[1]

Philippus, Dei gratia Francorum rex, notum facimus universis tam presentibus quam futuris nos infrascriptas vidisse litteras formam que sequitur continentes :

Noverint universi quod reverendus in Christo pater dominus, Dei gratia Bitterrensis episcopus, nobis Radulpho Rouceloti1, canonico Dolensi, domini nostri Francie regis , et Guidoni Caprarii, ejusdem domini regis militi, senescallo Carcassone et Bitterrensi quasdam patentes litteras regias presentavit, tenorem qui sequitur continentes :

Philippus Dei gratia Francorum rex dilecto magistro Radulpho Rouceloti2, canonico Dolensi, clerico nostro, et senescallo Carcassone, salutem et dilectionem. Dilecto et fideli nostro B., Bitterrensi episcopo nobis conquerente, accepimus quod cum olim super nonnullis et vanis articulis inter gentes nostras pro nobis ex parte una, et P., ejusdem episcopi predecessorem, ex altera, tam in Curia nostra Parisiensi quam in curiis nostris Carcassone et Bitterris, questione suborta, quedam super hiis inter Simonem Briseteste, tunc Carcassone senescallum pro nobis, et dictum P., facta fuisset compositio, et authoritate regia confirmari, vos senescallus predictus compositionem in nullo servatis eandem, immo eidem episcopo, super pluribus articulis qui in ipsa intervenerunt compositione, jus petenti id facere denagastis.

Quocirca vobis committimus et mandamus quathenus vos et partes illas personaliter conferentes, vocatis illarum partium procuratore et consiliariis nostris, et aliis qui fuerint evocandi, utrum illa compositio nobis commodum afferat sive dampnum, nos diligencius informetis, et si compositionem eandem nobis utilem conveneretis, eam faciatis sine contradictione qualibet observari ; si vero dampnosam nobis eam inveneritis in et super quibus nobis dampnum afferet cum tocius hujusmodi compositionis et facti circonstanciis nobis referatis vel sub vestris remittatis inclusis sigillis Damus enim omnibus justiciariis et subditis nostris, presentibus in mandatis quathenus super hoc et ea tangentibus vobis pareant et intendant. Actum Parisius, die mercuri ante Mediam Quadragesimam, anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo nono.

Nosque requisivit ut, juxta continentiam dictarum litterarum informaremus nos, et si dictam compositionem utilem inveniremus domino nostro regi, eandem faceremus inviolabiliter observari. Qua requesta audita et compositione predicta per nos Radulphum et senescallum predictos diligenter examinata, cujus tenor inferius continetur, visis etiam actis et processibus causarum que ante tempus dicte compositionis ventilabantur inter procuratorem domini regis, ex parte una, et dictum dominum Pontium, quondam episcopum Bitterrensem ex altera, super pluribus articulis et capitulis in dicta compositione deductis, facta informatione que convenit tam per nos quam per fideles officiarios domini regis super dicta composicione et universis et singulis capitulis ejusdem, et locis in ea contentis subjectis occulis, volentes condicionem domini regis facere meliorem, et, ut dicta compositio utilis ipsi domino regi clarius appareret, et eam possemus facere melius observari, super ipsa compositione tractavimus cum dicto domino episcopo. Quo tractatu interveniente per nos, nomine domini regis, de consilio et consensu venerabilis et discreti viri domini Sicardi de Vauro, dicti domini regis clerici et judicis majoris senescallie Carcassone et Biterris, et prehabitis consilio et consensu discretorum virorum magistri Raimundi Coste, Carcassone, magistri Geraldi Galhardi, Minerbesii, magistri Galhardi Stephani, Albie et Albigesii, judicum, domini Frisci Ricomanni, legum doctoris, patroni, et magistri Raymundi de Pradali, procuratoris domini regis in senescallia predicta, et magistri Guillelmi de Carrollis, quondam procuratoris domini regis in dicta senescallia, cum quo dicta compositio prius fuerat ordinata, presentibus etiam die date et consentientibus dicto domino Sicardo, majorie judice et discretis viris magistro Johanne de Chenoto, judice Bitterrensi, magistro Johanne de Cassaneis, tenente locum vicarii Bitterrensis, dicto domino Frisco, patrono, et magistro Johanne de Cultura, vices habente procuratoris3 domini regis in curia Francie pro negociis regiis agentis nomine domini regis, ex parte una, et per dictum dominum episcopum pro se et suis successoribus, nomine ecclesie Bitterrensis, videlicet domini Rustagni de Claromonte, precentoris, domini Petri de Mesua, sacriste, domini Laurencii de Fisco, succentoris, domini Bertrandi Carbonelli et domini Guillelmi de Monte Esquivo, canonicorum dicte ecclesie Bitterrensis, consentiente etiam dicto domino episcopo, vice et nomine domini Stephani de Roseriis infirmantis, canonici dicte ecclesie, qui dicto domino episcopo commiserat vocem suam, prout asserunt magister Berengarius de Valle Arnaldi, notarius, qui se recepisse super hoc asseruit instrumentum. Qui quidem domini precentor, sacrista, succentor et canonici predicti asseruerunt quod apud Bitterris non erant plures canonici presentes, seu alii vocem habentes in capitulo, et quod secundum consuetudinem in dicto capitulo diutius observatam, personatus seu canonici dicti capituli presentes, licet numero pauciores, capitulum faciunt, et tanquam capitulum possunt nomine tocius capituli agere, et contrahere, et omnia facere que omnes, si simul presentes essent, facere possent, et ipsos precentorem, sacristam, succentorem et canonicos predictos, presentes ut capitulum, et vice et nomine totius capituli, cum authoritate et licentia dicti domini episcopi, nomine totius capituli et ecclesie Bitterrensis, ex altera, fuit concordatum, conventum et pactum, quod de dicta compositione fierent detractiones, moderationes et correctiones que et prout inferius continetur, et quod cum dictis detractionibus et correctionibus dicta compositio perpetuo inviolabiliter observetur. Cujus quidem compositionis tenor talis est :

Philippus Dei gratia Francorum rex universis presentes litteras inspecturis salutem.

Notum facimus quod nos quandam compositionem habitam et factam inter Symonem Briseteste, dilectum militem ac senescallum nostrum Carcassone et Bitterrensem, ac magistrum Guillelmum de Carrolis, procuratorem nostrum in dicta senescallia, nomine nostro et pro nobis, ex una parte, et dilectum nostrum Poncium, Dei gratia episcopum Bitterrensem, suo et ecclesie sue Bitterrensis nomine, vidimus in hec verba :

In nomine Domini nostri Jesu Christi, noverint universi quod inter dominum Poncium, Dei gratia episcopum Bitterrensem, nomine ecclesie Bitterensis et curie domini regis Bitterrensis, questionum diversa capitula vertebantur, super quibus prout in infrascriptis diffinitionibus describitur, post multos tractatus et longos inter ipsum dominum episcopum, de consilio et assensu sui capituli, ex una parte, et dominum Simonem Briseteste, militem domini regis, senescallum Carcassone et Bitterris, et magistrum Guillelmum de Carrolis, procuratorem ejusdem domini regis, de consilio suorum curialium et judicum juratorum, ex altera, quia videbatur eidem domino regi, et predicte ecclesie Bitterrensi, utiliter expedire, fuit ad tractatum quorumdam bonorum virorum compositum in hunc modum :

In primis videlicet quod idem episcopus remisit et quitavit in perpetuum feudum et jus feudi cas rum de Marelis et de Borano, et terminii de Caraussano domino regi et suis heredibus, que immediate a domino rege, annullatis omnibus recognitionibus olim factis in contrarium, ecclesie Bitterrensi a possessionibus feudorum ipsorum in perpetuum tenebuntur.

Judicium quoque sacrilegii et sortilegii ariolorum, mathematicorum et illorum qui illicitas dominationes exercent in laycos temporali juridictioni ipsius domini episcopi non subjectos, quo ad penam civilem talibus infligendam ad ipsum dominum regem et suam et vassallorum ipsius curie pertinebunt. Curia vero episcopalis nichilominus in tales generaliter vel specialiter poterit censuram ecclesiasticam exercere ut sic post debite ultionis acrimoniam, que erga sacrilegos et tales jure imponenda est pena multiplici castigentur.

Publicationes quoque testamentorum et donationes tutorum extra terram temporalem jurisdictionis ipsius episcopi sua temporalis curia non debebit nec poterit exercere, sed ad curias domini regis vassallorumque suorum cum ad deffensores et locorum presides jure civili pertineant sine usurpatione episcopalis curie pertinebunt.

Pro juramento quoque testatorum, vel patris filius vel heres non debebit nec poterit per episcopalem curiam conveniri, nisi ipse testator vel pater adhuc vivens ratione juramenti proventus fuerit per episcopalem curiam excommunicatus vel monitus ut deberet juramentum a se prestitum observare, vel nisi ratione juramenti prestiti a defuncto, cum absolvitur in mortis periculo constitutus cum notaria quoque testamentorum et instrumentorum nupcialium in terra domini regis seu temporali interdictioni subjecte ad ipsum dominum regem vassalosque ipsius et eorum notarios pertinebit, nec extra terram vel loca temporali jurisdictioni ipsius episcopi subjecta idem episcopus pro hujusmodi instrumentis recipiendis et faciendis poterit constituere notarios vel creare, nisi in locis illis, castris vel villis, in quibus jus hujusmodi constituendi vel creandi notarios per triginta annos vel ultra, possederit ab antiquo rursus bannum et retrodecimam de Proliano bladi et vini, et quedam petia terre et tasche quas olim tenebat Raymundus Guiramandi de Magalacio, miles, site in loco vocato de Salsas, villa etiam campestris de Remejano, cum terminis et tenemento vocato de Corbegono, et Viccaria et Bisturis castri de Gabiano, et tenemento de Pabirano, de Olhano, et de Nurihano, et locus appellatus Silvaplana, et omnia que Ponsius de Thesano habebat in eodem castro de Gabiano, et ejus terminis, sub mero imperio dicti episcopi.

Item usatica et eorum dominia in territoriis sitis in insula ultra fluvium Orbi, qui quondam fuerunt domine Bote, et pars leude linguarum bovum et vaccarum macelli Bitterris, ex legato facto ecclesie Bitterris per dominam Botam, et libra piperis vensualis que datur dicto episcopo ratione gradus vocati de Pendentia, confrontati cum podio vocato de Gogia, que omnia procurator domini regis dicebat ipsum episcopum et suam ecclesiam injuste tenere, et ad ipsum dominum regem pertinere debere. Et dudum, quia dictus episcopus in curia domini regis super predictis procuratori ipsius domini regis agenti et petenti premissa respondere volebat, prefata curia domini regis ipsum procuratorem suum in possessionem rerum petitarum predictarum decreverit causa custodie inducendi. Quia tamen prefatus episcopus et sua curia a longissimis temporibus possedisse noscuntur sibi et sue ecclesie pleno jure tenenda et possidenda perpetuo remanebunt. Quia similiter constabat quod cives Bitterrenses et universitas ejusdem juramentum fidelitatis olim preare consueverunt communiter domino regi et episcopo, et eorum antecessoribus, et quod communiter prestari deberet fuisset alias super possessorio pro ipso episcopo judicatum, et de speciali mandato domini regis et per suas litteras executioni mandatum, ideo declaratum extitit in presenti compositione quod cives Bitterrenses et universitas ejusdem amodo domino regi et episcopo prestabunt communiter sine impedimento cujusquam fidelitatis debite jurium, et si secus actum fuerit, recepto alterius solummodo non tenebit.

Consules quoque Bitterrenses, in sua creatione antequam administrent domino regi et episcopo Bitterrensi vel eorum vicarie, presentare et communiter jurare tenentur et in tota civitate Bitterris et suo territorio communi juramento prestito, non ante ministrare poterunt, sicut est hactenus consuetum.

Notarii similiter per dominum senescallum Carcassone et dictum episcopum communiter creabuntur, et aliter in villa Bitterris tabellionatus officium non poterunt exercere. Proxenete quoque, incantatores et precones et si alii sunt, similia publica gerentes officia in civitate Bitterrensi, a curialibus domini regis et episcopi vel ab ipso episcopo et domino senescallo pro domino rege communiter creabuntur, et utrique jurare tenebuntur.

Et si predicti consules et notarii et alii supradicti, publica gerentes officia, in suis officiis inventi fuerint deliquisse, per utramque curiam cognita veritate, tam in principali quam in appellatione, se ab utraque parte seu altera eorundem contingat appellati communiter puniantur, et emenda, si qua competeret inter ipsos, communiter dividatur.

Ceterum, cum super burgueto appellato de Sancto Johanne, qui olim excrevit extra muros et fossata civitatis Bitterrensis, et jungitur burgo seu burgis ipsius episcopi Bitterrensis inter ipsum episcopum et procuratorem domini regis fuisset diutius litigatum, quia, veritate inspecta, idem burguetus cum burgo antiquo ipsius episcopi idem burgum censeri debebat et dominus rex in suo burgo antiquo, in burgo qui olim excrevit extra muros civitatis ejusdem, et qui jungitur burgo domini regis, simili jure utatur, ad ipsum episcopum et suam ecclesiam cum omni eo jure, juridictione quod vel quam habet in suo burgo antiquo, sine reclamatione curie domini regis, perpetuo pertinebit.

Bannum quoque et jus baudeiendi et distringendi in loco vocato Campus Rubeus sicut inter castra de Savinhaco et de Casulis et in decimaria Sancti Baudilii prope territorium castri de Venere, quod procurator domini regis ad dominum regem pertinere dicebat, quia hoc diu dictus episcopus noscitur possedisse, seu quasi, ipsi episcopo et sue ecclesie perpetuo remanebunt.

In villa quoque campestri de Pinibus et loco vocato de Aliberderio prope dictam villam spectantibus ad episcopum, cum suis tenementis merum et mixtum imperium et ejusdem exercitium quod procurator domini regis ad ipsum dominum regem suo jure pertinere dicebat, ad ipsum episcopum et suam ecclesiam perpetuo pertinebit, hoc adhibito moderamine quod dominus rex et sui in homines de Spondel, de Cerviano et de Podio Salicone et de Ca--lobris ac de aliis locis contiguis territoriis dictorum locorum de Pinibus et de Alibarderio, prout dominus rex habet et edercet, in eosdem habebunt et exercebunt, merum dumtaxat imperium, quamcunque, quotienscumque et qualitercumque eos contongeret delinquere in villula predicta, et terminalibus de Pinibus et de Alibarderio, limitandos (sic) per gentes domini regis et episcopi : et versa vice si homines nunc morantes vel de cetero moraturos in dicta villula sive locis de Pinibus et de Alibarderio delinquere contingeret in terminio de Spondel, dictus episcopus et ecclesia Bitterrensis habebunt et exercebunt merum imperium in eosdem, recognitionibus similiter olim factis domino regi a priore de Cassiano et conventu, vel aliis quibuscumque, a viginti quinque annis citra, de possessionibus vel rebus aliis sitis in terminio castrorum de Gabiano et de Velhano, et dicte ville de Berneiano, ubi idem episcopus ab antiquo merum imperium noscitur obtinere, penitus annullatis ; et res recognite in eo statu in quo erant tempore factarum recognitionum sub ipsius episcopi mero imperio remanebunt, nec occasione recognitionum hujusmodi dominus rex vel sua curia in rebus ipsis aliquid juris poterit vendicare.

Porro quia olim in quadam alia compositione antiqua, facta inter dominum Adam de Amiliaco (sic), tunc gerentem vices domini regis nomine domini regis (sic) in senescallia Carcassone et Bitterris, ex parte una, et dominum B., quondam episcopum, et ecclesiam Bitterris, ex altera, super juridictione et mero imperio burgorum, ipsius domini episcopi Bitterrensis compositores hiis verbis usi sunt de inflictione penarum et examinationibus criminum, dicimus quod examinatio criminum partium ad episcopum et ad abbates de hominibus suis, inflictio vero penarum ad regem de adulterio et homicidio et furtis, de quibus debeat pena corporalis infligi et ex hoc dubitatio sit exorta, si examinato crimine, judicium ad ipsius episcopi curiam pertinebat, quia dicebat procurator domini regis quod districta significatione et interpretatione vocabuli, examinato crimine, curia episcopi debebat ad curiam domini regis delinquentem remittere judicandum. Nam cum alieu cui committitur solum examinandum negotium non ideo committatur terminandum, quia tamen de qua re cognovit judex de ea judicare debet, et constabat curiam episcopi, examinato crimine, cum tradebat delinquentem curie domini regis ad infligendum penam legibus constitutam, dicebat et pronunciabat hunc invenimus homicidam, vel furem, propter quod videbatur pronunciasse de pena. Ideo est et fuit in presenti compositione cum summa providentia declaratum, quod in burgis ipsius episcopi et in hominibus habitantibus ibidem presentibus et futuris ubique delinquentibus in civitate Bitterrensi et toto suo territorio, examinatio criminum et judicium omnium justiciarum meri imperii, exceptis dumtaxat heresibus et faidimentis ad ipsum episcopum et suam temporalem curiam libere perpetuo pertinebit, et criminoso convicto et condempnato, in eo casu ubi corporali pena fuerit infligenda, pro executione judicati facienda, secularis curia dicti episcopi curie domini regis suo vicario Bitterrensi4 tenebitur tradere condempnatum, quam executionem curia domini regis nichil addendo vel detrahendo hiis que per curiam ipsius episcopi fuerint judicata, tenebitur facere incontinenti, vel infra tempus legibus constitutum, et sit in burgo dicti episcopi et hominibus habitantibus ibidem sola executio infligende pene delinquentibus, ad domini regis curiam pertinebit. Poterit tamen secularis dicti episcopi cum delinquentibus in dubio ante factum judicium transigere vel pacisci. Poterit etiam ex causa penam criminalem seu corporalem per suam sententiam in peccunariam convertere vel civilem, et in hoc per curiam domini regis non debebit nec poterit aliquathenus impediri. Si vero per secularem curiam ipsius episcopi aliquis de burgo ipsius episcopi confessus vel convictus de crimine, pro qualitate delicti fuerit a civitate Bitterrensi ad tempus vel perpetuo per sententiam relegatus, ipsius pene executio et preconizatio per totam villam Bitterrensem ad solum dominum regem, sicut de aliis penis temporalibus infligendis superius est expressum, pertinere debebit, nec taliter deportatum vel relegatum curia ipsius episcopi sine speciali consensu curie domini regis, vel sui senescalli, nec curia domini regis vel suus senescallus sine consensu curie ipsius episcopi vel sui vicarii poterit revocare, sive quis accusatus vel suspectus de crimine cujuscumque jurisdictionis existat in villam Bitterris, sive domini regis, sive episcopi vel abbatum latitavit, vel in fuga fuit constitutus, et illum preconizari contingat, facta annotatione bonorum hujusmodi, per curiam in cujus juridictione morabitur preconizatio semper fiat, nomine utriusque, domini regis et5 episcopi supradicti. Et si infra annum redierit, vel postea quemcumque vel in ipsa fuga vel banno captus fuerit, illius subjaceat juridictioni, et juri cujus fuerat tempore commissi delicti, et si postea per curiam episcopi, si sue juridictionis fuerit, pena corporali condempnatus existat, executio, preconizatio que fit in exequendo judicium condempnati, solo nomine domini regis fiet et pertineat, sicut superius est expressum.

Licet autem in antiqua compositione predicta super preconisationibus faciendum in villa Bitterrensi, et in quibuslibet casibus et qua forma quedam fuerint ordinata que dubitationem inducere videbantur, ideo in presenti concordia extitit declaratum quod preconizationes exercitus quem dominus rex habet in tota universitate Bitterrensi, et que fuerit in executio--nibus sententiarum justitie temporalis per quamcumque curiam fuerint condempnati, quorum executio ad dominum regem noscitur pertinere, ut superius est expressum, et preconisationes extraneorum qui in villa Bitterrensi domicilium non habent, quorum punitio et judicium per totam villam Bitterrensem et suum territorium ad solum dominum regem indubitanter pertinet et pertinuit ab antiquo, necnon et generales preconizationes que tangunt generalem statum senescallis seu vicarie Bitterrensis, nulla facta mentione de civitate Bitterrensi, no mine domini regis solius fient et fieri debent, sine contradictione curia episcopi vel alterius cujuscumque. Alie vero preconizationes que nominatim fiunt et tangunt solum civitatem et cives Bitterrenses, ille semper fient et fieri debent nomine utriusque, videlicet domini regis et episcopi supradicti. Et si generalis preconizatio civitatem vel cives Bitterrenses includat vel astringat sicut de blado non extrahendo extra regnum vel senescalliam seu vicariam et aliis similibus defensis, quas curia domini regis facit, aliquin (?) post dictam generalem preconizationem factam nomine domini regis solius, statim de eodem prohibitione vel defensione fiet alia preconizatio specialis, nomine episcopi et domini regis, expressim nominando Bitterris, et sic semper in preconizationibus faciendis presens ordinatio observetur, salvis tamen preconizationibus semper exercitus, executionis justitie dampnatorum et hominum extraneorum que semper, sive generaliter sive specialiter fiant, nominando Bitterris semper fiant, et fient nomine domini regis solius sicut superius est expressum.

Licet autem super ponderando panem flequeriarum ac pistorum, cum in vendendo modum excedunt, alias fuerit judicatum, nichilominus fuit hic specialiter declaratum quod curiales domini regis et episcopi communiter semper in qualibet parte ville civitatis Bitterris panem inspicient et capient et faciant ponderari, et emendam debitam ab ipsis pistoribus seu plequeriis exigant in talibus consuetam, si ipsos invenerint pondus vel mensuram eis traditam non servasse, ut in vendendo panem, aliter deliquisse, quam emendam inter se communiter divident, si eam levari contingat.

Et ut dominus rex et sua curia presentem compositionem sicut superius rescribitur bona fide semper observet et faciat fideliter et inviolabiliter observari, idem dominus episcopus 3000 l.t. ad opus domini regis obtulit prefato domino senescallo, quas idem senescallus, de suorum curialium et judicum juratorum consilio acceptavit et eas ad opus domini regis habuisse et recepisse cognovit, et promisit pro domino rege predictam compositionem bona fide in perpetuum observare paciscendo adinvicem bona fide.

Quod si per errorem vel malitiam curialium vel officialium domini regis vel episcopi aliquid contra compo--sitionem presentem agretur vel fieret in aliquo vel aliquibus de articulis supradictis, statim illud debeat revocari, et huic compositioni non possit nec debeat aliquod prejudicium generare, aut possessionem, vel quasi, seu prescriptionem aliquam, interpretationem vel consuetudinem inducere, sed semper secundum rectum et verum intellectum presens compositio fideliter observetur.

Per hanc autem compositionem in aliis hic articulis non contentis predicte alii antique compositioni olim facte per dominum Adam de Amiliaco, tunc gerentem vices domini regis in senescallia Carcassone et Biterris, ex parte una, et dominum B., quondam episcopum, et ecclesiam Bitterrensem, ex altera, nullum intelligatur prejudicium generatum, sed semper in aliis contentis ibidem perpetuo et fideliter observetur.

Nos autem quod per eundem Symonem, senescallum nostrum pro nobis et nostro nomine conventum, promissum et factum est in predictis, ratum et gratum habentes, compositionem hujusmodi et omnia alia supradicta, prout superius sunt expressa, volumus, concedimus et laudamus, ac tenore presentium confirmamus, nostrum in premissis omnibus et singulis assensum prestantes, salvo tamen in aliis jure nostro et jure quolibet alieno. Quod ut ratum et stabile permaneat in futurum, presentibus litteris fecimus nostrum sigillum apponi. Actum Parisius anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo, mense septembris.

Sequntur detractiones, moderationes et additiones videlicet in capitulo dicte compositionis, ubi tractatum est de notariis creandis super testamentis et nupcialibus instrumentis fit detractis de omni eo quod in dicto capitulo continetur, post illa verba poterit constituere notarios vel creare removeatur et pro remota de cetero habeatur, exceptis illis nisi in locis et cum usque adilla verba rursus bannum ex.

Item super banno et retrodecima de Proliano fuit detractum, moderatum et actum, videlicet quod in terris dicti domini episcopi et ecclesie Bitterris, et que mediate vel immediate tenentur ab ipso bannum et jus ipsum bannum distrigendi et retrodecima, remaneant et pertineant ad dictum dominum episcopum et ecclesiam memoratam ; in ceteris vero terris et possessionibus territorii predicti de Proliano bannum et retrodecima.

Item merum et mixtum imperium et omnis juridictio in universo predicto territorio remaneany et pertineant perpetuo domino nostro regi.

Item de capitulo dicte compositionis quod incipit in villa quoque campestri de Pinibus etc. detractum est et moderatum quod in dicta villa de Pinibus cum pertinenciis suis, prout determinatur et dividitur, cum terminali6 seu territorio de Alibanderio et de Podio Salicone alta et bassa juridictio remaneant et pertineant ad dominum nostrum regem.

Item super capitulo ubi actum est quod curie Bitterris domini nostri regis exequi teneatur sententias curie temporalis domini episcopo, nullo addito vel detracto incontinenti vel infra tempus legibus constitutum additum et moderatum est post illam dictionem constitutum, hoc videlicet salvo ad illum ad quem pertinuerit appellationis et legitime reclamationis remedio condempnatis, et quia consideratis et attentis omnibus que attendenda et consideranda sunt, nos Radulphus Rouceloti, domini regis clericus, et senescallus, predicti, cognoscimus evidenter dictam compositionem cum dictis detractionibus, moderationibus et additionibus fore utilem domino nostro regi.

Et dictus dominus episcopus et prefatum capitulum asserunt et cognoscunt eandem compositionem cum detractionibus, moderationibus et additionibus ipsis sibi fore utilem et ecclesie Bitterrensi predictam compositionem cum predictis detractionibus, moderationibus et additionibus, vi et virtute predicte commissionis regie nobis facte, ad requestam domini episcopi et capituli predictorum, et de consilio et consensu prenominatorum officialium domini regis mandamus et ordinamus et precipimus tenore presentium omnibus subditis domini nostri regis quorum interest et interesse poterit, cessante contradictione qualibet, perpetuo firmiter observari, retenta in et super predictis omnibus voluntate domini nostri regis.

Acta fuerunt hec premissa in domo archiepiscopali (sic) Bitterris decimo kalendas augusti, anno Domini millesimo trecentesimo regnante domino Philippo, Francie rege, in presentia et testimonio domini Petri Fredoli, militis, domino Andree Fredoli, canonici Magalonensis, prioris Beate Marie de Ozone, domini Michaelis Salomonis, canonice Sancti Affrodisii Bitterris, Poncii Raymundi et Bermundi de Gabiano, domicellorum, magistri Guillelmi de Puteolis, jurisperiti, Poncii Bothonis, granaterii domini regis et Raymundi de Rippis Altis, bajuli Montanorum de Olargio et Olarguesio magistrorum Petri Boneti et Berengarii de Villa Arnaldi, notariorum domini regis et mei, Laurencii de Noguerio, notarii ejusdem domini regis in senescallia predicta, qui premissis interfui et de eis presens instrumentum recepi et propria manu scripsi et signo meo ........................ sigillum nostrum fecimus apponi presenti publico instrumento ad indubitatam fidem omnium premissorum.

Nos vero compositionem predictam sic factam ac omnia alia et singula supradicta, prout superius sunt expressa, rata habentes et grata, ea volumus laudamus et ............ quolibet alieno. Quod ut firmum et stabile perseveret, presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Actum Parisius, anno Domini millesimo trecentesimo, mense septembris.

Extrai collationné sur l'original escrit en une grande peau de parchemin rompue de vieillesse en quelques endroits a cause de quoy les mots en blanc n'ont pu estre remplis, trouvé aux archives de l'evesque de Beziers

... Fait à l'Isle en Albigeois le tresiesme septembre mil six cens soixante huit.

Doat

Capot