum coram domino comissario antedicto.

correcta

[9², 1^o peau] De testium per consules de Aniorto pro super usaggio forestarum regiarum existentium dicti loci de Aniorto. Publice sunt auditi et diligenter examinati super articulis et contentis in eisdem in hac causa traditis per dictos consules, quorum tenor sequitur in hunc modum (cf. plus haut).

[3^o peau] Quibus pars predicta, nominibus quibus supra, petit ex parte dicti domini magistri seu ejus in hac causa comissarii legitimos [testes] auderi Arnaldus Borga, de Ruppefolio, testis juratus et diligenter interrogatus dicere veritatem super omnibus et singulis articulis seu posicionibus predictis et contentis in eisdem,

..... Dixit quod ipse loquens est fusterius seu carpenterius et sunt triginta anni elapsi, ut dixit, quod ipse fuit in dictis forestis domini nostri regis Saltus et infra terminalia seu territoria dicti loci de Aniorto pro operando et causa operandi ibi fustes caducas, videlicet cabirones, bigas, postes et alia opera, ut conduticius seu legaderius cum hominibus de Aniorto et, dum sic pro suo logerio operabitur et fuit operatus in dictis forestis seu nemoribus per dictum tempus et a dicto tempore citra, pluries et diversis temporibus et annis vidit et videbat pluries et sepe, ut dixit, talliebant arbores et de arboribus tam viridibus quam siccis, cujuscumque generis essent seu nature, excepto de corporibus vivarum abietum tantum, et secum ferebat et adportabat ad suum calefagium et ardere et ad clausuras suorum prediorum ac possecionum suarum et ad alios quoscumque usus suos et eorum quamlibet in termino et territorio dicti loci de Aniorto sine licencia foresteriorum et sine aliqua pena sive emenda quam non vidit levari nec exhigi ab hominibus nec aliquo eorumdem dicti loci de Aniorto, ratione usagii predicti.

Item interrog. cum quibus hominibus de loci de Aniorto operabatur in dictis forestis pro suo lignerio quando videbat hujusmodi homines et habitatores de Aniorto sic uti in dictis forestis usagio predicto, dixit quod cum Guillelmo Fabri, Bernardo Olerii et pluribus aliis, de quorum nominibus dixit se non recordari ad presens, cum quibus operabatur legatus et pro suo lignerio in forestis predictis per diversa tempora ad dicto tempore citra fustes ad construendum et reparandum eorum hedifficia. Et tunc videbat dictos homines et habitatores dicti loci de Aniorto quod talliabant arbores quascumque tam virides quam siccas ad suum calefagium et ardere, ad clausuras suorum possecionum et ad alia quecumque usagia sua, ut predixit, excepto de corporibus abietum vivarum absque licentia foresteriorum.

Item interrog. qualiter scit quod dicti homines et habitatores uterentur in dicto nemore, modo quo supra deposuit sine licentia foresteriorum dictarum forestarum, dixit se hoc scire quia dum ipse loquens sic operabatur in dicto nemore, vidit et audivit pluries, ut dixit, quod dum hujusmodi homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant et utebantur in foresta predicta veniebat ibi quidam foresterius qui vocabatur Vicentius et videbat idem foresterius ipsas gentes talliantes et utentes usagio predicto, qui nichil dicebat eis. Et non vidit nec audivit, ut dixit, quod dictus foresterius pignoraret ..... hominem utentem usu predicto, modo quo supra deposuit nec aliquos exhigeret ab eisdem.

..... Dixit se vidisse et audivisse per [4^o peau] dicta tempora et dictis temporibus citra, pluries, diversis annis, diebus et temporibus, quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant per tota nemora seu quasi terminalis et territorii de Aniorto vivas abietes et alias arbores tam virides quam siccas et de hujusmodi arboribus ad sua hedifficia construenda et reparanda in villa de Aniorto et terminio et secum defferendi et adporandi [sic] pro usu suo predicto, ut predixit absque licentia foresterii. Et dixit se hoc scire et vidisse a dicto tempore citra pluries quia, dum ipse loquens logatus per nonnullos homines de Aniorto operabatur in dictis nemoribus, dictus Vincencius, foresterius condam, et Guillelmus Galhardi, nunc foresterius dicte foreste, veniebant pro tempore in locis dicte foreste in quibus sic operabatur, et alie gentes talhiabant, ut predixit. Qui quidem foresterius pro suo tempore ibi veniens et videns ipsos talhiantes abietes et alias arbores dicebant ipsi loquenti cujus erat opus quod faciebat et ipse loquens dicebat et respondebat, prout hujusmodi opus erat hominum de Aniorto, et tunc dictus foresterius abinde recedebat et nichil aliud sibi dicebat quominus talliaret et operaretur in dictis forestis territorii de Aniorto de abietibus et aliis arboribus modo et forma quibus supra.

..... Dixit quod universitas dicti loci de Aniorto ac singuli de eadem habent et habuerunt per dictum tempus et a dicto tempore citra modum utendi in dictis nemoribus videlicet talliandi arborem et arbores tam in alto quam in basso cum illo ferramento seu genere ferramenti quod habent et habebant et eis placet operandi et talliandi in qualibet parte dictorum nemorum, prout eis placebat sine sonsignatione arborum talhandarum et operandarum et sine mostra facienda per foresterium aut alium superiorem et de arboribus recipiendi quantum volunt et est eis opus et necessarium pro eorum usagio et ita vidit et audivit, ut dixit. Interrog., sepe et pluries per tempus de quo supra deposuit et a dicto tempore citra super aliis in dicta tercia positione contentis, dixit se nichil aliud scire si dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto tastabant arbores in dictis forestis pro eorum usu, set dixit quod ipse loquens, dum sic operabatur in forestis predictis logatus pro hominibus dicti loci ullam arborem ibi tastavit quod prima facie noscebat, ut dixit, arborem et arbores utiles vel inutiles usui predicto, quare non tastavit ibi aliquam arborem ut dixit, et de aliis hominibus dicti loci si tastabant vel non tastabant arborem et arbores in nemoribus ipsis quia non se intromitebat, ut dixit.

..... Dixit se vidisse quandoque, dum operabatur logatus per homines de Aniorto in nemore predicto, ut predixit, quod nonnulli homines ejusdem loci qui habebant campos suos juxsta dictam forestam artigabant et artigas faciebant ibidem in locis in quibus non erant nisi arbores modici valoris, et vidit etiam a dicto tempore citra, ut dixit, quod faber dicti loci de Aniorto carbonabat et carbones faciebat in dicto nemore de fagiis et aliis lignis pro suo usagio, et non vidit nec audivit, ut dixit, quod eisdem fieret aliquod inpedimentum sive turbam per foresterium vel alium in predictis. Item dixit se vidisse et audivisse pluries a dicto tempore citra homines et habitatores dicti loci de Aniorto, ac singuli de eodem loco, ponebant et inmitebant animalia sua in dictis forestis pro depascendo et pascencando ibidem et ad ipsa animalia pascenda frondes seu brancas abietum et ramam quamlibet aliarum arborum scindebant et secum ferebant et adportabant pro eorum animalibus, ut predixit. Et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod aliqua pena sive emenda propter hoc ab iisdem demandaretur seu exhigeretur per foresterium nec contrarium fieret eisdem, ut dixit.

Item interrog. de nominibus illorum quos vidit artigare nec carbonare, dixit se non recordari ad presens.

..... [5^o peau] ..... Dixit se nichil scire de contentis in eadem nisi de tempore quo supra dicit et deposuit et de auditu dici alieno, videlicet quod audivit dici ab antiquo a suis predecessoribus quod tempore antiquissimo quo terra Saltus et foreste erant dominorum de Aniorto antequam dicta terra ad dominum nostrum devenisset universitas de Aniorto ac singuli de eodem loco habebant usum et modum utendi in dictis nemoribus de Aniorto modo et forma quibus supra deposuit.

..... Dixit quod nemora seu foreste domini regis territorii dicti loci de Aniorto sunt valde rara et clara, et non sunt magni, sed modici valoris respectu aliarum forestarum circumvicina et eo quia dicta nemora sunt valde montonosa et loca dishesta, quod propter auram venti quamplurimum destruuntur, ut dixit ; et ideo dixit se credere quod dominus noster rex vendendo aut aliter modicum esset comodum seu emolumentum quod inde de dictis forestis seu nemoribus habere posset.

..... Dixit quod villa de Aniorto est disparsa et domicilia sive domus ejusdem loci distant una ab alia in diversis locis ita quod melius est quod se alignet et adempret in nemoribus predictis de dicto usu secundum propinquitatem, ut magis sunt in oportuno, et aysuici sue domus, et quod dicta villa sic dispersa cuilibet potest constare qui hoc scire velit prima facie dum fuerit in loco predicto.

..... Dixit quod dicta villa Aniorti est sita in loco frigidissimo et valde montoneso, prout evidenter apparet et cuique apparere potest, ut dixit, ita quod comuniter per majorem partem anni congeries nivium et temporis asperitas propter frigus in magno vigent excessu.

..... Dixit quod de hiis que supra deposuit quod sint vera est vox et fama publica in terra Saltus. Item interrog. quid est vox et fama publica, dixit quod illud quod comuniter dicitur per plures.

Item interrog. si ea que supra dixit et deposuit dixit amore, favore, odio, prece vel pretio rogatus, instructus aut aliter per aliquem subornatus, dixit quod non, sed propter veritatem. Super aliis interrog. nichil plus dixit.

[6^o peau]. II t. Guillelmus Clerici de Ruppefolio, fusterius, ut dixit, testis .....

..... Dixit quod quedam mulier vocata Mayensa, uxor Petri Mayensa, condam de Aniorto, logavit ipsum testem loquentem et Ramundum Rogerii dicti loci de Ruppefolio condam ad construendum, operandum et fatiendum quoddam [sic] domum suam in villa dicti loci de Aniorto, ad pretium, certo pretio. Et tunc ipse loquens et dictus Ramundus Rogerii condam, ut logati a dicta muliere ad operandum et faciendum dictam domum in dictis forestis territorii de Aniorto, talliarunt et talliabant vivas abietes et alias arbores necessarias ad hedifficandum et construendum dictam domum, de quibus abietibus et alii arboribus ipsi faciebant bigas, cabirones, scannas et alias fustes prout necessaria in dicto opere dicte domus, et prout hujusmodi opus dicte domus exhigebat, et hoc pro usu quem dicta Maysensa habebat in dictis forestis domini nostri regis, ut una de aliis habitatoribus dicti loci de Aniorto habet et habebat et de hujusmodi fustibus dictam domum fecerunt et construerunt et hedifficarunt prout facere et hedifficare de fusta tantum tenebantur pro loguerio suo. Item interrog. de tempore quo dictas arbores talliarunt in dicta foresta domini nostri regis pro usu dicte mulieris et dicte domus sue, dixit quod 9 vel 10 anni possunt esse elapsi vel circa, ut sibi videtur.

Item interrog. si ipse loquens et dictus Ramundus, ejus socius, talliarunt dictas abietes et alias arbores in dictis forestis pro usu dicte domus de licentia foresterii foreste predicte in qua eis magis placebat et inveniebant utiles arbores ad opus dicte domus, quam fustam talliabant et operabantur, quod dicta mulier referebat, ubi nec eam viderunt operando in dicta foresta, quia qualibet nocte veniebant apud Ruppemfolium ad eorum domos et mane ibant ad dictam forestam pro operando dictas fasces sine consilio dicte mulieris. Item dixit esse se tunc, dum sic talliabant et operabantur dictas fustes in dicta foresta plures homines et habitatores dicti loci de Aniorto qui in dictis forestis talliabant arbores quaslibet, tam virides quam siccas, ad suum calefagium et ardere, et pro clausuris predictorum seu possecionum suarum et ad alia quecumque usagia sua et etiam talliabant hujusmodi homines et habitatores dicti loci de Aniorto vivas abietes et alias arbores in ipsis forestis ad sua hedifficia construenda et reparanda pro eorum usu.

Item interrog. si scit quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto habebant et obtinebant licentiam a foresterio dicte foreste de talliando sic abietes vivas et alias arbores pro dictis eorum usagiis, dixit se nescire ..... nec etiam vidit, ut dixit, nec audivit dici quod fieret eisdem hominibus in predicto usu aliquod inpedimentum sive turbam, nec audivit dici, ut dixit, quod aliquis esset pignoratus per foresterium pto predictis.

[7^o peau] ..... Dixit quod ipse ..... et dictus Ramundus, ejus socius condam, quando talliabant hujusmodi arbores, tam in alto quam in basso prout eis placebat et opus arboris exhigit, pro opere dicte domus in ea parte dicte foreste in qua eis magis placebat et erat utile pro opere dicte domus sine licentia foresterii, ut predixit. Item dixit quod tunc, dum sic pro dicta domo operabantur in dicta foresta, ipse loquens et dictus ejus socius condam tastabant arbores, tam abietes quam alias, ita videlicet quod dum videbat illas arbores sic tastatas fore inutiles usui dicte domus seu pro opere ejusdem, eas arbores tastatas ibidem dimitebant, et aliam et alias arbores dicto usui dicte domus talliabant et operabantur et secum deferebant et adportabant sine licentia foresterii, ut predixit.

Item interrog. si tunc ..... vidit ibi foresterius dicte foreste, dixit quod non ..... Item dixit se tunc ..... quod homines et habitatores loci predicti talliabant in foresta predicta hujusmodi abietes tam in alto quam in basso prout volebant, et arbores tastatas dum videbant eas fore inutiles eisdem pro eorum usagio ibidem, ibidem dimitebant et aliam et alias arbores eisdem pro eorum usu utiles talliabant, tam abietes quam alias arbores et operabantur et secum ferebant, tamen dixit se nescire.

Interrog. si hec faciebant de licentia foresterii foreste predicte vel non, quia non se intromisit, ut dixit.

..... Dixit se vidisse tunc ..... quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto ponebant et inmitebant eorum animalia et bestiaria in dictis forestis et per dictas totas forestas pro depascendo et pascentando ibidem nec ..... et frondes seu brancas abietum ..... scindebant, exceptis simadis, hujusmodi arbores secum ferebant et adportabant pro animalibus suis pascendis, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod eis fieret per foresterium vel alium ..... aliqua verba seu inpedimentum .....

..... Dixit se audivisse dici, 50 anni sunt elapsi, quibus est ipse loquens, ut dixit, bone memorie, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto [8^o peau] habent dictum usum et modum utendi in dictis forestis quo supra dixit et deposuit, et ita comuniter dicitur per totam terram Saltus ; et audivit dici, ut dixit, a suis predecessoribus quod illud idem usagium dicti homines et habitatores dicit loci habebant in dictis forestis, tempore quo terra Saltus erat dominorum de Aniorto...

..... Dixit se scire de visu et auditu quod nemora seu foreste domini nostri regis territorii de Aniorto sunt valde rara et clara et non sunt, ut dixit, magni valoris, ymo modici, respectu aliarum forestarum circumvicinarum, propter quod dixit se credere quod dominus noster rex, vendendo nec aliter, modicum comodum seu emolumentum exinde haberet.

..... Dixit se scire de visu et auditu, et hec scire potest quisque scire cupiens seu volens quod dicta villa de Aniorto est sparsa seu disparsa, et inde habitatorum domicilia distant a longe et in diversis locis unus ab alio, ita quod quilibet oportet lignarum et ademprare in dictis forestis prout est in sua aysiva et in loco suo oportuno.

..... Dixit quod dicta villa Aniorti est sita in frigidissimo loco, ubi comuniter per majorem partem anni seu quasi nivium congeries et temporis asperitas vigent in magno excessu, ita quod, excepto in presenti anno, non fuit per longa tempora quin in dicto loco de Aniorto esset magna congeries nivium pro majori parte anni, ut dixit, quia locus est valde montonosus, et montanee sunt circumcirqua.

..... Dixit quod de his hominibus et singulis a se supra depositis quod sint vera est vox et fama publica apud Aniortum, Ruppem Folium et in aliis locis circumvicinis in quibus notitia habetur de premissis.

Interrog. si vellet dictos homines et habitatores dicti loci de Aniorto plus obtinere in causa presenti quam subcumbere, dixit se nichil aliud velle fieri in presenti causa nisi quod de jure faciendum.

Item interrog. si ea que supra dixit et deposuit dixit amore, favore, odio, timore, prece, precio rogatus, instructus aut aliter per aliquem subornatus, dixit quod non, nisi propter veritatem et ad suum sacramentum oservandum.

III. Ramundus Guarsie de Ruppe Folio, fusterius...

..... Dixit se scire quod universitas hominum de Aniorto ac singuli de eadem habent usum in forestis [9^o peau] seu nemoribus domini nostri regis territorii seu terminalis dicti loci de Aniorto, talliandi arbores et de arboribus quibuslibet, quam viridibus quam siccis, et secum ferendi ..... [cf. I]. Interrog. qualiter scit, ..... dixit se scire predicta quia, viginti anni sunt elapsi vel circa, ut dixit, quod ipse loquens, ad preces Guillelmi Fabri, dicti loci de Aniorto, talliavit in dicta foresta fustes seu arbores ad construendum et hedifficandum quandam domum dicti Guillelmi, in dicto loco de Aniorto, quo usu quem habent homines ejusdem loci in dictis forestis, ut dixit, et dum sic talliabat arbores in dicta foresta, et operabatur ibi fustes necessarias ad opus dicte domus dicti Guillelmi Fabri, videlicet bigas et alias fustes videbat tunc, ut dixit, quod gentes dicti loci de Aniorto ibant ad dictam forestam et ibi talliabant arbores ..... Et ita vidit et audivit tunc et ab illo tempore citra, ut dixit, pluries et per diversos annos et tempora quibus ipse loquens, rogatus per nonnullas gentes dicti loci de Aniorto, pro eorum usagio operatus fuit plures fustes in forestis predictis.

..... Dixit quod ....., pro dicto hospitio de quo supra ..... deposuit, et pro quadem alia domo Petri Mayensa ..... avunculi ipsi loquentis, ad preces cujus, ut dixit, ipse loquens talliavit pro eorum usu in dictis forestis plures abietes vivos, de quibus faciebat et operabatur bigas pro dictis domibus et pro usu dicte ville, et vidit etiam ..... quod plures homines ..... de Aniorto ..... talliabant ibi vivas abietes ..... Item interrog. si ..... talliabant ..... cum licentia foresterii dicte foreste ..... dixit quod ..... dicti Guillelmus Fabri et Petrus Mayensa ..... tunc dixerunt ipsi loquenti, antequam talliaret dictas arbores, quod non oportebat habere nec obtinere licentiam talliandi ..... a foresterio dicte foreste, quia ipsi homines de Aniorto habebant usum talliandi in dictis forestis abietes et alias arbores tam virides quam siccas pro calefagio ut supra. Item dixit se nescire si dicti alii homines dicti loci de Aniorto qui sic talliabant ..... habebant licentiam ..... a foresterio ..... quia non se intromisit. Dixit tamen se credere quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto habeant usum talliandi ..... sine licentia foresterii ..... Item interrog. quare hoc credit, .... dixit se credere quia, unus annus est elapsus vel circa, quod Guillelmus d'Artigas de Ruppe Folio habebat [10^o peau] quandam [sic] molendinum ad aquam situm supra rium seu flumen de Rebeneirro, infra pertinentias et terminum dicti loci de Aniorto, qui Guillelmus logavit ipsum loquentem ad faciendum et operandum in dictis forestis territorii de Aniorto canales necessarias usui dicti molendini, et tunc ipse loquens logatus ad predictas canales faciendas cum dicto Guillelmo, dixit ipsi, dum voluit ire ad dictam forestam, si non haberent licentiam, et obtinerent a foresterio dicte foreste, de talliando et recipiendo dictas canales in dictis forestis quia oportebant fieri de abietibus, et tunc dictus Guillelmus Artiguas dixit ipsi loquenti quod non oportebat timere nec licentiam demandare a foresterio dicte foreste quia homines de Aniorto habebant usum talliandi et recipiendi habietes et alias arbores in foresta predicta pro eorum usu absque licentia foresterii, quo dicto ipse loquens ivit ad dictam forestam territorii de Aniorto, et ibi tres arbores vivas talliavit, ex quibus fecit dictas canales pro usu dicti molendini, et etiam, dum sic ipsas canales faciebat, videbat plures gentes ibi in dictis forestis dicti loci de Aniorto que talliabant tam abietes quam alias arbores ..... que dicebant quod sic talliabant sine licentia foresterii foreste predicte ..... Item interrog. si, dum sic talliabat ..... et operabatur ..... vidit ibi forestarium ..... dixit quod non.

..... Dixit se vidisse ..... quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto pro eorum usu talliabant arborem et arbores tam in basso cum pigatiis et aliis foramentis per illam partem foreste predicte quam eis magis placebat, et quantum volebant et erat eis opus et necessarium pro eorum usu, et non vidit nec audivit quod per foresterium vel alium eis fieret nec esset facta aliqua mostra nec aliqua consignatio, nec sibi ipsi loquenti, ut dixit, non fuit facta aliqua mostra nec consignatione [sic] de arboribus quas ibi talliavit et operatus fuit, ut predixit, pro usu dictarum domorum et molendini predicti. De aliis in dicta tertia positione contentis, dixit se nichil scire quia non se intromisit si dicti homines de Aniorto, dum sic talliabant in dictis forestis, si tastabant arborem et arbores vel non nec ipse idem loquens, ut dixit, ullam arborem ibi tastavit nec oportebat tastare pro opere predicto .....

..... Dixit quod dum dictas fustes et canales operabatur in dictis forestis ... vidit animalia pluries ..... que erant hominum et habitatorum dicti loci de Aniorto qui in dictis forestis pascebant et pastentabant et ad ipsa pascenda homines et habitatores dicti loci de Aniorto frondes abietum seu brancas que dicuntur bara scaprabant (?) et ramam quelibet aliorum arborum scindebant et secum ferebant et adportabant pro dictis eorum animalibus, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod eis per foresterium vel alium fieret aliquod inpedimentum nec contrarium [11^o peau] quominus ponerent et inmiterent eorum animalia in dictis forestis pro depascendo et scaprarent abietes et ramam aliarum arborum talliarent pro dictis eorum animalibus. De aliis contentis in dicta quarta positione, dixit se nichil scire quia non vidit, ut dixit, in dictis forestis aliquem artigare nec carbonare.

..... Dixit se nichil scire nisi solum de tempore quo supra dixit et deposuit ; dixit tamen se audivisse dici a suis antiquis predecessoribus quod homines de Aniorto, tempore quo terra Saltus erat dominorum de Aniorto, habebant usum et modum utendi in dictis forestis modo et forma quibus supra deposuit.

..... Dixit quod dicta foresta territorii de Aniorto est rara et quamplurimum clara et propter auram venti destructa et dampnificata, et credit, ut dixit, quod dominus noster rex, vendendo nec aliter, modicum haberet emolumentum seu comodum, quia valde est dicta foresta in loco quam plurimum montanoso.

..... Dixit quod evidenter dicta villa de Aniorto est valde dispersa et habitatorum domicilia sive domus distant, et quilibet, prout credit, vidit [sic] ad dictam forestam lignare et ademprare pro suo usagio in sua ayzina et in loco magis sibi oportuno.

..... Dixit quo dicta villa ..... est sita in loco frigidissimo et valde montanoso, ita quod propter magnas montanas et temporis ac frigoribus asperitatem, quandoque per majorem partem anni est ibi, ut dixit, congeries nivium, et hic potest aparere cuique volenti hic scire.

..... Dixit (cf. II). Item interrog. si scit quid est vox et fama publica, dixit quod illud quod comuniter dicitur inter plures gentes.

Interrog. si vellet dictam universitatem ..... plus obtinere quam subcumbere, dixit se velle fieri in presenti negotio quod de jure fuerit faciendum, aliter non.

Item interrog. si ea que supra dixit et deposuit dixit amore, favore, odio, timore, prece, precio rogatus, instructus aut aliter per aliquem de dicta universitate hominum dicti loci de Aniorto subornatus ut ista deponeret ..... dixit quod non, set propter suam veritatem et ad conservandum suum sacramentum.

IIII. Petrus Auterii, habitator de Ruppe Folio, boscaderius, ut dixit .....

..... Dixit quod 15 anni sunt elapsi, vel circa, ut sibi videtur, quod Guillelmus Fabri, dicti loci de Aniorto, logavit ipsum loquentem ad faciendum et operandum in foresta domini nostri regis territorii et terminalis ..... de Aniorto, postes ad faciendum fenestras seu portas fenestrarum et magnas portas hostium domus sue et folias seu fuilhes [12^o peau] et alias postes necessarias domui sue quam faciebat fieri et construi de novo in villa de Aniorto. Et quando ipse loquens fuit, ut dixit, logatus seu conductus cum dicto Guillelmo Fabri certo pretio ad faciendum et operandum opera predicta pro usu dicte domus in dictis forestis, et voluit ire ad forestas ipsas pro dicto opere faciendo, petiit a dicto Guillelmo Fabri si non oporteret habere licentiam a foresterio dicte foreste de talliando et recipiendo in dictis forestis abietes ex quibus oportebat fieri dictum opus, quia alia arbor non esset bona nec ydonea ad faciendum et operandum dicta opera. Qui quidem Guillelmus Fabri tunc dixit quod non oportebat habere nec obtinere licentiam a foresterio dicte foreste de talliando abietes vivas nec ullas arbores quia homines de Aniorto habebant usum talliandi ut supra ..... Et fuit ibi ..... sic talliando et operando per 26 dies vel circa, et dum sic talliabat et operabatur, ibi vidit et videbat, ut dixit, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant arbores tam virides quam siccas per forestas predictas territorii seu terminalis dicti loci de Aniorto, et secum ferebant et adportabant pro eorum calefagio ut supra ..... tamen nescit si ..... obtinebant licentiam a foresterio ....., dixit se tamen credere quod dicti homines ..... talliare poterant abietes et alias ..... arbores ..... absque licentia.

Interrog. quare hoc credit quod dicti homines de Aniorto sic uti possent in dicta foresta sine licentia dicti foresterii, dixit se credere per ea que dictus Guillelmus Fabri dixit ipsi loquenti ..... et ..... quia non vidit nec audivit nec etiam audivit dici, ut dixit, quod ipsis hominibus de Aniorto sic utendo dicto usagio in foresta predicta fieret aliquod inpedimentum neque turba quominus uterentur predicto usu.

[13^o peau] ..... Dixit se vidisse ..... quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant arborem et arbores tam in alto quam in basso et cum pigatiis et aliis ferramentis in ea parte dicti nemoris seu foreste in qua eis magis placebat, et vidit ..... quod arbores tascatas cf. supra.

..... Dixit quod logatus per Ramundum Pascalis et per Guillelmum Rosselh condam per diversa tempora a dicto tempore, de quo supra deposuit citra, ad faciendum et operandum in dictis forestis postea et fuelha pro domibus suis, ipse loquens fuit operatus dictum opus per unum pensem [sic] et amplius sine licentia foresterii, et videbat tunc dictos homines et habitatores de Aniorto uti in dictis forestis modo et forma quibus supra deposuit, et non vidit nec audivit dici ..... quod aliquod contrarium fieret eisdem, et dixit etiam vidisse, dum sic operabatur in dicta foresta, quod aliqui homines dicti loci de Aniorto de quorum nominibus dixit se non recordari, artigabant in dicta foresta, in locis videlicet in quibus non erant nisi arbores modici valoris, tamen non vidit ibi aliquem carbonare nec carbones facere in dicta foresta. Item dixit se vidisse et audivisse tunc, dum operabatur et dictis forestis, quod homines dicti loci de Aniorto ..... ponebant et inmitebant eorum animalia pro pascentando et pascendo ibidem, tamen non vidit ..... quod frondes seu brancas abietum nec ramam quamlibet aliarum arborum talliarent pro eorum animalibus quia in estate operabatur opera predicta et animalia non indigebant aliqua rama.

..... Dixit se nichil scire ..... quia diu est quod non [14^o peau] fuit in dictis forestis, ut dixit.

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est aparens valde disparsa et quod una domus distat ab alia in pluribus locis ville predicte, et est melius, ut dixit, quod quilibet vadat ad dictam forestam pro suo usu, prout erit propinquus, magis in oportuno.

..... Dixit quod evidenter villa de Aniorto est in loco frigidissimo et montonoso situata, ubi comuniter, per majorem partem anni, nivium congeries et asperitas temporis quandoque in magno vigent excessu, propter magnas montaneas que sunt circum quoque villam predictam.

..... Dixit quod de hiis omnibus et singulis a se supra depositis, quod sint vera est vox communis et fama publica apud Aniortum (cf. II). Interrog. quid est vox communis et fama publica, dixit quod illud quod comuniter dicitur per plures.

Item interrog. si vellet quod dicti homines ..... obtinerent in presenti causa, dixit quod non vult quod fuit aliquid in presenti negotio, nisi quod de jure fuerit faciendum.

Item interrog. si predicta per ipsum superius dicta et deposita dixit et deposuit amore ut supra, dixit quod non, set propter veritatem.

V. Bernardus Clementis de Gebetz .....

..... Dixit quod territorium dicti loci de Aniorto confrontatur et contiguum territorio et terminalibus dicti loci de Gebetz a parte circii, et sunt 50 anni elapsi, vel circa, ut dixit, et ab illo tempore citra, dum ipse loquens custodiebat animalia vel laborabat in dicto territorio dicti loci de Gebetz, vidit, ut dixit, et videbat pluries per diversos annos, tempora et dies a dicto tempore citra, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto adportabant secum, deversus dictas forestas domini nostri regis territorii de Aniorto, ligna, bigas, cabirones et postes et alias fustes eisdem hominibus necessarias et utiles ad eorum hedifficia construenda et reparanda et etiam ligna ad eorum calefagia et ardere et clausuras predorum et possecionum suarum et ad alios usus suos ..... si hec faciebant consilio foresterii ..... dixit se nescire, nisi quod audivit dici, ut dixit pluries et comuniter dicitur in dicto loco de Gebetzs inter gentes quod homines de Aniorto habent usum sive usagium in dictis nemoribus seu forestis talliandi arborem et arbores ..... absque licentia foresterii .....

[15^o peau] ..... Dixit se nichil scire pro certo quia ipse loquens non est, ut dixit, boscaderius, nec talhavit in dictis forestis ..... nisi solum de auditu dici alieno videlicet quia audivit dici, ut dixit, a dicto tempore citra a pluribus et diversis hominibus, de quorum nominibus dixit se non recordari, et comuniter dicitur, ut dixit, per vicinos homines de Aniorto, quod ipsi homines ..... habent usum talliandi in dicta foresta .....

..... Dixit se vidisse pluries per diversos annos et tempora, a dicto tempore citra, quod quidam homo qui vocatur Foyre et etiam quidam alii homines dicti loci de Aniorto, de quorum nominibus dixit se non recordari, quod artigabant et artigas faciebant in dictis forestis, a parte territorii dicti loci de Gebetz, videlicet a latere dicte foreste in loco in quo non erant nisi gamassas de boyshes et alie arbores, parvi et modici valoris ; et de fructibus excrescentibus in dictis artigiis reddebant agrerium domino nostro regi.

Item dixit se vidisse pluries et diversis annis et temporibus, a dicto tempore citra, [quod homines] dicti loci de Aniorto carbonabant et carbones faciebant in dicta foresta de fagis et buxo pro eorum usu ac sue farge, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod eis fieret in predicto usu per aliquem aliquod inpedimentum neque aliqua turba. Item dixit se vidisse pluries ut supra quod homines ..... dicti loci ..... ponebant et inmitebant eorum bestiaria et animalia per dictam forestam pro pascentando et pascendo ibidem et ad ipsa pascenda frondes seu branquas que dicuntur barri abietum et ramam quamlibet ..... aliarum arborum scindebant et secum ferebant et adportabant pro dictis animalibus suis et hec faciebant et utebantur sine licentia foresterii.....

..... Dixit se nichil scire nisi de auditu dici, videlicet quod audivit dici ... a predecessoribus suis quod, tempore quo terra Saltus erat dominorum de Aniorto, dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto habebant dictum usum in dicta foresta .....

..... Dixit se nichil scire .....

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est disparsa, set tota est et domini nostri regis .....

..... Dixit quod dicta villa ..... est valde frigidissima et in loco frigidissimo propter montaneas situata, quod quandoque pro majore parte anni, nivium congaries et temporis asperitas vigent ibi quam plurimum et hec quisque scire potest quis scire velit, ut dixit.

..... Dixit quod de omnibus et singulis a se super depositis [16^o. peau] quod sint vera est vox et fama publica apud Aniortum et Gebetz et in aliis locis circumvicinis in quibus habetur notitia premissorum. Interrog. si scit quid est vox et fama publica, dixit quod illud quod comuniter dicitur per plures gentes.

Item interrog. si vellet quod dicti homines ..... magis obtinerent in causa presenti quam si subcumberent in eadem, dixit se nolle plus homines dicti loci ..... obtinere in presenti causa quam subcumbere, nec subcumbere quam obtinere nisi solum de jure fuerit faciendum.

Item interrog. si ad ipsum loquentem spectat aliquod comodum si contingat dictos homines de Aniorto obtinere in presenti causa, dixit quod non.

Item interrog. si ..... deposuit amore ut supra, dixit quod non, nisi solum propter veritatem.

VI. Guillelmus Porcelli de Gebetz .....

..... Dixit se penitus nichil scire ..... nisi solum de auditu dici alieno, de quo .... dixit se audivisse dici, 40 anni sunt elapsi, ut dixit, a pluribus hominibus et personis de Aniorto, de Gebetz et de aliis locis Saltus, de quorum nominibus dixit se non recordari, quantum est de presenti, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto ..... habent usum, et habere consueverunt, in dictis forestis domini nostri regis territorii et terminalis dicti loci de Aniorto, taliandi arbores ..... et etiam audivi dici ..... pluries et a pluribus personis, a dicto tempore citra, quod dicti homines habent et ab antiquo habuerunt ..... usum talliandi vivas abietes et alias arbores ..... et hoc sine licentia foresterii.

..... Dixit se etiam penitus nichil scire ..... nisi tantum de auditu dici alieno, videlicet quod audivit dici pluries et a pluribus personis, de nominibus quorum dixit se ad presens non recordari, quod homines et habitatores de Aniorto habent usum in dictis forestis talhandi arborem et arbores tam in alto quam in basso cum pigatiis et aliis ferramentis, et arbores tastatas (cf. supra).

[17^o peau] ..... Dixit se vidisse quandoque, a dicto tempore citra, quod quidam faber vocatus Pitavinus, et Bernardus Rosselh, faber, fabri dicti loci de Aniorto, carbonabant et carbones faciebant in dicta foresta de buxo et fagis pro eorum usu, ac etiam dixit se vidisse et audivisse a dicto tempore citra, quod aliqui homines dicti loci de Aniorto, a parte dicit loci de Gebetz, in dicta foresta, in locis in quibus non erant nisi boysahas et arbores parvi et modici valoris, artigabant et artigas faciebant, et de fructibus, cf. V.

Interrog. de nominibus illorum hominum qui sic in dicta foresta artigabant, dixit se non recordari. Dixitque idem testis loquens se vidisse et audivisse pluries quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto ponebant et inmitebant animalia sue quecumque in dictis forestis seu nemoribus territorii de Aniorto pro depascendo et pascentando ibidem.

Item interrog. si illi homines qui artigarunt et fabri predicti qui carbonarunt et carbones faciebant et homines qui dicta animalia ponebant in dicta foresta pro pascendo ibidem hoc faciebant de licentia et auctoritate foresterii dicte foreste, dixit se nichil scire pro certo, tamen non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod ob id eis fieret aliquod pignus per foresterium nec alium, nec etiam de predictis eis fieret aliquod inpedimentum quod ipse testis loquens sciat nec audiverit dici, ut dixit. Super aliis ..... dixit se nichil scire nisi de auditu dici, silicet quod audivit dici et dicitur comuniter apud Aniortum et villa de Gebetz quod homines .... de Aniorto habent usum staprandi abietes preter simadas et ramam quamlibet aliarum arborum scindendi et secum ferendi quantum volunt pro dictis eorum animalibus, aliter non se intromisit, ut dixit.

..... Dixit se nichil scire nisi de auditu.

..... Dixit se nichil scire si dicta nemora seu foreste sunt rara sive clara vel non quia non se intromisit ni de arata sua.

..... Dixit quod villa Aniorti est disparsa, videlicet in tribus partibus vel pluribus, ut sibi videtur. Et de aliis ..... dixit se nichil aliud scire quia de lignar. nec ademprare hominum de Aniorto in dicto nemore non se intromisit, ut dixit.

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est sita in regione frigidissima et in loco circumquaque valde montanosa et quod per majorem partem anni vel circa est nivium congeries et temporis asperitas propter frigus, et dixit se vidisse, quandoque in yeme, quandoque in pascali tempore6, quod propter magnam nivium congeriem et frigoris asperitatem homines dicti loci de Aniorto per unum mensem et amplius non poterant venire apud villam de Gebetz nec homines ipsius loci de Gebet ita parum non poterant ire apud Aniortum pro negociis suis, et ville predicte non distat una ab alia per mediam leuquam, ut dixit.

..... Dixit quod de predictis omnibus et singulis per eumdem loquentem supra depositis quod sint vera est vox et fama publica in dictis locis seu villis de Aniotto et de Gebetz et locis aliis circumvicinis. Item interrog. quid est vox et fama, dixit quod illud quod [18^o peau] comuniter dicitur per plures. Item interrog. si vellet dictos homines magis obtinere quam subcumbere in presenti causa, quod de jure fuerit faciendum, alias non. Item interrog. si dicti homines ..... de Aniorto obtinebant in causa presenti ipse idem testis loquens haberet aliquod comodum vel incomodum, dixit quod non, quia non est usaggerius dicte foreste.

Item interrog. si ea que supra dixit et deposuit dixit amore ut supra, dixit quod non, set propter veritatem .....

VII t. Guillelmus Olerii de Gebetz .....

..... Dixit se vidisse et audivisse, 30 anni sunt elapsi, vel circa, quod homines et habitatores de Aniorto talliabant in forestis domini nostri regis, in terminalibus et territoriis dicti loci de Aniorto arbores tam virides quam siccas, ut supra.

Item dixit se vidisse quod dicti homines ..... talliabant in dictis forestis .. vivas abietes ut supra. Interrog. si scit quod dicti homines ..... talliarent ..... sine licentia foresterii ..... dixit se nescire pro certo ..... quia non se intromitebat ; dixit tamen se credere quod ipsi homines et habitatores sic talliabant et utebantur ..... sine licentia foresterii ..... quia per dictum tempus et a dicto tempore citra pluries audivit dici a nonnullis hominibus de Aniorto et quibusdam aliis hominibus dicti loci de Gebetz quod homines de Aniorto habebant usum talliandi [19^o peau] Item interrog. si scit vel audivit dici quod foresterius ..... aliquem seu aliquos homines ..... sic talliantes et utentes in dictis forestis usu predicto pignoraret, dixit se audivisse dici a Guillelmo Austrugii et Bernardo Austrugii de Aniorto, 20 anni sunt elapsi, quod foresterius qui tunc erat dictarum forestarum, cujus nomen dixit se ignorare, eisdem pignorabat pigatias quia operabantur postes seu alias arbores in dictis forestis. Nescit tamen nec audivit dici, ut dicit, si dicti homines pignorati pro dictis pignoribus aliquam dicto foresterio solverunt emendam nec alicui alii, tamen dicti homines pignorati dixerunt tunc ipsi testi loquenti quod, quanquam foresterius ipsos pignorasset, non starent quin talliarent7 et operarentur in dictis forestis, quia nunquam fuit quin homines de Aniorto talliarent pro eorum usagio in dictis forestis sine licentia foresterii ..... aliter dixit se nescire si dicti homines talliarunt cum licentia vel sine licentia foresterii .....

..... Dixit quod ipse loquens vidit pluries, a dicto tempore circa, et dixit etiam quod 6 vel 7 anni possunt esse elapsi vel circa quod ipse loquens, logatus cum duobus torneriis, videlicet cum Petro Tholzani de Ax et quodam alio qui erat de Ruppe, cujus nomen dixit se ignorare, qui se afforestaverant in dictis forestis pro faciendo et operando opera ad tornum, ipse loquens fuit sic logatus cum ipsis, ut predixit, ad faciendum et operandum scannas pro cabanis ipsorum torneriorum in dicta foresta afforestorum, et dum sic ..... operabatur dictas scannas, vidit et videbat quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant arborem et arbores ut supra, et dixit etiam se vidisse quod ..... tastabant arbores ut supra.. Non vidit ibi foresterium ..... dum sic dicti homines utebantur .....

..... Dixit se vidisse pluries a dicto tempore citra quod fabri dicti loci de Aniorto, quorum unus vocatur Pictavinus et alter vocatur Petrus Castellani et alter vocabatur Bernardus Rausun, qui carbonabant et carbones faciebant in dictis forestis [20^o peau] pro eorum usu de buxo et fagis. Item dixit se vidisse a dicto tempore citra quod quidam homines dicti loci de Aniorto, quorum nomina dixit se ignorare, artigabant et artigas faciebant in dictis forestis, videlicet circa altam forestam in quibus locis non erant nisi gamassas buxi seu arbores modici valoris et si sic dicti fabri carbonabant et alii homines artigabant in dictis forestis, de consilio foresterii dictarum forestarum vel non, dixit se nichil scire nisi prout supra deposuit. Item dixit se vidisse et audivisse pluries et per diversa tempora a dicto tempore citra quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto ponebant et dimitebant eorum bestiaria et animalia in dictis forestis pro depascendo et pascentando ibidem et ad ipsa pascenda frondes seu branquas abietum que dicuntur barri staprabant, exceptis simadis, et ramam quamlibet aliarum arborum scindebant et secum ferebant et adportabant pro dictis eorum animalibus. Et de hoc nescivit nec audivit dici, ut dixit, quod eis fieret aliquod inpedimentum sive turba.

..... Dixit se audivisse a Johanne Olerii, patre ipsius loquentis et quibusdam aliis suis antiquis predecessoribus quod, tempore quo terra Saltus erat dominorum de Aniorto, quod dicti homines ..... habebant usum talliandi et utendi in dictis forestis, modo quo supra deposuit, sine licentia foresterii .....

..... Dixit quod dicta foresta, que est magis prope villam de Aniorto, est valde clara, et de aliis ..... dixit se nichil scire .....

..... Dixit quod villa de Aniorto est dispersa et domicilia habitatorum ipsius loci distantia unum ab alio, et si quis ipsorum habitantum vadit ad dictam forestam pro dicto usu prope vel longe ipsius habitationis aut ubi magis sit in oportuno, dixit se nichil scire quia non se intromisit, nisi solum prout supra dixit et deposuit.

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est in loco frigidissimo situata et est, ut dixit, unus locus de aliis locis seu villis frigidissimis terre Saltus et quod quandoque pro majore parte anni est ibi congeries nivium et frigoris asperitas propter montaneas que sunt circumquaque villam predictam.

..... Dixit quod de his que supra dixit et deposuit quod sint vera est vox et fama publica in locis seu villis de Aniorto, de Gebetz et aliis circumvicinis in quibus notitia habetur premissorum. Item interrog. si placeret ipsi loquenti quod dicti homines de Aniorto obtinerent in presenti causa magis quam si subcumberent, dixit se velle fieri quod de jure faciendum fuerit in hac causa, alias non. Interrog. si ad ipsum testem loquentem spectat aliquod comodum si contingat dictos homines ..... obtinere in presenti causa, dixit quod non quia non [21^o peau] est nec esse spectat, ut dixit, usaggerius forestarum predictarum.

Item interrog. si ea ..... dixit amore ut supra, dixit quod non, set propter veritatem.

VIII t. Ramundus Masubii de Masubio .....

..... Dixit se scire quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto habent usum sive usagium in dictis forestis domini nostri regis in territoriis seu terminalibus dicti loci de Aniorto, videlicet talliandi arbores ut supra. Item dixit etiam se scire quod dicti homines ..... habent usum ..... talliandi ..... Interrog. qualiter scit dictos homines ..... habere dictum usum in forestis predictis, dixit se hec scire quia triginta anni sunt et amplius quod ipse testis loquens et a dicto tempore citra vidit et audivit pluries et per diversos annos quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant et arborem et arbores virides et siccas ut supra. Item dixit etiam se vidisse et audivisse ..... quod dicti homines ..... taliabant vivas abietes ut supra. Item interrog. si scit quod dicti homines ..... talliarent abietes ..... cum licentia foresterii ..... ymmo dixit se scire quod prefati homines ..... talliebant et utebantur ..... sine licentia foresterii. Item interrog. qualiter scit ..... dixit se hoc scire quia, dum ipse loquens ibat et redibat per dictum nemus, videbat dictos homines ..... talliantes abietes et alias arbores ..... et videbat quod Johannes de Sancto Vincencio, condam foresterius dicte foreste, et Guillelmus Gualhardi, nunc foresterius ipsius foreste, veniebant pro tempore ad dictam forestam in locis in quibus dicti homines ..... sic talliabant abietes et alias arbores ..... qui nichil dicebant eisdem nec aliquod inpedimentum faciebant eis quominus talliarent et uterentur usu predicto, ipso teste loquente ad hec pluribus modis et diebus, a dicto tempore citra, presente et vidente [sic] [22^o peau] ut dixit, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod aliquis homo predictorum pro predicto esset pignoratus, nec eis fieret aliquod inpedimentum.

..... Dixit se scire de visu et auditu per dictum tempus et a dicto tempore citra quod dicti homines ..... habent modum utendi in dictis nemoribus seu forestis, videlicet talliandi ut supra absque ulla consignatione et mostra quam non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod eis fieret per foresterium vel alium et secum defferendi prout et quantum voluit et est eis opus et utile ..... et etiam tastandi arborem ut supra. Et non vidit nec audivit ..... quod hujusmodi hominibus et habitatoribus per foresterium vel alium fieret inpedimentum nec aliquis extetisset pignoratus.

..... Dixit se vidisse sepe ..... quod fabri dicti loci de Aniorto carbonavant et carbones faciebant in dictis forestis pro eorum usu de fagis et buxo. Item dixit se vidisse quod quidam homines de Aniorto qui habebant campos suos prope sive contiguos foreste predicte artigabant et artigas faciebant sic prope eorum campos in locis dicte foreste in quibus non erat nisi boysha, que erat modici laboris, et de bladis in ipsis artigiis excrescentibus dabant agrerium domino nostro regi seu ejus gentibus. Item dixit se vidisse et audivisse pluries et diversis temporibus et annis, a dicto tempore citra, quod dicti homines ..... ponebant et inmitebant bestiaria ut supra, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod propter hoc aliquam solverent penam sive emendam nec eis fieret aliquod contrarium per foresterium ...

..... Dixit se audivisse dici ab antiquo a suis predecessoribus quod dicti homines ..... habebant usum [23^o peau] et utebantur in dictis forestis modo et forma quibus supra deposuit, aliter dixit se nichil scire pro certo, nisi de predicto auditu dici, quia, tempore quo dicta terra Saltus erat, ut dicitur, dominorum de Aniorto, ipse loquens non erat natus nec genitus, ut dixit. Item de annis et temporibus de predicto usu, dixit et deposuit prout supra in sua presenti depositione continetur.

.... Dixit quod dicta nemora seu foreste sunt valde rara et clara, et non sunt, ut dixit, magni valoris quia pro majori parte sunt, ut dixit, de spinatiis, et bone arbores stant ibi clare, ut dixit. Item dixit quod dominus noster rex, vendendo vel aliter non haberent [sic] inde magnum emolumentum quia valde est, ut dixit, locus dishestus.

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est valde dispersa et quod domus inde habitatorum distant videlicet una ab alia in diversis locis, ita quod in terra Saltus non est aliqua villa ita disparsa sicuti est villa de Aniorto, quod ipse sciat, ut dixit.

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est in loco frigidissimo situata propter magnas montaneas que sunt evidenter, ut dixit, circumcirca dictam villam de Aniorto, ita quod quandoque per aliquam partem et per majorem anni congeries nivium et temporis sive frigoris asperitas ibi in magno vigent excessu, tantum est locus montanosus et frigidissimus, ut dixit.

..... Dixit quod de omnibus et singulis ..... quod sint vera est vox et fama publica in dictis locis de Aniorto, de Masubio et in aliis locis circumvicinis, in quibus habetur notitia de predictis. Item interrog. quid est vox et fama publica, dixit quod illus est vox comunis et fama publica, quod comuniter dicitur inter plures gentes.

Item interrogatus si vellet dictos homines et habitatores dicti loci de Aniorto plus obtinere in presenti causa quam subcumbere in eadem, dixit se nichil aliud velle fieri in hac causa nisi quod de jure fuerit faciendum.

Item interrog. si ipse testis loquens haberet comodum si dicti homines et habitatores obtinebant in causa presenti, dixit quod non. Item interrog. si ..... deposuit amore ut supra, dixit quod non, nisi propter veritatem.

IX. Arnaldus Valentis de Masubio .....

..... Dixit se vidisse et audivisse, 40 anni sunt elapsi vel circa, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto et a dicto tempore citra, talliabant et usum talliandi habebant, in dictis nemoribus seu forestis domini nostri regis sub terminalibus seu territorii dicti loci de Aniorto arbores et de arboribus tam viridibus quam siccis ut supra. Item dixit se vidisse [24^o peau] et audivisse pluries, a dictis temporibus citra, quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto in dictis forestis talliabant pro eorum usagio ut supra, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod dicti homines ..... haberent licentiam a foresterio dictarum forestarum sic talliandi ut supra, ymo sine licentia foresterii ..... talliabant et utebantur ..... et contrarium non vidit nec audivit dici, ut dixit, et dixit se hoc vidisse per dicta tempora pluries, quando ipse testis loquens talliabat et utebatur talliando in foresta domini abbatis Sancti Michaelis, in qua foresta, que est contigua foreste predicte domini nostri regis, homines et habitatores dicti loci de Masubio habent usum, ut dixit, et dum sic talhabat et utebatur in dicta foresta domini abbatis, ibat et transibat ad dictam forestam domini nostri regis dum dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant et utebantur in remore seu foresta predicta. Et videbat dictos homines uti modo predicto, tamen non vidit, ut dixit, ibi venire foresterium ..... et etiam dicti homines ..... dicebant ipsi loquenti quod nullam obtinebant licentiam a foresterio nec obtinere consueverunt homines de Aniorto de talliando abietes nec alias arbores pro eorum usu, et contrarium non vidit, nec audivit dici, ut predixit.

..... Dixit se scire de usu et auditu pluries et per diversa tempora et annos a dicto tempore citra quod dicti homines ..... habent modum utendi in dictis nemoribus seu forestis, videlicet talliandi ut supra absque consignatione et mostra arborum talliandarum seu operandarum quam non vidit fieri nec audivit dici, ut dixit, quod fieret eisdem hominibus per foresterium vel alium, ymo sic talliabant et utebantur per dictam totam forestam absque mostra, ut predixit, et arbores tastatas ut supra. Et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod aliquis hujusmodi hominum esset super his pignoratus, nec aliter agravatus.

..... Dixit se vidisse et audivisse fabros de Aniorto qui carbonabant et carbones faciebant in dictis forestis de buxo et fagis pro eorum usu et non [25^o peau] vidit nec audivit dici, ut dixit, quod aliquis de hujusmodi fabris porpter carbones predictos per foresterium vel alium esset pignoratus nec agravatus. Item dixit se vidisse et audivisse quod aliqui homines et habitatores dicti loci de Aniorto artigabant et artigas faciebant in dictis forestis in locis in quibus non erant arbores nici modici valoris et de fructibus in ipsis artigiis excrescentibus dabant et dare tenentur domino nostro regi, ut dixit, agrarium. Item interrog. de nominibus hujusmodi hominum qui sic artigabant et artigas faciebant in dictis forestis, dixit quod plures ibi artigarunt, tamen de nominibus eorum dixit se non recordari ad presens. Item dixit se vidisse et audivisse pluribus et diversis vicibus a dicto tempore citra quod homines ..... de Aniorto ponebant et inmitebant eorum animalia et bestiaria in dictis forestis ut supra, et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod ab hominibus ..... aliqua pena seu emenda levaretur nec exhigeretur per foresterium vel alium nec eis fieret aliquod inpedimentum nec esset pignoratus per foresterium, excepto quod, tres vel quatuor anni possunt esse vel circa, ut sibi videtur, quod Guilhotus Gualhardi, nunc foresterius dicte foreste, pignoravit cuidam homini fabro, qui vocabatur Rossellus, quendam mulum, quia portabat brancas abietum que dicuntur barru pro animalibus suis, propter quod fuit dictus faber ajornatus coram domino magistro forestarum regiarum, cujus nomen dixit se ignorare, apud Quilhanum, ad certam diem de qua dixit se non recordari, ad quam diem dicti foresterius et faber fuerunt apud Quilhanum coram dicto domino magistro, et ipse idem testis loquens fuit ibi, ut dixit, qui erat coram dicto domino magistro ajornatus aliis de causis et vidit tunc, ut dixit, quod dictus foresterius acusabat dictum fabrum quod talliaverat in dictis forestis quandam abietem, et dictus faber, negans dictum arborem talliasse, set solum staprasse pro rama, et dictus foresterius dixit etiam se non invenisse dictum fabrum talliantem dictam arborem, set illam arborem invenerat talliatam, et credebat dictum fabrum illam arborem talliasse, dictus dominus magister, habito prius juramento a dicto fabro quod illam arborem non talliaverat set solum staprasse, ordinavit et mandavit dicto foresterio ut dictum pignus dicto fabro redderet et restitueret, et quod amodo talia negotia coram ipso non adportaret. Et hoc fuit factum et ordinatum per dictum dominum magistrum, ipso teste loquente presente et vidente, ut dixit, et ab illo tempore citra nec ante non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod dictis hominibus ..... fieret aliquod inpedimentum nec contrarium ...

..... Audiviy dici, ut dixit, ab antiquo, a Petro Valent. avo suo paterno, quod dicti homines ..... et eorum predecessores habebant usum et modum utendi in [26^o peau] dictis forestis forma qua supra deposuit .....

..... Dixit quod dicta foresta pro majori parte est valde clara de arboribus magni valoris et credit quod dominus noster rex vendendo, nec aliter non haberet magnum emolumentum, respectu aliarum forestarum regiarum circumvicinarum.

..... Dixit quod dicta villa de Aniorto est valde dispersa et domicilia sunt distantia unum ab alio, et hoc evidenter aparet et credit, ut dixit, quod quilibet habitator dicte valle vadit ad dictas forestas pro suo usu, propinquiori loco et oportuno quo potest, quia ipse loquens faceret illud idem, ut dixit.

..... Dixit quod dicta villa ..... est sita in regione frigidissima et quod propter magnas et alias montaneas que sunt circa dictam villam de Aniorto et prope et longe, ut dixit, per majorem partem anni vel circa, est ibi nivium congeries et temporis et frigoris asperitas.

..... Dixit quod de omnibus ..... est vox et fama publica apud Aniortum et Masubium et in aliis locis Saltus in quibus notitia habetur de premissis. Item interrog. quid est vox et fama publica, dixit quod vox comunis et fama publica est illud quod per plures dicitur inter gentes. Item interrog. si vellet dictos homines ..... plus obtinere quam subcumbere in causa presenti, dixit quod non, nisi quod de jure fuerit obtinendum vel subcumbendum ..... Interrog. si ipse testis haberet aliquod comodum si dicti homines ..... obtinebant in causa presenti, dixit quod non. Item interrog. si ..... dixit amore ut supra, dixit quod non, nisi propter veritatem.

[X] Poncius Stephani de Redoma .....

..... Dixit se scire quod dicti homines ..... habent usum seu usagium in dictis forestis domini nostri regis que sunt in terminalibus et territoriis dicti loci de Aniorto talliandi arbores ut supra, usum ..... talliandi virides abietes ut supra. Interrog. qualiter scit predicta ..... dixit se hoc scire quia, dum ipse loquens, 50 anni vel circa possunt esse elapsi, ut sibi videtur, et ab illo tempore citra, pluries et diversis annis ibat ad forum de Aniorto, aut aliter pro negociis suis, et ibat etiam ad molendinum adaquam domini nostri regis, quod est supra flumen sive rium vocatum de Rebentino situatum, causa molere ibidem prout molere tenetur, et est astrictus, videt et videbat, ut dixit, homines et habitatores dicti loci de Aniorto qui portabant de dictis forestis cum animalibus et aliter ligna, fustes, postes, cabirones et baru pro suis animalibus et alia sibi necessaria, tamen non vidit, ut [27^o peau] dixit, hujusmodi homines ..... talliantes in dictis forestis quia ipse loquens, ut dixit, non intrabat ad forestas predictas, set ipsos videbat, et vidit pluries, a dicto tempore citra, sic portantes ligna et alios fustes pro eorum usagio, et audivit dici ab antiquo et a dicto tempore citra, quod dicti homines ..... habent dictum usum ..... Interrog. si scit ..... quod dicti homines ..... habent dictum usum talliandi abietes ut supra sine licentia foresterii ..... dixit se audivisse dici, et hoc pluries, a dicto tempore citra, quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant et usum talliandi habebant ut supra sine licentia foresterii, tamen dixit se audivisse dici a pluribus, de quorum nominibus nec de aliis supradictis de auditu dici dixit se non recordari, quod, quandoque foresterii qui pro tempore erant ..... movebant turbam et inpedimentum dictis hominibus ..... ne talliarent ..... nisi cum licentia et signo ipsorum foresteriorum, et postmodum ipsi homines ..... ibant et recursum habebant ad dominum senescallum Carcassone, antequam esset ordinatum per dominum nostrum regem quod esset magister forestarum regiarum, quia tunc dominus senescallus erat magister et gubernabat, ut dixit, dictas forestas, et audiebat dici postea quod dominus senescallus mandabat quod dicti homines ..... cum dicti foresterii qui pro tempore erant forestarum predictarum eos conabantur perturbare quominus uterentur dicto usagio sine eorum licentia et signo deffendebant se et recursum habebant ad superiores et utebantur, prout uti consueverant .....

..... Dixit se audivisse dici, a dicto tempore citra, a pluribus dicti loci de Aniorto hominibus et de Redoma, et de aliis locis vicinis suis, quod dicti homines ..... habent usum talliandi ..... sine mostra et signo foresterii et arbores tascatas ..... dimitendi ..... Dixit se credere pro firmo dictos homines ..... habere usum ..... talliandi abietes ..... [28^o peau]

..... Dixit se vidisse et audivisse ..... quod homines ..... dicti loci ..... ponebant et inmitebant eorum bestiaria et animalia in dictis forestis ..... et in ipsis forestis, ut dixit, vidit hujusmodi animalia pascentare pascifice et sine impedimento foresterii, quia non vidit nec audivit dici quod eis fieret quominus pascentarent in dictis forestis cum eorum animalibus ..... et vidit ..... quod ..... secum ferebant ..... frondes abietum ..... et ramam aliarum arborum ..... sine inpedimento foresterii quod ipse loquens sciret nec audiverit dici ..... Super aliis ..... dixit se nichil scire quia non se intromisit si quis artigabat vel carbonabat in forestis predictis.

..... Dixit ..... quod audivit dici et ab antiquo a suis predecessoribus quod, tempore quo terra Saltus erat dominorum de Aniorto, dicti homines ..... habebant in dictis forestis dictum usum et ampliorem quam nunc habeant.

..... Dixit quod dicta foresta est valde rara et clara de bonis arboribus, excepto de spinis, et respectu aliarum forestarum regiarum circumvicinarum et est ita clara, ut dixit, quod emolumentum quod inde dominus noster rex haberet seu habere posset vendendo vel aliter esset modicum et hoc scire et videre potest quisque qui scire et videre velit.

..... Dixit quod villa de Aniorto est valde disparsa, magis disparsa quam aliqua villa terre Saltus, et nichil plus deposuit .....

..... Dixit quod dicta villa ..... est situata in valde frigidissimo loco, et quod propter montaneas que sunt valde alte et frigidissime et a prope et a longe circumcirca dictam villam quandoque per majorem partem anni est ibi nix et frigoris asperitas, et dixit quod dicta villa ..... est nnus de frigidioribus locis terre Saltus quod ipse sciat .....

..... Dixit quod de predictis ..... est vox comunis et fama publica apud Aniortum et Redoma et in aliis locis circumvicinis in quibus noticia habetur de premissis.

Item interrog. si dicti homines ..... obtinerent in causa presenti ipse loquens haberet aliquod comodum, dixit quod non. Item interrog. si vellet plus dictos homines ..... obtinere quam subcumbere in presenti causa, dixit se velle fieri et ordinari in causa presenti quod de jure fuerit faciendum et ordinandum, alter non. Item interrog. si ea ..... dixit amore ut supra, dixit quod non, ymo dixit et deposuit veritatem .....

[2^o peau] [XI] ..... Petrus Salvati de Gebetz .....

..... Dixit se scire quod homines universitatis ville de Aniorto et habitatores ejusdem loci habent et habere consueverunt usum talliandi et ademprandi ut supra. Item dixit se scire dictos homines ..... habere usum talliandi vivas abietes et alias arbores ut supra. Item interrog. qualiter scit dictos homines ..... habere usum ..... dixit et hoc scire quia dicte foreste et quedam alia foresta domini archiepiscopi Narbone, in qua homines et habitatores dicti loci de Gebetz habent usum et ademprium, ut dixit, confrontantur una cum alia, et etiam territoria seu terminalia dictarum villarum de Aniorto et de Gebetz se tenent et sunt confrontalerii, ut dixit, et sunt 20 anni elapsi, ut dicit, et ab illo tempore citra, vidit, ut dixit, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto talliabant in nemoribus ut supra. Item dixit se vidisse et audivisse ..... quod dicti homines ..... talliabant vivas abietes ..... Dixit se audivisse dici ..... quod ipsi sic talliabant et utebantur in dictis forestis sine licentia et signo foresterii forestarum predictarum. Et ideo dixit se credere ..... quia, quandoque foresterii ..... ipsos sic pignorabant, ipsi homines adhibant seu recursum habebant ad superiores, videlicet ad magistros forestarum, et audivit dici ..... a Petro Castellani, fabro de Aniorto, tunc conconsule ejusdem loci, quod ipse fuerat apud Insulam Albegesii ad dominos magistros forestarum pro eo quia foresterius dicte foreste quosdam homines dicti loci de Aniorto pignoraverat quia talliabant et utebantur in dictis forestis sine licentia et signo foresterii ..... [30^o peau]. Et tunc ipse loquens dixit dicto Petro Castellani quod faceret et inpetraverat erga dominos magistros, qui dixit tunc quod id quod voluerat inpetraverat a dominis magistris. Item interrog. de nominibus magistrorum forestarum qui tunc erant, dixit se nescire, set illo tempore erat foresterius dicte foreste Johannes de Sancto Vincencio, ut dixit, et eo et dixit se hoc credere quia dicitur quod homines de Aniorto plus et fortius se deffendunt ne eos oportet habere seu obtinere licentiam a foresterio utendi in dictis forestis eorum usagio predicto quam aliqui usagerii terre Saltus, quia pluries audivit dici, ut dixit, quod dicti homines et habitatores dicti loci pignorabantur per foresterios qui pro tempore erant quia talliabant et utebantur eorum predicto usagio ..... sine licentia et signo foresterii, et postmodum ipsi homines et habitatores habebant recursum ad ejus superiores, quorum mandato pignora hujusmodi eisdem per foresterium restituebantur absque pena et emenda, ut dicebatur, et per plures adhuc dicitur, ut dixit, quod dicti homines ..... utuntur ..... eorum usagio sine licentia et signo foresterii.

..... Dixit se pluries a dicto tempore citra vidisse dictos homines ..... talliare arborem ut supra sine licentia foresterii .....

..... Dixit se vidisse et audivisse, sex anni sunt elapsi vel circa, quod Bernardus Austrugii de Aniorto artigavit et artigari fecit, ut dixit, ..... in loco vocato a las Fereyras, et Arnaldus Vasconis et Ramundus Seguini de Aniorto, qui etiam artigarunt et artigas fecerunt in dictis forestis, in locis videlicet in quibus non erant, nisi arbores modici valoris, videlicet boyshas et avelaner., et de bladis et fructibus que excrescebant in dictis artigiis dabant agrerium domino nostro regi, et non vidit nec audivit dici ..... quod per foresterium vel alium ipsis hominibus qui artigarunt fieret in ipsis artigiis aliquod inpedimentum. Item dixit se vidisse, a dicto tempore citra, quod Pictavinus, faber de Aniorto, et alii fabri ejusdem loci carbonabant et carbones faciebant in forestis predictis de fagis et boyshes pro eorum usu, et vidit etiam, ut dixit, pluries, quod dicti homines ..... de Aniorto ponebant et inmitebant eorum bestiaria et animalia in forestis predictis pro depascendo ut supra et non vidit nec audivit dici quod licentiam a foresterio obtinerent nec etiam eis fieret aliquod inpedimentum .....

..... Dixit se nichil scire de annis et temporibus .....

..... Dixit quod dicta foresta territorii de Aniorto est pro majori parte valde clara valoris arborum, et hoc [31^o peau] quisque vidit et scire potest, et quod modicum emolumentum exinde dominus noster rex vendendo vel aliter haberet, prout credit.

..... Dixit se scire et hoc quisque scire volens scire potest, ut dixit, quod dicta villa de Aniorto est valde disparsa et domorum sive domiciliorum habitatorum separativa.

..... Dixit quod dicta villa ..... est situata in loco frigidissimo et quo ibi pro majore parte anni viget magna frigoris seu temporis asperitas propter magnas et altas montaneas que sunt circumcirca dicta villam .....

..... Dixit quod his omnibus et singulis a se supra depositis quod sint vera est vox et fama publica apud Aniortum et Gebetz et in aliis locis circumvicinis in quibus de premissis habetur notitia.

Interrog. si vellet dictos homines obtinere quam subcumbere in presenti negotio, dixit quod non vult fieri per suum sacramentum nisi quod de jure fuerit faciendum et ordinandum. Item interrog. si spectat ad ipsum loquentem aliquod comodum si dicti homines et habitatores obtineant in causa presenti, dixit quod non. Item interrog. si ea ..... dixit amore ut supra, dixit quod non, set propter veritatem.

[XII] Petrus Portelli de Gebetz .....

..... Dixit se credere quod dicti homines habeant et habuerint ab antiquo usum talliandi ut supra ..... sine licentia et signo, prout credit, foresterii forestarum predictarum. Interrog. quare credit ..... dixit se hoc credere quia, viginti quinque anni sunt elapsi vel circa, et pluries, ab illo tempore citra, quod vidit, ut dixit, dum ipse testis loquens custodiebat et erat pastor ovium patris sui et fuit per 18 annos continuos, a dicto tempore citra, quod homines dicti loci ..... secum portabant cum animalibus suis et aliter de dictis [32^o peau] forestis ligna, postes, cabirones quadratos et rotundos et alias fustes pro eorum calefagiis, clausuris et suis domibus et aliis hedificiis construendis et reparandis, et non scit nec audivit dici, ut dixit, guod eis fieret aliquod 8 inpedimentum neque turba per foresterium .....; ymo audivit dici, ab illo tempore citra, pluries et a pluribus personis, tam de Aniorto quam de Gebetz et quibusdam aliis et adhuc dicitur, ut dixit, quod homines et habitatores dicti loci de Aniorto habent usum in forestis predictis modo et forma quibus supra ..... Tamen dixit ..... se non vidisse dictos homines et habitatores, talliando nec operando in dictis forestis nisi solum eos venire cum lignis et aliis fustibus, ut supra deposuit.

..... Dixit se nichil scire de certo nisi de credulitate .....

..... Dixit se vidisse et audivisse quod Bernardus Austrugii et Petrus Abbatis, dicti loci de Aniorto, artigarunt et fecerunt artigas in dictis forestis territorii de Aniorto a parte dicti loci de Gebetz, et de fructibus in dictis artigiis excrescentibus agrerium dabant et redebant domino nostro regi. Item interrog. si in locis in quibus dicti Bernardus Austrugii et Petrus Abbatis faciebant dictas artigas erant arbores magni valoris, dixit quod non, nisi solum boyshos et avillaneriis. Item interrog. si scit quod dicti homines sic artigabant de licentia foresteriorum, dixit quod dicti homines ..... possint artigare in locis dictarum forestarum et etiam in forestis domini archiepiscopi Narbonensis que confrontantur, ut dixit, cum dictis forestis regiis, in locis in quibus non sunt nisi boyshas et arbores modici valoris et quod de fructibus que excrescentur in ipsis artigiis solvant domino nostro regi vel domino archiepiscopo Narbone agrerium, prout ad quemlibet ipsorum, domini nostri regis et domini archiepiscopi Narbone, in eorum districtibus pertinerit. Item dixit se vidisse quod Bernardus Rosselli, faber condam, et P. Castellani et Guillelmus Pictavini, fabri dicti loci de Aniorto, carbonabant pro eorum usu et carbones faciebant in dictis forestis domini nostri regis et non vidit nec audivit dici, ut dixit, quod per foresterios vel alium in sic carbonando eis fieret aliqua turba quia etiam, ut dixit, ipsi fabri de Aniorto possunt carbonare et carbones facere ex eorum usu in foresta dicti domini archiepiscopi absque alicujus licencia. Item interrog. de quibus arboribus seu lignis dicti fabri carbonabant in forestis dicti domini nostri regis, dixit quod de buxo et fagis. Item dixit se vidisse pluries per diversa tempora, a dicto tempore citra, quod homines ..... ponebant et inmitebant eorum animalia et bestiaria in dictis forestis ut supra et non vidit nec audivit dici quod per foresterium ..... aliqua daretur eis licencia sive signum.

..... Dixit se nichil scire nisi de auditu dici .....

..... Dixit quod evidenter aparet dictam forestam et pro majori parte esse claram et quod est parvi valoris, ut dixit, ita quod [33^o peau] dominus noster rex vendendo, si vendere vellet, modicum pretium sive emolumentum exinde habere posset, ut dixit.

..... Dixit quod dicta villa ..... est valde dispersa et in pravo loco sita .....

..... Dixit quod dicta villa ..... est sita in loco frigidissimo, ita quod per majorem partem anni magna frigoris asperitas propter altas et magnas montaneas que sunt circumcirca et prope villam predictam, ut dixit, ibi viget ita fortiter quod, prout audivit dici, quidam locus est in dicta villa quod propter sic frigoris asperitatem et locum montanosum, si unum linteamen balneatum aqua in dicto extenderetur, non posset yshugare propter magnum frigus de toto anno quasi.

..... Dixit quod de his omnibus ..... est vox et fama publica in dictis locis de Aniorto et de Gebetz et in aliis locis in quibus notitia de predictis habetur. Item interrog. quid est vox comunis et fama publica, dixit illud esse vox et fama quod comuniter dicitur inter plures gentes. Item interrog. si vellet quod dicti homines ..... obtinerent in causa presenti, magis quam si subcumberent, dixit quod vult fieri faciendum. Item interrog. si ea que supra dixit et deposuit dixit amore ut supra, dixit cf. XII.

[XIII] Johannes Catalani de Spezello, boscaderius .....

..... Dixit se scire quod dicti homines ..... habent usum in forestis ut supra absque licentia et signo alicujus persone. Item dixit se scire quod dicti homines ..... habent usum talliandi ..... vives abietes ut supra sine licentia et signo foresterii ..... Item interrog. qualiter ..... scit dictos homines ..... habere usum sic talliandi, ..... dixit se hoc scire quia, triginta anni vel circa possunt esse, ut [34^o peau] sibi videtur, quod ipse loquens se conduxit seu logavit cum Bernardo Olerii, tunc arrendatore decimarum Sancti Felicis, dicti loci de Aniorto, ad colligendum et levandum dictas decimas nomine dicti Bernardi Olerii, arrendatoris et ad gerendum et faciendum alia negocia sui hospitii, ut logaderius et conducticius tenetur, et, illo tempore, ipse idem loquens, nomine dicti Bernardi Olerii et pro usagio ejusdem talliavit arbores tam virides quam siccas in dictis forestis pro calefagio seu ardere dicti Bernardi et sui hospicii et clausuris suarum possecionum et alium quemlibet suum usum, secum defferendo et adportando sine licencia auctoritate et signo foresterii ..... Item dixit se hoc scire quia, illo tunc et tempore predicto, ipse ..... pro usagio dicti Bernardi Olerii talhavit in forestis predictis vivas abietes et alias arbores tam virides et siccas ex quibus, specialiter de abietibus, faciebat postes, bigas et folias seu fulhas pro necessariis suorum domorum et hedifficiorum, silicet pro ami ando domos et hedifficia sua et reparando easdem ..... absque alicujus licencia atque signo. Et dum sic illo tempore fuit cum dicto Bernardo Olerii et operabatur in dictis forestis vidit et videbat ut dixit, quod homines ..... dicti loci de Aniorto talliabant in nemoribus seu forestis ..... sine licentia foresteriorum, ut predixit, atque signo. Et interrog. dixit ..... se scire ..... quia, dum ipse loquens talliabat in forestis predictis abietes et alias arbores, venit ibi ad ipsum ..... et ad alios qui similiter ibi talliabant ..... videlicet ad Ramundum Seguini de Aniorto et ad Guillelmum Austrugii, bosquerios, tunc talliantes et operantes ... videlicet Arnaldus Francisci, tunc et illo tempore foresterius ..... videns sic illos et ipsum loquentem talliantes et operantes ..... petebat seu demandabat eisdem ad quid operabantur et cujus erant illa opera que ibi faciebant et ipse testis loquens tunc dicebat ipsi foresterio quod ipse operabatur ibi pro dicto Bernardo Olerii et dicti Raimundus Seguini et Guillelmus Austrugi respondebant ipsi foresterio quod ipsi talliabant et operabantur pro suis necessariis et usagio, et tunc dictus foresterius abinde recedebat absque aliquo inpedimento ..... Item dixit se hoc scire quia, 13 anni vel 16 anni possunt esse vel circa, ut dixit, quod ipse ..... se conduxit seu logavit cum Guillelmo Fabri de Aniorto, tunc arrendatore seu mercatore nemoris mortui dictarum forestarum, ad operandum de dicto nemore mortuo eidem Guillelmo Fabri, per dominum magistrum forestarum, videlicet per dominum magistrum Johannem Pileti, vel per dominum Bertaudum de Berreto, tunc, ut sibi videtur, magistros forestarum regiarum, vendito, et dum [35^o peau] sic de dicto nemore mortuo, ut logatus, per dictum Guillelmum Fabri operabatur in ipsis forestis, venit ad ipsum loquentem Ramundus Catalani, filius Ramundi Catalani condam de Aniorto, qui quidem Ramundus Catalani tunc rogavit ipsum testem loquentem tanquam cognoscentem et expertum in talibus, ut dixit, quod eligeret sibi unam abietem bonam et sufficientem ad faciendum et operandum scannas pro suo usu ad choperiendum domum suam, ad cujus Ramundi Catalani preces, idem loquens ..... ivit ibi satis prope dictum opus quod faciebat de nemore mortuo predicto et elegit ibi quandam abietem et tascavit, qua tascata vidit eam, ut dixit, bonam et sufficientem ad faciendum scannas pro usu et necessario dicti Ramundi Catalani, prout ipsum loquentem ad hoc rogaverat, qua arbore abiete sic visa et tascata, antequam ipsam abietem talliaret, ipse loquens dixit dicto Ramundo Catalani si non oportebat habere licentiam de talliando dictam abietem a foresterio. ..... Qui Ramundus Catalani dixit quod non quia homines de Aniorto habebant usum ..... talliandi ..... sine licentia et signo foresterii et quod ipse servaret ipsum loquentem indempnem a foresterio vel alio quocumque, et tunc ipse loquens, una cum dicto Ramundo Catalani, dictam abietem tascatam pro dicto opere et usu ipsius Ramundi talliarunt et de rotarunt et dum ipsam arborem torabant pro faciendo et operando dictas scannas, venit ibi Johannes de Sancto Vincencio, tunc et illo tempore foresterius ..... qui dixit eis ad quis [sic] talliaverunt illam abietem, et dictus Ramundus Catalani dixit et respondit quod pro suo usu et ad faciendum scannas ad cohoperiendum suam domum ..... et tunc dixit foresterius interrogavit dictum Ramundum Catalani si in ipsa abiete ipse loquens habebat aliquam partem pro vendendo, dando vel aliter. Qui Ramundus Catalani dixit quod non, ymo ipse volebat illam abietem pro suo usu predicto, et tunc dictus foresterius dixit quod ipse bene sciebat quod homines de Aniorto habebant illum usum et quod caveret sibi quod ipse loquens non haberet aliquam partem abiete predicte. Qui Ramundus Catalani dixit quod non habebat aliquam partem, set quod sui gratia juvabat eum in predictis. Et tunc dictus foresterius abinde recessit. Item interrog. si scit quod ipse testis loquens vel dictus Ramundus Catalani pro dicta abiete essent pignorati vel aliter mandati per dictum foresterium, dixit quod non .....

..... Dixit se vidisse et audivisse pluries et sepe, tempore predicto, quod homines dicti loci ..... talliabant ..... sine licencia et signo foresterii ..... [36^o peau] et etiam quod tascabant arborem ut supra absque licencia foresteriorum. Item interrog. dixit se hoc scire de visu et auditu ..... et eo etiam quia ..... dum erat et morabatur cum dicto Guillelmo Fabri, conducticius seu logatus pro usagio ipsius Bernardi Olerii, talliabat et talliavit in forestis predictis hujusmodi arbores, tam in alto quam in basso, prout arbor erat utilis usui predicto, et etiam tascavit tunc aliquas arbores abietes an essent utiles vel inutiles pro dicto usu, et dum videbat arborem sic per eum tascatam inutilem usui predicto, illam arborem9 dimitebat et alias arbores talliabat et secum defferebat bonas et utiles pro usu predicto et necessario dicti Bernardi Olerii, et hoc fuit sine licencia foresterii ..... et non vidit nec audivit ..... quod foresterius predictus qui tunc erat et ibidem veniebat diceret aliquid ipsi loquenti nec aliis qui ibi sic talliabant et operabantur pro eo usagio, qui dicebant quod sic, et non ad alia nisi pro eorum usu.

..... Dixit quod, tempore predicto, quandoque quod fabri dicti loci de Aniorto carbonabant et carbones faciebant in dictis forestis et quod quidam homines ..... dicti loci ..... artigabant et artigas faciebant in ipsis nemoribus in locis in quibus non erant arbores nisi modici valoris, tamen qualiter nec quomodo hoc faciebant nesciret, ut dixit, reddere rationem quia de artigiis nec de carbonibus non se intromisit, ut dixit, set dixit se vidisse pluries et sepe quod dicti homines et habitatores dicti loci de Aniorto ponebant et inmitebant sua bestiaria et animalia in forestis predictis ut supra, et non vidit nec audivit, ut dixit, nec audivit dici quod eis fieret aliquod inpedimentum, nec esset pignorati per foresterium vel alium.

..... Dixit se nichil scire nisi de auditu dici antiquo .....

..... Dixit quod dicte foreste sunt valde clare et modici valoris respectu aliarum forestarum Saltus domini nostri regis, et sunt ita [37^o peau] clare et modici valoris, ut dixit, quod octo anni, vel circa, possunt esse elapsi, ut sibi videtur, quod magister operum regiarum in senescallia Carcassone conduxit ipsi testi loquenti ad faciendum et operandum 27 pecias fustium ad opus molendinorum de Aniorto domini nostri regis in dictis forestis ejusdem domini nostri regis territorii de Aniorto, certo pretio quod exinde a dicto magistro operum regiarum, de cujus nomen [sic] dixit se non recordari, habere debebat, et postmodum, cum ipse ..... accessicet et ivisset ad dictam forestam pro talliando et operando ibi dictas 27 pecias fustium pro dictis molendinis, inspexit hinc et inde per dictam forestam et non invenit idoneas arbores ex quibus facere et operari posset dictas fustes, prout facere debebat et tenebatur, ut dixit, et mandato dicti magistri dictas 27 pecias fustium vel circa ipsum loquentem oportuit operari in forestis inferioribus Saltus domini nostri regis et exinde facere adportare seu tirare ad dictum molendinum de Aniorto domini regis, et hac de causa ipse loquens in dicto opere amisit, seu perdidit, ut dixit, 20 s.t. vel circa ; propter quod dixit, ut supra, ..... quod dicte foreste regie territorii de Aniorto sunt valde clara et modici valoris respectu aliarum dictarum forestarum regiarum Saltus.

..... Dixit quod villa de Aniorto est dispersa et domiciliorum inde habitantium separativa et hoc est evidens, ut dixit, et nichil plus deposuit .....

..... Dixit quod dicta villa ..... est sita seu situata in loco seu regione frigidissima propter montaneas que sunt circumquaque villam predictam, et tota terra Saltus est valde montanosa, propter quod temporis seu frigoris asperitas et nivium congeries vigent pro majori parte anni ibidem sicut in locis montaneis terre Saltus vigere possint, ut dixit.

..... Dixit quod de predictis ..... est vox communis et fama publica ..... in dictis locis de Aniorto, de Spesello et in aliis locis seu villis terre Saltus circumvicinis in quibus habetur notitia de predictis. Item interrog. si vellet ..... quod dicti homines ..... obtinerent ..... in causa presenti quam si subcumberent ..... dixit per suum juramentum super his seu in presenti causa prestitum de veritate dicenda se nichil aliud velle fieri in causa presenti per quod dicti homines et habitatores obtinerent nec etiam subcumberent in presenti negocio nisi prout de jure fuerit faciendum et ordinandum. Item interrog. si dictos homines et habitatores ..... contingeret in presenti causa obtinere, ipse ..... haberet seu habere spectaret aliquod comodum, dixit quod non est usagerius dictarum forestarum nec esse intendit ..... Item interrog. si ea omnia ..... dixit amore ut supra, dixit quod non nisi propter veritatem .....

[ pecia ] Ista acta in 37 rotulis pergameni sutis cum filo scripta preter presentem peciam pergameni in qua presens correctio scribitur, fuerunt correcta per me, Ramundum Eremiti, notarium domini nostri regis de Sancto Romano, cum originali cum quo conveniunt. Et in ipsius correctionis testimonio signum meum quo utor in instrumentis publicis hic duxi apponendum.

Seing.