Plaid tenu à Bizac par Allidulfe, vicomte de Nimes, sur la restitution du domaine de Bizac et de l’église qui y est construite en l’honneur de Notre-Dame, réclamés par l’évêque Gilbert contre un certain Geniès. — Il est rappelé, dans cette pièce, que Bligarde a de plus donné à l’évêque et aux chanoines les villages de Thoiras et de Caderle.

Cum igitur, more regio, rex Odo in foreste Coysa ad exercendam venationem consisteret, prope locum qui vocatur Audita, cum episcopis, comitibus seu vassis dominicis, veniens Gibertus, episcopus, in conspectu ejus, proclamavit quod res quas Bligardis femina, in comitatu Nemausense, per scripturam solempniter ejus ecclesie condonaverat, et per .XII. annos fere, seu et amplius justo ordine possederat, homo quidam, Genesius nomine, absque ulla inquisitione et mallo seu judicio, ipso absente episcopo, villam Bizagum invasit ac malo ordine retinet. Raimundus itaque, comes ipsius pagi, ibidem coram rege adstabat; cui interrogavit ipse rex qualiter hoc in ejus potestate actum fuisset. Sed predictus Raimundus comes dixit, quod ex vestra parte prefatus Genesius literas michi detulit, in quibus continebatur ut de ipsa villa eum revestirem. Quo audito, omnes qui adstabant dixerunt, quod nequaquam ex parte regis preceptum tibi fuit in presentem episcopum de rebus sue ecclesie, ut dicit, tanto tempore ab eo possessis, ipso absente, absque inquisitione et mallo seu judicio expoliares et alicui redderes. Itaque rex jussit predicto episcopo suas litteras dare, in quibus continebatur ut Raimundus comes, veniens in pago Nemausense, inquisitionem per circummanentes homines mitteret; et, si ipse episcopus justam causam haberet et suas scripturas veras adprobare potuisset, absque ulla dilatione in predictis rebus eum informaret. Veniens itaque Raimundus in predicto comitatu, prefatus episcopus regales litteras ei ostendit, et ut ipse comes ei justiciam, secundum regis jussionem, faceret postulavit. Itaque predictus comes suas literas ad Genesium misit, ut ante eum ad placitum veniens audiret et videret inquisitionem atque adprobationem scripturarum, quam rex de predictis rebus facere jusserat. Ipse autem Genesius, acceptis litteris, ad placitum venire distulit. Expectato itaque aliquo tempore, rursum predictus episcopus, ante Raimundum comitem veniens, postulavit ut ei justiciam, secundum regis jussionem, faceret. Igitur predictus comes Allidulfo, suo vicis-comiti, precepit ut super ipsas res veniret, et omnem justiciam et legem, sicuti in regalibus litteris continebatur, ipsi episcopo adimpleret. Veniens itaque Adlidulfus super ipsas res, in Valle-Anagia, in villa Bizago, convocans omnes circummanentes ipsius loci atque alios nobiliores, tam presbiteros quam laïcos, quorum hec sunt nomina: Agilardus, Warnaldus, Alaricus, Bagomarus, Aviomundus, Gomaricus, Gregorius, item Gregorius, Deidonatus, Teudmannus, Martinus, Tructarius, Daniel, Arnefredus, Ado, Castellanus, Gontramnus, Basinus, Ductulfus, Heldradus, presbiteri; Ansemundus, Gontarius, Amalbertus, Bernarius, Geronimus, Gontardus, Audinus, Ermenradus, Aganus, Rainulfus, Milo, Tedmannus, Leotardus, Odilo, Leotericus, Maurontus, Josue, Gomaricus, Berneradus, Raguel, Dominicus, Negarius, Cotila, Arnulfus, Lanfredus, Adalelmus, Berangarius, Dacbertus, Audinus, Fulcarius, Trasoyndus, Andedatus, atque alii quamplures ipsius pagi habitatores; in eorum presentia, prefatus episcopus obtulit litteras regales, simul etiam et scripturam quam Blitgardis femina partibus Sanctæ-Mariæ facere jusserat. Et in ipsa scriptura continebatur quia villam Toriadem, cum ecclesiis ibidem fundatis, necnon et villam Caderilam, ab integrum, et in manso commendato, seu et in brugarias necnon et felgarias, quicquid ibi visa fuit habere. Simili modo villam Bizagum ab integrum, cum ecclesia ibidem fundata in honore Sanctæ-Mariæ, cum mancipiis utriusque sexus ibidem prefixis, libenti animo predicte sedi[s] episcopo simulque canonicis ibidem Deo famulantibus solempniter condonaverat. Qua scriptura relecta, omnibus in commune adunatis fere ducentis hominibus, per auctoritatem regiam predictus vice-comes bannum imposuit ut dicerent quicquid de hac causa in veritate scirent. Sed nobiliores viri, primitus per ordinem singuli interrogati, cum reliquis omnibus, tam presbiteris quam laicis, absque ulla varietate, una voce testificaverunt, quia nos scimus et in veritate nobis compertum est quod Blirgardis femina, per hanc scripturam, predictas res partibus Sanctæ-Mariæ predictas res condonavit, et predictus episcopus villam Bidagum, nobis videntibus, tenuit ac possedit per .XII. fere annos et amplius, et Genesius et alii malo ordine res quæ in ipsa scriptura resonant invaserunt. Itaque, ex his omnibus .XIIII. electis nominibus: Teuto, Deidonatus, Augemundus, Anesteus, Gomaricus, Gregorius, item Gregorius, presbiteri; Teutmannus, Victor, Leotardus, Odilo, Leotericus, Bernaradus, Petrone, in ecclesiam Sancte-Marie ingressi, iterumque ab ipso vicis-comite per ordinem interrogati et discussi, absque ulla varietate testificantes, jurati dixerunt, quia ipsa scriptura vera est et non falsa, et ipsas res que in ipsa scriptura resonant plus debent esse Sanctæ-Mariæ quam Genesio aut alicui qui eas injuste de potestate ipsius ecclesie invasit, per Dominum altissimum et istas virtutes Sanctorum. His ita pactis, Allidulfus, vicis-comes, per hostium ipsius ecclesiæ, de ipsis rebus Gibertum, episcopum, revestivit et in ipsis rebus informavit. Actum publice, die Jovis, in mense Aprile, anno .III. regnante Odone rege. Propterea necesse fuit Giberto episcopo ut noticiam et scripturam reclamationis et informationis scribere rogaret; quod ita et fecit. S. Teoto, indignus presbiter, qui hunc testimonium prebuit. S. Deidonatus, presbiter qui hunc testimonium prebuit. S. Augemundus, presbiter, similiter. S. Anesteus, presbiter, similiter. S. Augomarius, presbiter, similiter. S. Gregorius, presbiter, similiter. S. Gregorius, presbiter, similiter. S. Teumanno, qui hunc prebuit testimonium. S. Milo, qui hunc prebuit testimonium. S. Victor, qui hunc prebuit testimonium. S. Leutardus, similiter. S. Odilone, similiter. S. Leuterico, similiter. S. Bernerado, similiter. Eldradus, scriba, rogatus scripsit.

Jean Rodé

Nîmes, AD Gard, G 133. (cartulaire)